© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan haberlerin telif hakları gazete ve haber kaynaklarına aittir. İzin alınmadan, kaynak gösterilerek dahi iktibas edilemez.
Tüm Yazarlar
Murat Güzel Yazıları
Son 100 yılın siyasi fikir temsilleri
Tarihsel miras içinde yer alan süreli yayınları ya da bu süreli yayınlar çevresinde öbeklenmiş aydınların siyasi tezlerini irdelemenin tarihsel mirası anlamlandırma yolunda iyi bir başlangıç olabileceğini vurgulayan İlhan Bilici'nin derlediği kitapta Kemalizmden İslamcılığa, Anadoluculuktan liberalizme, Marksizmden milliyetçiliğe ana siyasi akımların yayın organlarının ayrıntılı değerlendirmeleri yer alıyor.
Cizye ve Osmanlı toplumuna etkileri
Konya şeriyye sicillerinden derlediği malumattan yararlanarak 18. yüzyıldaki cizye uygulamalarında nelerin yer aldığını maddeleyen M. Sami Baybal, derlediği bilgilerin Osmanlı toplum yapısında müslim-gayrimüslim ilişkileri bakımından ne ifade ettiğini de değerlendirmeye çalışıyor.
Üç devletli alim
Üç ayrı devletin tebaası olarak yaşamış Davud-i Kayseri'nin çocukluğu Selçuklulara, yetişme dönemi ve gençliği İlhanlılara, olgunluğu ise Osmanlılara tekabül ediyor. Fusüsül Hikem'e Giriş adıyla, Turan Koç'un Türkçesiyle basılan Mukeddemat, Davud-i Kayseri'nin en ünlü eseri ve halen bazı ülkelerdeki medreselerde ders kitabı olarak okutuluyor.
Türkiye'nin hakikat mücadelesi
Türkiye'nin dezenformasyona en fazla maruz kalan ülkelerin başında geldiğine dikkat çeken Prof. Dr. Fahrettin Altun'un editörlüğünü yaptığı “Enformasyon Savaşından Dezenformasyon Savaşına” başlıklı kitapta, yapay zeka ve demokrasi tartışmalarından dijital diplomasiye, Türkiye'nin sınır ötesi harekatları konusunda yapılan uluslararası manipülasyonlardan doğrulama platformlarının işleyişine kadar birçok mesele ele alınıyor.
FETÖ meşruiyet arıyor
Filistin tepkileri üzerinden kendilerine alan açmaya çalışan FETÖ unsurlarına İsrail'in nasıl karşılık vereceği sorusunun cevabı açık: FETÖ'nün söz edilen destek gruplarına sızması şimdiye kadar benimsediği siyasetten çok uzak değil. İfsat gayesi güden bir sızma girişimi de en nihayetinde İsrail'in işine yarayacaktır.
Cassirer ile Heidegger arasındaki entelektüel rekabet
Heidegger ile Cassirer arasındaki normatif imaj farklılığını Cassirer'in argümantasyonunda tebarüz eden kendiliğindenlik ile Heidegger'in fırlatılmışlık nitelemelerinden çıkarsayan Peter Gordon, bu uyuşmazlığın nihayetinde Kant'tan, onun “aşkın idealizmi”nden kaynaklandığını da vurguluyor.
Libya düğümü neden çözülemiyor?
Niyabet savaşlarının karakteristik özelliğinin uzun süreli ve sınırsız çatışma, sivil-asker arasındaki ayrımın kalkması ve savaş etiğinden bağımsız çatışmalar olduğuna işaret eden UfukNecat Taşçı, bu durumun Libya'daki siyasi çözümsüzlüğün ana sebebi olduğunu söylüyor.
Cumhuriyetin felsefesi
Yılda iki kez yayınlanan felsefe bilim ve sanat yazıları dergisi Özne'nin 38. kitabı ‘Cumhuriyetin felsefesini konu ediniyor. Bu özel sayıda, Cumhuriyetin fikri temelleri, Cumhuriyet fikrinin kökenleri, Cumhuriyetimizin 100 yıllık serencamı içinde felsefi düşüncenin gelişim süreci ele alınıyor.
Katolik-Katar çatışması
Dinler Tarihi uzmanı Feyza Uzunoğlu, Katolik-Katar çatışmasını ele alan kitabında, Ortaçağ Avrupası'nın siyasi yapısının ve Kilise tarihinin anlaşılması bakımından son derece kritik olan bu çatışmanın temel saiklerine ve görünür halde olmayan motivasyonlarına ışık tutmaya çalışıyor.
“Dostlarım, dost yoktur!”
Aristoteles'in “Dostlarım, dost yoktur!” ifadesiyle ilginç bir edebiyatın, dostluğun yokluğu ve dostun azlığı edebiyatının geliştiğini kaydediyor “Dostluğa Dair” adlı kitabında Prof. Dr. Yasin Aktay. Aristoteles'in sözünün günümüze kadar gelebilmiş bütün dostluk felsefelerini etkilediğini, böylece paradigmatik nitelik kazandığını da vurguluyor.
Heidegger'in physis şerhi
Heidegger, Aristoteles'in Fizik kitabının Batı felsefesinin gizli kalmış, üzerinde yeterince düşünülmemiş bir kitabı olduğu iddiasıyla, physis kavramını ve özünü, Aristoteles'in Fizik kitabının ikincisinin birinci bölümünde dile getirdiği savları kendi düşüncesi doğrultusunda şerh ederek belirlemeye çabalıyor.
Modern kültüre kalan romantik miras
Resimden edebiyata, müzikten mimariye, 18. yüzyıldan 20. yüzyıla Schlegel, Hölderlin, Novalis, Beethoven, Wilde, Balzac, Stendhal, Stravinsky, Maleviç gibi birçok ismin yer aldığı eserinde Peter Gay, modern kültürdeki romantik mirası keskin bir değerlendirmeye tabi tutuyor.
Büyük Filistin İsyanı'nın öncüleri
Siyonizme karşı yürütülen direnişin duraklarından biri addedilebilecek Büyük Filistin İsyanı'nı optiğine alan Peren Birsaygılı Mut'un kitabı, yirminci yüzyılı kapsayan Filistin direnişinin ve Filistin halkının yaşadığı trajedinin kayda geçmiş öncülerinin portrelerini içerdiği kadar bu direniş sürecinde etkili birliklerin, komitelerin, isimlerin, olayların, şehirlerin de bilgisini veriyor.
Milliyetçilik gerçekten yükseliyor mu?
Üç aylık “düşünce, siyaset ve sosyal bilim” dergisi Tezkire'nin “Milliyetçilik Nereye, Kimden Kime Yükseliyor?” sorusunu ve bu soruya verilebilecek muhtemel cevapları dosya haline getiren 83. sayısında Prof. Dr. Yasin Aktay milliyetçiliğin günümüzde aldığı hali enine boyuna analiz ediyor.
Felsefe tarihinden dört büyücü
Büyücüler olarak nitelediği Wittgenstein, Heidegger, Walter Benjamin ve Cassirer'i hayatları ve temel düşünceleri ekseninde felsefe tarihine uygun bir tarzda irdeleyen Eigenberger, onların düşüncelerinin sonuçlarına ve günümüzdeki anlayışlara etkilerine de yer veriyor.
Milli iktisat anlayışının bayraktarı
Osmanlı devletinin modern kapitalist sisteme entegrasyonu adına yürütülen mücadelenin II. Meşrutiyet sonrasında meyve vermeye başladığını ileri süren Ruhat Alp kitabında “Yerli ve Milli Bir Osmanlı Burjuvası” saydığı Ermenekli Mehmet Nuri Bey'in 1917 ila 1919 arasındaki faaliyetlerini konu ediniyor. Tüccar, müteşebbis, yayıncı, mecmua yazarı, siyasi parti kurucusu kimlikleriyle bilinen Mehmet Nuri Bey'in “milli iktisat” anlayışının bayraktarlığını üstlendiğini söylüyor.
Erken dönem Yunan felsefesi
Presokratik felsefeyi, Platon ve Aristoteles metinlerinin bu felsefeden aktardığı fragmanlar ve görüşler doğrultusunda yorumlayan Gadamer, derslerinin sonunda Martin Heidegger'i anmadan edemiyor: Batı düşüncesinin en büyük dramının presokratiklerde olmayan metafiziğin uçurumuna düşüş olduğunu iddia eden Heidegger'i….
100 yıllık kaçış rotası
“Osmanlı Filistin'ine Veda” başlıklı eserde Ramallah'ta yaşayan Filistinli Avukat Raja Shehadeh'in büyük büyük amcasının 100 yıl önceki kaçış rotası takip ediliyor. Uluslararası Hukukçular Kurulu'nun bir üyesi, insan hakları örgütü El-Hak'ın kurucusu olan Shehadeh, Londra'da eğitim almış Hıristiyan bir Arap.
Entelektüeller ve hakikat ilişkisi
“Hakikat Krizinde Entelektüel ve Öteki: Vives ve Goethe” isimli kitap, hem Gasset'nin ‘hareket içinde hareket'i analiz eden çarpıcı üslubuna hem de Rönesans ve Aydınlanma olarak adlandırılabilecek iki farklı dönemde yaşamış bu iki isim özelinde entelektüeller ve hakikat ilişkisine tanıklık edebileceğimiz bir metinler toplamı.
Osmanlı toplumuna bilimi tanıtan kitap
1911'de yazdığı kitapta İzmirli İsmail Hakkı, Batı'da kullanılan bilimsel metotları Osmanlı toplumuna tanıtmak amacını taşımaktadır. Ama sadece bu konuyla sınırlı kalmamış, farklı zamanlarda yaşamış bilim adamı ve felsefecilerin bilimlerin sınıflandırılması, bilimsel araştırma süreçlerinde zamanla değişen hususlar gibi konulara da kitabında yer vermiştir.
Bir organizma olarak siyasal teşekkül
Türkçeye Siyasal Yönetim Üzerine Bir İnceleme başlığıyla çevrilen eserde Johannes, siyasal teşekkülü bir organizma olarak değerlendirip tiranlaşma temayülünü ve iktidar ilişkilerini tahakküm çerçevesinde ele alarak klasik düşünce ile Hıristiyan doktrinini kaynaştırıyor.
Türkiye'de düşünce ve siyaset denklemi
Fahri Yetim'in 'Türkiye'nin Değişim Süreci' adıyla yayınlanan kitabı, düşünce ile toplumsal değişimin bağlarını soruşturuyor. Yazar Türkiye'de düşüncenin siyasal gelişmelere fazlasıyla angaje olmasına karşın kendine özgü bir seyir izleyerek siyasal hayatı derinden etkilediğini vurguluyor.
Epistemolojik kopuş
Epistemolojik kopuş kavramı ile bilimsel bilgi ve sıradan bilgi arasında varsayılan sürekliliği reddeden Bachelard için bilimsel bilgi, kendisinden önceki her türlü tasavvur ve bilgiden bir kopuşu işaret eder; lakin söylemek gerekir ki bilimsel bilgi ampirizmde ileri sürülen türden bir tabula rasa'yı varsaymaz.
İslam dünyasındaki Heidegger algısı
Heidegger'in düşüncesinin İslam dünyasındaki etkisini ve gördüğü ilgiyi tartışan metinleri içeren kitapta Ahmed Ferid, Charles Malik, Abdurrahman Bedevi gibi Heidegger çalışmalarının öncüsü addedilebilecek düşünürlerin yaklaşımları ile birlikte varoluşçuluk, hermenötik, öte-dünya bilgisi, ontoloji, teoloji gibi önemli felsefi konular değerlendiriliyor.
Rousseau ve Mukavele-i İçtimaiyye
Ahmet Mithat Efendi'nin, John William Draper'den tercüme ettiği Nizâ-ı İlm ü Dîn adlı eser gibi Jean-Jacques Rousseau'dan da Mukavele-i İçtimaiyye adıyla yaptığı bir çevirisi var. Editörlüğünü Prof. Dr. Ali Utku'nun yaptığı Osmanlı Felsefe Çalışmaları dizisinin 79'uncu kitabı olarak yayınlanan eseri Hulusi Ertuğrul Umudum sadeleştirmiş.
Derrida'nın genetik tartışması
'Yaşam Ölüm' 14 oturumluk bir seminerin kitaplaşmış metni. Türkçeye Can Batukan tarafından çevrildi. Seminerde sıkıştırılmış bir biyoloji ve genetik tartışması yer alıyor. Derrida bu tartışma esnasında Fransız biyolog François Jakob'a ve Georges Canguilhem'a başvuruyor.
Heidegger ölene kadar kendini tashih etti
Özgür Taburoğlu, Heidegger'in son metinlerinde soruların artıp cevapların azaldığına dikkat çekiyor. Heidegger'in eserini ömrü buyunca sürekli tashih ettiğini belirtmeyi ihmal etmeyen Taburoğlu, onun bazen eseri için "boşluklarla dolu" dediğini de ifade ediyor.
Göç ve oryantalizmin ötekisi
Tezkire'nin son sayısında, göç merkezinde; kentleşme, toplumsal hafıza, Yemen Edebiyatı, Azerbaycan-Ermenistan gerilimi kapsamında yaşanan sorunlar, Venezüela'nın bitmek bilmeyen siyasi sorunları ve Latin Amerika'daki göç sorunu, oryantalizmin bir öteki olarak kurguladığı Doğulu Müslüman kadın imgesi, Fırat Kalkanı bölgesinde uygulanan sosyal politikalar irdeleniyor.
İnsan demek kültür demek
İnsan demenin kültür demek olduğunu, kültürle insanı ayrı bahisler olarak açmanın anlamsızlığını, toplumun kültürden bağımsız bir yapısının olamayacağını her fırsatta vurgulayan Teoman Duralı'nın, Zeytinburnu Kültür Sanat'ta 2015 ila 2018 arasında 'Medeniyetler Tarihi' başlığıyla verdiği dersler kitaplaştırıldı.
Afet Sosyolojisi nedir?
Deprem, yangın, sel gibi çok çeşitli afetleri önceki yıllarda şiddetli bir şekilde tecrübe eden Türkiye'de kendiliğinden bir afet gündeminin oluşması kaçınılmaz. Tezkire dergisinin 80. sayısı, dosya konusu edindiği 'Afet Sosyolojisi'nin çeşitli ve birbirinden farklı perspektiflerle çalışılabileceğini gösteriyor bize.
Osmanlı'da dış politika kaideleri
Kemal Beydilli ele aldığı dönemin dünya görüşünü, dış ve iç siyasetteki önemli gelişmeleri, sosyal hayatın özelliklilerini göz önüne seriyor. III. Mustafa'dan II. Mahmud'a bu dönemde yaşamış padişahların siyasetlerinin ve Osmanlı Devleti'nin Kırım'ı kaybedişinin arka planını okumak da böylelikle mümkün oluyor.
İstikrarlaştırıcı bir güç olarak Türkiye
Fahrettin Altun, uluslararası düzende son yirmi yılda yaşananları çözümleyerek özetliyor kitabında. Hem uluslararası kurumları hem uluslararası düzene dönük sınamaları hem çatışmaları hem çatışma çözümlerini hem de aşırı sağ popülizmi irdeleyen Altun, Türkiye'nin bu meselelere bakışını da aktarıyor.
Bütüncül bir bakışla İslam düşünce geleneği
İslam düşünce geleneğini başlangıcından günümüze kadar zaman-mekân, öğreti-ekol değişkenleri etrafında ele alarak kendi sürekliliği ve değişimi çerçevesinde ele alan bir çalışma İslam Düşünce Atlası. Atlas, İslam düşünce geleneğini sürekli ve bütüncül bir biçimde okura sunuyor.
Soyut aklın sınırları
Soyut aklın özlerden bir öz değil, fiillerden bir fiil olup kimisi özel, kimisi genel birtakım sınırları bulunduğu ilkelerine dayanan Taha Abdurrahman, soyut aklın özel sınırlarını İslami düşünce sistemindeki teori geleneğine yoğunlaşarak izah ediyor. Derece derece aklın olduğunu söyleyen yazar en olgun akılcılığın ise canlı iman tecrübesini esas aldığını savlıyor.
Küreselleşme sürecinin felsefi söylemi
Prof. Dr. Yasin Aktay, 'Postmodern Kavşakta Din ve Sivil Toplum' adlı eserinde din sosyolojisi, modernizm, postmodernizm, sekülerleşme ve sivil toplum tartışmaları etrafında yazdığı makaleleri bir araya getirerek kavşakların genelde farklı seçenekler sunduğunu, modernitenin aksine postmodernitenin farklı yol ve güzergahlardan gidilebileceğine dair açık alanlar bıraktığını vurguluyor.
En muteber İslam hukukçusu
Şehzade Korkud'un çağdaşı meşhur Osmanlı alim ve filozofu Kemalpaşazade, onu kelamda Pezdevi, fıkıhta Serahsi, dil ve gramer ilimlerinde Zemahşeri ve Şeyh Abdülkadir'e benzetir. Ünlü Osmanlı tarihçisi İsmail Hakkı Uzunçarşılı da Şehzade Korkud'un fıkıh (İslam hukuku) alanında zamanının en muteber alimlerinden biri olduğunu tasrih eder.
Erol Güngör ve fikri mücadelesi
Hilmi Ziya Ülken, Ziya Gökalp ve Mümtaz Turhan gibi düşünce adamlarını kendi fikri öncüsü addeden Erol Güngör'ün eserlerinde sergilediği yaklaşımları çözümlemeyi ve onun düşüncelerini soğukkanlı bir şekilde analiz etmeyi amaçlayan Erol Güngör Kitabı'nda sosyoloji ve psikoloji çalışmalarıyla ön plana çıkmış birçok aydının yazısı bir araya getirilmiş.
Tiksinmenin, utanmanın sosyolojisi
Sosyoloji Divanı dergisi 19. sayısında "Duygular Sosyolojisi"ni ana konu başlığı olarak belirlemiş. Tiksinti, utanma, mutluluk, ağıt gibi çeşitli duyguları ele alan makalelerde kimlik, din, ekonomi, tüketim, sosyal hareketler, duygular sosyolojisiyle ilgili literatür ya da sanat eserlerini çözümlemek için çerçeve oluşturuyor.
Heidegger'in egzistansiyel tasavvuru
Heidegger'in 'Varlık ve Zaman'da özne ve nesne dikotomisini aşmaya çalışarak ne nesnel olan ne de öznel sayılması gereken bir egzistansiyel tasavvur geliştirdiğini işaret eden Özkan Gözel kitabında, 'Varlık ve Zaman' kitabında geliştirdiği dünya kavramına ve dünya-da-olma'nın anlamına odaklanarak filozofun dünyasına nüfuz etmeyi deniyor.
‘Hacı'nın statüsü mercek altında
"Hacı" kategorisinin Türkiye'de toplumsal yapı ve din ilişkisini serimlemede önemli göstergelerden biri olarak dinsel itibar kadrosu içinde yer aldığını belirten Fatma Çakmak, 'Din, Statü, İtibar' başlığını taşıyan çalışmasında hacı statüsünün nasıl bir toplumsal itibara kaynaklık ettiğini, yerel ve modern unsurların ürettiği şartları göz ardı etmeden ele alıyor.
Şehzadenin vehimleri ömrünü yedi
Yusuf İzzeddin'in tahta çıkmasına yardım etmesi karşılığında Rus Çarı II. Aleksandır'a iş birliği önerip önermediği, Çanakkale savaş alanlarını teftişi sonrasında "Türklüğün yere serildiği" iddiasıyla Enver Paşa'yı yaralayıp yaralamadığı gibi ilginç sorulara cevaplar veren Ali Akyıldız, onun İttihatçılarla ilişkilerinin boyutlarını da ele alıyor.
Uzun süren uluslararası bir drama
Thomas Barfield Türkçe'ye 'Afganistan: Politik ve Kültürel Bir Tarih' başlığıyla çevrilen kitabında, replikleri başkalarının söylediği ve epey uzun süren bu uluslararası dramada Afganistan'ın kendisinin anlaşılamaz bir zemin olarak kaldığını, Afganların ise bu oyunda yerlerine yenileri gelen, silahları hariç asla değişmeyen, sarıklı bir koro olarak role büründürüldüklerini söylüyor.
Ne, ne kadar, neden postmodern?
Tezkire'nin 79. sayısı, postmodern dönemi ve postmodernizmi ele almayı hedefleyen herhangi bir yaklaşımın mutlaka bütüncül bir bakış açısına sahip olması gerekliliği düşünülerek hazırlanmış. Bu nedenle konu, siyasetten felsefe ve tarihe, sinemadan sosyal medyaya kadar birçok konu ve farklı isim üzerinden ele alınıyor.
Kırım'da Nazi işgali yılları
'Nazi Kırımı' başlığını taşıyan kitabında İkinci Dünya Savaşı'nda Alman işgalinin Kırım Tatarlarını nasıl etkilediğini ve savaş esnasında Kırım Tatarlarının verdiği mücadeleyi inceleyen Aybüke Güzay, tarihsel süreci daha iyi kavrayabilmek bakımından Kırım Tatarlarının Birinci Dünya Savaşı'ndaki durumlarını da irdeliyor.
Modern felsefe ve yükselişi
Uzun yıllar boyunca ünlü Economist dergisinin de yazı işleri müdürlüğünü yapan İngiliz düşünce tarihçisi Anthony Gottlieb'in kaleme aldığı 'Aydınlanma Rüyası: Modern Felsefenin Yükselişi', 17. ve 18. yüzyıllar boyunca süren Aydınlanma felsefesini isimler düzeyinde ele alıyor.
Modern dünyanın doğuşuna Osmanlı'nın etkisi
Kemal H. Karpat'ın 1971'de Wisconsin Üniversitesi'nde düzenlenmesine önayak olduğu Osmanlı Tarihinin Dünya Tarihiyle İlişkisi başlıklı bilimsel toplantıya dayanan ‘Osmanlı ve Dünya' kitabında Arnold J. Toynbee, William H. McNeill, Halil İnalcık, Albert Hourani, Charles Issawi, Stanford J. Shaw gibi isimler Osmanlı devletinin dünya tarihindeki yerini ve modern dünyanın ortaya çıkışını nasıl etkilediğini incelemeye gayret ediyorlar.
Cogito ego boom!
Batı'da son 150 yıldır yürütülen entelektüel çabanın, insanlık tarihinin belki de en yoğun ve gerçek olanları gibi görünmesine rağmen bunun bir sonucunun da olduğunu, düşüncenin harabelerinde, tarihin ve insanın mahvının eşiğinde olduğumuz hissinin hepimizi kuşattığını belirten Susan Sontag, “Düşünüyorum öyleyse güm” anlamına gelen “Cogito ego boom” ile bu hissiyatı dile döküyor.
Son çeyreğin silüeti
İbrahim Tenekeci'nin yazılarında birçok insan silueti dikkat çekiyor. Şişli Etfal Hastanesi Acil Servisi'nde karşılaştığı simalardan, yaş ortalaması 75 civarında olan arkadaşlık grubuna, genç şairlerden dostlar ve dostluklara dair birçok ilginç anektod, kısa öykü ya da hatıra bulunabilir Tenekeci'nin kitabında.
İtiraf, ceza ve öteki şeyler
İtirafın ceza alanı içindeki gelişimini özne teknolojilerinin daha genel tarihçesi içinde ele alan Foucault, kendi hakikati ile bağlanmış ve başkalarıyla olan ilişkilerinde dile getirilen hakikat ile sınırlandırılan bireylerin Hıristiyan Batı toplumlarında yaygınlık kazanmasına yol açan dönemeçleri irdeliyor.
Tüm yönleriyle mistik gelenek
Kitabında sufizm kavramını, yalnızca kendilerini sufi olarak tanımlayan veya başkaları tarafından böyle tanımlanan kişileri değil, aynı zamanda genel olarak sufilerle bağlantılı bütün tarihi gelenekleri, metinleri, eserleri ve uygulamaları kapsayacak şekilde kullanan Carl Ernst, sufizm ile İslam arasındaki uygun ilişkinin ne olduğuna dair karar vermekten bilinçli bir şekilde kaçınıyor.
Modernleşmeye ne karşı, ne taraf
Modern Türk düşüncesinin önemli isimlerinden biri sayabileceğimiz Nurettin Topçu'nun modernleşmeye dair görüşlerini tartışan Serkan Yorgancılar, doktora tezini temel alan kitabı 'Türk Modernleşmesi ve Nurettin Topçu'da onun bir karşıtlık ya da taraftarlık hissiyatına kapılmadan modernleşmeyi ele aldığını ileri sürüyor.
Bir Sakarya gazisinin anıları
Hatırat kayıtlarının yeterince gün yüzüne çıkmadığı Sakarya Meydan Muharebesi'nde, Yunan mevzilerine yapılan taarruza bizatihi iştirak eden ve 13 Eylül 1921'de Yunanlıların düzenlediği Kartaltepe taarruzunda birkaç yerinden yaralanıp gazilik rütbesi alan Musa Kazım Sakarya'nın hatıraları son derece önemli tarihi kayıtlardır.
Akıl dışı, akıl karşıtı değildir
'Akıldışının Aynasında' ismini taşıyan kitabında Nietzsche, Heidegger ve Foucault'nun felsefeleri üzerinden aklı ve akıldışını tartışan Fahrettin Taşkın, akıl dışı derken aklın karşıtlarını değil, akla tahvil edilemeyecek, akılla sınırları çizilemeyecek olanı kastettiğini tasrih ediyor.
Felsefesi ve siyaseti arasında Heidegger
Varlık ve Zaman'ın tarihin ontolojik meselesini eksistensiyal bir mesele olarak inceleme amacı olduğunu belirten Kaan Ökten, Varlık ve Zaman ile nasyonal sosyalist söylem arasındaki örtüşmenin toplumsallık ya da millet tasavvurlarında aranması gerektiğinin altını çiziyor.
Kur'anî konularla bağlantılı Aristotelesçi yaklaşım
Ali H. Akhtar, Abbasi dönemi alimleri arasında doğru bilgi ve liderliğe dair gelişen müzakerelerin, kavramlaştırmaların sadece Kur'an ve sünnet ile değil, Ortadoğu'nun popüler maddi ve görsel kültürüne de nüfuz eden antik dönem Yunan kozmolojisinin mirasıyla da ilişkili olduğunu öne sürüyor.
Çift yönlü bakışla piyasa
İktisat ile sosyolojinin kendileri kalarak var olabilecekleri pratik bir soruşturma alanı açabilmek gerekir. Prof. Dr. Köksal Alver'in baş editörlüğünde yılda iki kez yayınlanan sosyoloji dergisi Sosyoloji Divanı'nın 18. sayısının dosya konusunu teşkil eden ‘piyasa' olgusu bu bakış açısına dayanarak işlemselleştirilmeye çalışılıyor.
Felsefe beşeri bir eserdir
Felsefenin konusunu rasyonel ve sistematik olarak ele almaktan başka bir şey yapamayacağını belirten Rotracker, tinsel hayatın ise yaratıcı ilham ve telkinlerle hareketlenen bir süreç olduğunu, tinsel hayatın rasyonel yoldan inşa edilmiş olmadığını vurgulayarak hiçbir felsefenin yaşanan anın ilgilerinden bağımsız olamayacağı gerçeğinden hareketle felsefenin de beşerî bir eser olduğunun altını çiziyor.
İbn Tufeyl'in modern Avrupa düşüncesine etkisi
İnsanların tarih boyunca "küresel bir köyde" yaşadıkları fikrine yakın duran Samar Attar, Batı düşüncesinde etkileri bastırılmış, ismi ısrarla görmezden gelinen Müslüman müelliflerin başında gelen İbn Tufeyl'in modern Avrupa düşüncesi üzerindeki etkilerinin izini, onun muhalled eseri Hayy Bin Yakzan'dan esinlenerek yazılan ada romanlarından felsefi eserlere dek sürüyor.
Ortadoğu'nun geleceği ve aşiretler
Furkan Torlak'ın kitabında ulaştığı "Aşiretler, cari merkezi otoritelerin çoğundan daha derin bir hafızaya sahip, iktidar ve güç ilişkilerinin yönetiminde tecrübeli yapılar olarak varlıklarını gelecekte de sürdürecekler" sonucu Ortadoğu'daki tarihsel-siyasal bilinçdışının etkilerini araştırmak isteyenlere yeni kapılar açıyor.
Varoluşun dünyaya aidiyeti ve orada köklenişi
1933'ten 1975'e dek farklı dönemlerde kaleme alınmış ya da seminer olarak sunulmuş altı metnin yer aldığı 'Sorunsallıkta Yaşamak' isimli kitap, felsefeyi kahramanlık ve 'otantik kişi'yi bir muhalif olarak niteleyen Patocka'nın Türkçeye çevrilmiş tek eseri.
Hume'un nedensellik eleştirisi ve Alman idealizmi
Hume'un ampirisizmine karşı savunulabilir bir felsefi program olarak Alman idealizminin başlamasına, ‘Alman İdealizmini Anlamak' adıyla Türkçe'ye çevrilmiş kitabında Will Dudley'in sunduğu öncelikli neden Hume'un nedensellik eleştirisi. Çünkü bu eleştirinin doğrudan şüpheciliğe ve determinizme dair bazı sonuçları var.
Rutin, hayret ve kriz
Faruk Karaarslan'a göre, gündelik hayatın ritmik yapısından kaynaklanan rutinler modern dünyada, çok özel bir beşerî haslet sayabileceğimiz hayretin aleyhine yerleşiklik kazanmıştır. Rutin ile hayretin gündelik hayatlarımızın sınırları içinde karşılaşan iki var oluş haline tekabül ettiğine dikkat çeken Kararaslan, bu karşılaşmanın gündelik hayatın doğası gereği bir krizle tezahür ettiğini vurguluyor.
Göçün nedeni ve sonucu kadar yeri de önemli
İki düzine ülkede yarım düzine grup üzerinde yaptığı araştırmada dünyanın dört bir yanındaki Almanlar, Japonlar, Hintliler ve İtalyanları, denizaşırı Çin'i, diaspora Yahudilerini konu edinen Sowell her çeşidiyle göçe ilişkin anlatıların insanlık tarihinin önemli bir kısmını oluşturduğunu vurguluyor.
Felsefe ve din arasındaki süreklilik
Din ile felsefe arasında, yani en erken akılcı nazariyat ile onun arkasında yatan dinî temsil arasında bir süreklilik olduğunu ileri süren Francis Macdonald Conford, Türkçeye Dinden Felsefe: Batı Nazariyatının Kökenleri Üzerine adıyla çevrilmiş kitabında, bu sürekliliğin felsefe ile din arasında nasıl gözlemlenebileceğini klasik Grek felsefesinin temel eğilimlerini irdeleyerek ortaya çıkarmaya çalışıyor.
Kuş bakışı kapitalizm tarihi
Endüstriyel kapitalizmin kaynaklarından 19. yüzyılda kapitalist rejimin ortaya çıkışı ve iktisadi değişimlerin toplumsal yansımalarına kadar modern kapitalizmin temel özelliklerinin oluştuğu süreci genel hatlarıyla özetleyen Henri Eugene Sée, kapitalizmin genel tarihini kuş bakışı da olsa serimlemeye imkan sağlıyor.
Her birey, bir dünya olmak arzusunda
Çağdaş toplumlarda hemen her bireyin bir dünya olmak istediğini, kendisine gelen malumatı kendisi için kendisinin yorumlamayı amaçladığını ifade eden Marc Augé, 'atıfların bireyselleşmesi'ne yol açan bu duruma yapılacak vurgu ile birlikte 'tekillik olguları'nın ihmal edilmemesi gerektiğini savlıyor.
İmaj ve klişeler kıskacında diaspora Türkleri
Kitabında, İslamofobi ve İslam karşıtlığının Almanya, Fransa ve İngiltere başta olmak üzere çeşitli ülkelerdeki yansımalarını irdeleyen Talip Küçükcan, sosyoloji, antropoloji, tarih ve siyaset bilimi gibi çeşitli disiplinlerin verilerini kullanarak diaspora Türklerinin yaşadığı temel sorunları ve Avrupalıların benimsemeyi tercih ettiği zihniyet yapılarını çözümlüyor.
Schmitt'in hukuk ontolojisi
Türkçeye 'Hukuki Düşüncenin Üç Türü' başlığıyla çevrilen 1934 tarihli kitabında Carl Schmitt, Batı hukuk bilimi tarihinde geçerli olmuş hukuki düşünce hatlarını, Almanya, Fransa ve İngiltere'deki gelişimlerini de gözeterek birbirinden ayırt ediyor. Özellikle 'Siyasal İlahiyat' ve 'Siyasal Kavramı' gibi kitaplarında benimsediği politik ontolojiden kısmen uzaklaşarak bir tür hukuk ontolojisi geliştirmeye çalışıyor.
Erken dönemdeki edebi arayışlar
Hilmi Ziya Ülken'in daha önce yayınlanmamış Tahir ile Zühre, Siyavuş veya Hayalperest ile Dibaçe-i Mesnevi çalışmalarını bir araya getiren 'Anadolu Köklerini Arayış' adlı derlemeyi hazırlayan Ali Utku, bu çalışmaların erken dönemde dile getirilmiş kültürel program çerçevesindeki edebi arayışlar olduğunu belirtiyor.
Kantçı kozmopolitizmin antropolojik kökenleri
2020'nin altıncı sayısını Immanuel Kant etrafında hazırlayan Pasajlar dergisi, Kant'ın metafizik eleştirisinden etik ve estetik anlayışına, tarih felsefesinden Kantçı kozmopolitizmin antropolojik kökenlerine, onun eğitim ile ilgili görüşlerinden ceza hukukuna dair onun görüşlerinden yapılabilecek çıkarımlara kadar birçok ilginç makaleye yer veriyor.
Modern Türkiye'nin oluşumunda Amerikan ‘hayırseverliğinin' rolü
Kitabında Ford ve Rockefeller vakıfları ile Robert Kolej'in faaliyetlerini birincil kaynakların ayrıntılı analiziyle araştıran Ali Erken, Türkiye'nin vizyonunun Batı'ya yöneltilmesi konusunda Türk siyasetçiler, entelektüeller, sanatçılar ile Amerikan vakıf yetkilileri arasında süregiden bir iş birliği bulunduğunu ortaya koyuyor.
Baba İlyas'ın 60'ı aşkın halifesi vardı
Editörlüğünü Zekeriya Işık'ın yaptığı ‘Tarikat, Toplum ve Siyaset' başlıklı kitap, Baba İlyas-ı Horasani ve ailesinin ortaya çıkışını, tarihsel gelişimini, inanç ve zihin dünyasını, sosyal, siyasi ve kültürel hayata etkilerini ortaya çıkararak Ortaçağ dünyasında tarikat, toplum ve siyaset ilişkilerine benzer bir açıklık getirme iddiasında bir eser.
Düşünme Hegel'den sonra ne anlama geldi?
Heidegger'in en gözde öğrencilerinden biri olan H. G. Gadamer'in Hegel'in Diyalektiği, adıyla derlenip Türkçe'ye çevrilmiş kitabı, hermenötikleştirilmiş Hegel varyasyonunun önemlice bir durağı birçok açıdan. Kitap, Hegel sonrası ‘düşünme'nin ne anlama geldiğine ilişkin kapsamlı bir özet olarak okunabilir.
Kant'ın barışçıl aklı ve başkalığın huzuru
Derrida'nın konukseverlik seminerlerindeki takıntısının yakınlığın coğrafyasının sınırlarını belirlemeye çalıştığını belirten Dufourmantelle, onun “Kant'ın barışçıl aklının karşısına başkalığın kendi huzuruna, sükûnetine kavuşmasını engellediği bir öznenin ilk tasallutu”nu koyduğunu savlıyor.
Nietzsche'nin tüm kavramlarına aşinalık için...
Abraham Wolf, Nietzsche'nin felsefesini sistemli bir bütünlük içinde sunuyor okurlara. Sadece ahlak ve sanat felsefesi alanında değil; varlık, bilgi, hayat ve davranış teorilerine ilişkin de özgün bir felsefi yaklaşıma sahip Nietzsche'nin kavramlarına okurları aşina kılıyor.
Stoacı unsurların İslam felsefesine etkileri
Özellikle mantık, fizik ve metafizik ile ahlak konularını göz önünde tutarak Hicret'in II. ila VII. yüzyılları arasındaki 600 yıl boyunca Stoacı unsurların Müslüman felsefeci ve kelamcıların eserlerine yansıma şekillerini araştıran Fehmi Jadaane, her bölümde kronolojik olsa da genelde dogmatik-doktriner bir sıralamayla bu unsurları göstermeye çalışıyor.
Fransa'da felsefe yapmanın mahiyeti
Amerikalı felsefeci Gary Gutting, kıta felsefesinin çok özel ve önemli bir tezahürü addettiği 1960'lardan 1990'lara dek Fransa'da gelişen külliyatı irdelediği ‘İmkansızı Düşünmek' isimli çalışmasında söz konusu dönemde Fransa'da felsefe yapmanın mahiyetini sorguluyor.
Cumhuriyetin ilk siyasi suikasti
Geçtiğimiz günlerde dar-ı bekaya irtihal eden merhum gazeteci yazar Ahmet Kekeç'in edebi alanda yaptığı çalışmalar haricinde yakın tarih okumalarına ilişkin de önemli birçok çalışmasından biri Birinci Meclise Yapılan Darbe ve Faili Meşhur Bir Vak'a Ali Şükrü Bey Cinayeti.
Kudüs'ün 40 yılı mercek altında
1517'den 1917'ye dek Osmanlı hakimiyetinin sürdüğü Kudüs'ün, Napolyon tarafından 1798'de Mısır'ın işgali ile başlayıp 1841'de Kavalalı Mehmed Ali Paşa'nın isyanına dek süren 40 senelik tarihsel kesitteki durumunu inceleyen çalışmasıyla Abdullah Çakmak, Osmanlı dönemi Kudüs tarihine ilişkin literatüre önemli bir katkıda bulunuyor.
Bir tefekkür biçimi olarak Anadoluculuk
Alican ile Çatma, Anadoluculuğu “elde kalan son vatan parçası” olması hasebiyle Anadolu'nun muhafazasını önceleyen, Osmanlı'nın son dönemlerinde epey hırpalanmış Türk devletinin ihyasını mesnet edinen ve bunu yaparken de “vatan ve millet” kavramlarını yeniden tarif etmeye çalışan bir tefekkür biçimi olarak tasvir ediyor.
Taşköprülüzade'nin ameli bilimler fikriyatı
Taşköprülüzade'de Dil, Ahlâk ve Siyaset, 16. yüzyılda İstanbul'da yetişen ve dili mutlak varlık kavramının bir tecellisi kabul eden önemli bir Osmanlı düşünürü olan Taşköprülüzade Ahmet Efendi'nin “dil, ahlak ve siyaset” olarak tasnif edebileceğimiz pratik (amelî) bilimler etrafında oluşturduğu fikriyatı incelemeye ayrılmış bir derleme kitap.
Karşıtlıklar üzerinden çocukluk teorisi
Agamben, ‘Çocukluk ve Tarih-Deneyimin Yıkımı Üzerine Bir Deneme' isimli kitabında Kant, Hegel, Husserl, Heidegger, Benveniste, Benjamin gibi düşünürleri takip ederek günümüz düşüncesindeki bir takım tema ve karşıtlıklara yeni yorum getiren bir çocukluk teorisi geliştiriyor.
Lacan, psikanaliz ve tüm diğer disiplinler
Fink, psikanalizin sadece kendine has dayanakları olan bir disiplin söylem olmanın ötesinde, diğer disiplinlerin kör noktalarını aydınlatan, yapılarını ve işleyişlerini çözebilen yegâne söylem olduğunu iddia ediyor. Lacan gibi o da bir gün bilimin de psikanalizi kabul edebilecek kadar usta bir hale dönüşeceğini umuyor.
Bilim ve ahlak felsefesinin ilkeleri
Osmanlı düşüncesinde matematik ve doğa bilimlerini yeniden kuran kişi olarak anılan Salih Zeki'nin Türkçeye kazandırdığı iki cilt halindeki Fransız filozof Alexis Bertrand'a ait Mebadiî-i Felsefe-i İlmiyye ve Felsefe-i Ahlakıyye kitabı, Çizgi Kitabevi tarafından günümüz Türkçesiyle yayınlandı.
Batılı cumhuriyetin kaynağı antik Yunan değil
Batılı akademik çevrelerde üstü örtülen, siyaset felsefesine ilişkin Batılı temel metinlerin okunması ve öğrenilmesindeki temel Avrupamerkezci yaklaşıma pek iştirak etmemeye özen gösteren yanıyla Springborg'un yaklaşımı Türkiye'deki “kültürel savaş”taki tarafları daha iyi kavramak bakımından bize rehberlik ediyor.
Kültür bir iktidar kurma alanı olabilir mi?
“Kültür bir iktidar kurma, bir hegemonya oluşturma alanı olabilir mi? ‘Kültür ve iktidar' kavramları hangi zeminde bir araya gelebilir? Kültürel bir iktidar var ise etki gücü ve alanı nedir? Bu iktidar biçimi nerelerde soluk alıp verir?” gibi sorular eşliğinde hazırlanan dosyada konu iki temel boyut çerçevesinde tartışılıyor.
Foucault'nun rehberliğinde yeni ilişki kipleri icadı
Foucault'nun bütün entelektüel macerasındaki dönüşümü ve temel ilgi alanlarını kat eden soru ve meseleleri en azından nüve olarak içeren konferanslar ve tartışma metinleri gerek başkalarıyla gerekse kendimizle ne türden yeni ilişki kipleri icat edebileceğimizi de sormamızı sağlıyor.
Kılıçdaroğlu kendi korkularıyla mı yüzleşiyor?
Kılıçdaroğlu'nun Gül'ü CHP adayı olarak ima etmesi kendi korkularıyla yüzleştiğini mi düşündürmeli acaba? Daha önce oy vermediği, Cumhurbaşkanlığı'na layık görmediği bir isim için bu kez halktan destek istemek anlamına gelebilecek bir tavrın çelişkili yanları zamansal ve siyasal değişimlerle izah edilebilirse de 2007'de Gül karşıtlığı zemininde CHP'de sağlanan konsolidasyonun devam ettiği ortada iken bu ‘ima'nın en fazla üç yıl sonra ‘aşikâr' hale dönüşmesini ummak epey zor.
Tarihselciliğin nakısaları ve hermenötik bakış
1990'lı yıllarda yaygınlaşan hermenötik bakış, tarihselliğin sadece metne ait sayılamayacağını, vahyi tarihselci bir yaklaşımla yorumlayanların bakış açılarının da aynı şekilde tarihsel olduğunu dile getirerek tarihselci yaklaşımların bazı nakısalarını işaret etti. Tezkire dergisi yıllar sonra 71. sayısını yeniden hermenötik yaklaşıma ayırdı.
Osmanlı dini hayatının ilk oluşum aşamaları
14. yüzyıldaki dini zümrelerin sosyal ve kültürel hayatta üstlendikleri işlevler, eğitim hayatında oynadıkları roller, imar ve yerleşimlere yaptığı katkılar, kurdukları ribat, hankâh, kervansaray, zaviye, tekke, cami ve medreseler ile Osmanlı dini hayatının önemli veçhelerinin ilk oluşum aşamasının güzel bir portresini çıkaran Şahin'in eseri, Osmanlı ile ilgili çalışmalarda genelde karanlık kalmış birçok meseleye de ışık tutuyor.
Tüm yönleriyle Doğu Akdeniz'de Türkiye
‘Doğu Akdeniz ve Türkiye'nin Hakları' isimli kitap, Doğu Akdeniz havzasının Türkiye'yi sadece güvenlik ve bölgeden elde edilebilecek enerji kaynakları bakımından ilgilendirmediğini, aynı zamanda Türkiye'nin bu bölgeyle tarihsel bakımdan da yakın bağlara sahip olduğunu vurguluyor.
Ahlak felsefesi temelli modernite eleştirisi
“Her şeyin suçunu devlete, şirketlere, ordulara, endüstrilere ve ‘sistemlere' atamayız; bizim bütün bu yapılara nispet ettiğimiz problemlerin derin sebepleri, insani özneler olarak kendi mahiyetlerimizde yatar” diyen Hallaq'ın bu sözleri onun ve Taha'nın modernite eleştirisinin temelde “ahlak felsefesi”ne yaslı olduğunu göstermektedir.
Barbarlık, siyaset ve Hamlet
Carl Schmitt'in 30 Ekim 1955'te Düsseldorf'ta katıldığı bir konferansta yaptığı sunuma dayanan ve Türkçeye ‘Hamlet ya da Hekuba: Zamanın Oyuna Baskını' adıyla çevrilen eserde Schmitt, Shakespeare'in ünlü Hamlet oyununu siyaset yanı ağır basan siyaset-edebiyat ilişkisi ekseninde yorumluyor.
Hem sivil hem askeri kanadın tehdidi sürüyor
OHAL döneminde ordudan ihraç edilen askeri personel sayısı 15 bine yakınken, darbe girişimine katılan personel sayısının 5 bin 761 subay ve astsubay olarak belirlendiğine işaret eden Akgün, FETÖ'nün askeri hücrelerinin tamamını kullanmadığını, OHAL'deki kapsamlı tasfiyenin bile FETÖ unsurlarını tamamıyla ortadan kaldıramadığını belirtiyor.
Türkiye'de milliyetçilik tartışmalarının iki ekseni
Kitabında milliyetçilik ve milliyetçiliğin yaslandığı temel kavramlar üzerine yürütülen tartışmaları, bu tartışmaların uzam ve koordinatlarını mümkün mertebe anlaşılır bir dille genel okura hitap edecek şekilde tasvir eden Öner Buçukçu, meselenin Türkiye'ye akseden kısmını da çözümlemeyi ihmal etmiyor.
Felsefe ve sosyal bilimlerin nedensel genellemeleri
Peter Winch, kitabında bir yandan felsefenin anlamsızlıkları teşhir amaçlı olduğuna inanan ve büyük çoğunluğu mantıksal pozitivistlerin ileri sürdüğü görüşler toplamından oluşan bir eğilimi eleştirirken diğer yandan da psikoloji ve diğer sosyal bilimlerde yaygın olan davranışçı eğilimlerin yol açtığı başka bir eğilimle de mücadele eder.
Tanpınar için şiraze adam: İnönü
Ordu, üniversite, basın ve aydınlardan mürettep Kemalist mankurtlaşmanın dört ayağından sonuncusu olan aydınlar arasında Tanpınar'ın tuttuğu ikircikli yeri tebellür ettiren nokta belki de onun İnönü sevgisidir. Bu sevgi onun nefretlerinde bile haddi aşmasına sebebiyet verir.
Kahrolası mürekkep lekesi!
Karaca Borar Mach 1'den Mektuplar adlı kitapta sadece bir yere ‘okunamadı' notu düşmüştü. Kitapta başka okunamayan yer yoktu. Kuşkulanmıştım çünkü Sevim Hanım bütün mektupları boyunca ilk kez ve sadece o cümlede İslam'dan bahsediyordu ve cümlenin gelişinden bu bahsedişin olumlu olacağı seziliyordu ama cümle de işte kahrolası ‘mürekkep lekesi' yüzünden okunamamıştı. Bir gazetenin, “Sağcıların Allah topluluğu, solcularınsa şeytan topluluğu” olduğu ifadelerinin yer aldığı Diriliş Neslinin Amentüsü adlı kitabı hedef gösterirken Sezai Bey'in bu ifadede gözettiği “ashab-ulmeymene-ashab-ulmeş'eme” tabirlerinin Kur'an'dan alınma olduğunu ıskalaması gibi, birçok hata art niyetli olmaktan öte, bilinçaltlarına düşen ‘leke'den kaynaklanıyor.
Hermenötik alandaki tartışmaların hülasası
İlk yayımı yaklaşık 25 yıl önce yapılmış Önce Söz Vardı, hermenötik alandaki tartışmaların o dönem Türk düşüncesinin ihtiyaç duyduğu bir hülasasını sunuyordu. Eserin yeni yayınlanan üçüncü basımı ise alandaki temel tartışmaları özetlemenin ötesine geçmiş, yeni yaklaşımlara da uç verecek bir konuma erişmiş.
Osman Beg'e karizma sosyolojisi perspektifinden bakış
Osman Beg efsanesini kökleri Max Weber'in karizma sosyolojisine uzanan bir perspektifle ele alan Altuğ, konuyu gerek arşiv belgelerine gerekse en eski ve en yeni kaynaklara dayanarak zaman, mekan, ortam ve kurumsal yapılanma süreçleri bakımından irdeliyor.
Kierkegaard'ın fikri strateji, tema ve kavramları
Türkçe'ye tek cilt halinde çevrilen kitap Kierkegaard'ın yirminci yüzyıldaki varoluş felsefelerinde de sürdürülen temel kavram ve temalarına, sanatçı ve edebiyatçılar üstündeki etkilerine giriş için ilişkin önemli bir başlangıç. Tabii ki Kierkegaard'ın bütün fikri strateji, tema ve kavramlarının da eserde yer aldığını belirtmeli.
Derrida ve yeni düşünme teşebbüsleri
Derrida'nın 1963 ila 1967 arasında Rousset, Foucault, Descartes, Jabés, Levinas, Artaud, Freud, Bataille ve Lévi-Strauss hakkında yazdığı metinleri bir araya getiren Yazı ve Fark, hem Batı metafiziğine egemen söz ve yazı karşıtlığının doğurgularını çözümlüyor hem de bu karşıtlığın farklı edebi ve felsefi figürler arasında nasıl bölüşüldüğünü.
İslam filozoflarının mutluluk meselesine bakışı
Hasan Hüseyin Bircan, İslam Felsefesinde Mutluluk adlı kitabında ilk İslam filozofu sayılan Kindi'den başlayıp Ebubekir Muhammed bin Zekeriyya er-Razi, Farabi, Amiri, İhvan-ı Safa, İbn Miskeveyh ve İbn Sina'nın mutluluk ile ilgili görüşlerini ele alıyor.
Cinsiyetçi anlayışa karşı fıtratın keşfi
Eşitlik ve adalet kavramları üzerinden yürütülen tartışmaların konuyu aslında nominalist bir kısır döngüye soktuğunu görmemiz lazım. Kadın sorunu etrafındaki asıl tartışma, erkek tahakkümüne karşı kadın özgürlüğünden yana olmayı ahlaki bir vecibe olarak kabul edip edemeyeceğimizde düğümleniyor.
Ben kimim? Kendinden kendine sefer nasıl olur?
‘Gülşen-i Raz', Mahmud Şebüsteri'nin Emir Hüseyni'nin kendisine yönelttiği sualnameye mesnevi tarzında verdiği bir cevapnameden müteşekkil. Sualnamenin ilk üç sorusu şöyle: Tefekkür nedir? Tefekkür niçin bazen kulluk bazen suç olur? Ben kimim ve kendinden kendine sefer nasıl olur?
Hangi silah türlerine stratejik önem atfedilmeli?
Son derece gelişmiş, karmaşıklık ve çeşitlilik kazanmış silah teknolojileri ortamında ne tür silah teknolojilerine yatırım yapılması, hangi silah türlerine stratejik bir önem atfedilmesi gerektiği sorusuna bir cevap aramak gayesiyle hazırlanan bir kitap ‘Türkiye'nin Stratejik Silah Kapasitesi'.
Meltem Şişli vakası ve kültürel faşizm
İstanbul Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreter Yardımcısı Yeşim Meltem Şişli'nin toplantı yaptığı İSMEK kadın bölge sorumlularını başörtülü oluşlarından dolayı aşağılayıp taciz ettiği iddiaları Türkiye'de toplumsal ve kültürel farklılıklara ilişkin son 40-50 yıldır sürekli tartışılan meseleleri yeniden gündeme taşıdı.
Evliya Çelebi’ninki ile kıyas olmaz ama bu da seyahatname
‘Bir de Bakmışsın Uzaklardasın’ 100’ü aşkın ülkeye seyahat etmiş, bu hesapla ‘leyleği havada gördüğünü’ söyleyebileceğimiz Muhammed Berdibek’in küçürek öykülerden, anılarından ve izlenimlerinden oluşan kitabı. Evliya Çelebi’ninki ile kıyaslamıyoruz ama diyebiliriz ki bu kitap da bir seyahatname.
Çağdaş Türk düşüncesinin kötücül başkarakterleri
Osmanlı devletinin son yüzyılında yaşadığı iktisadi sıkıntılar ve savaş meydanlarındaki kayıpların sebeplerini soruşturma, devleti yaşatma, toplumsal gelişmeyi sağlama, muasır medeniyetler seviyesine ulaşma, geri kalmışlığa yol açan âmilleri giderme vb. temalar etrafında başlayıp gelişen tartışmanın ana mihveri, radikal olsun ya da olmasın hemen her önemli değişim sonrasında tazelenir.
‘Sarıklı ihtilalci’nin kısa düşünce tarihi
Prof. Dr. Ali Utku’nun editörlüğünü yaptığı Osmanlı Felsefe Çalışmaları dizisinin 60. cildi olarak yayınlanan ‘Tarih-i Efkar’, sadece çağdaş Türk düşüncesinde felsefi tarih yazımına ilişkin ilk örnek olması bakımından değil, aynı zamanda ele aldığı presokratik felsefeyi de gayet anlaşılır ve bütün ayrıntılarıyla kuşatıcı bir şekilde anlatması bakımından da ilginçtir.
Etik ve politik olanı kendisinde taşıyan bir mucize: 15 Temmuz
15 Temmuz’u planaryal öznenin görünür hale geldiği bir uğrak olarak değerlendiren Ahmet Çiğdem, bu öznenin sessiz ve utangaç bir şekilde tarih sahnesine çıktığını ve ardından da yine sessizce sahneyi terk ettiğini vurgular. Ona göre bu özne başkalarından bir şey beklemediği gibi kendisinden de bir şey talep edilmesine izin vermez. Ve her mucizeyi anlama onun istisnai olduğunu kavramaktan geçer.
‘Muazzam bir kitap! Dörtte üçü haşiye’
Ziya Gökalp’ten “milli Ebussuud” şeklinde bahseden Ülken’in ‘şeytanı’ Türkçede telif olarak bilinen birçok tanınmış eserin Batı’dan yapılmış aşırmalarla (sirkatlerle) dolu olduğunu da vurguluyor. Sözgelimi Peyami Safa’nın Bir Tereddüdün Romanı adlı eserini, Tarih-i Din-i İslam adıyla basılmış eseri, Fuat Köprülü’nün İlk Mutasavvıfları’nı sertçe eleştiren ‘şeytan’ “İlk Mutasavvıflar muazzam bir kitap! Kalın kağıtla dört yüz sahife. Dörtte üçü haşiye, geri kalanının yarısı not. Haşiyeler kitap ismi ve Nefehat, Bosnavi Şerhi gibi kitaplardan nakille dolu; bu tebahhur başka şeydir azizim” diyerek dalgasını da geçiyor.
Kapitalizm neden Batı’da çıktı da Doğu’da çıkmadı?
Weber’in İslam sosyolojisinin onun İslam toplumlarını Doğu’ya özgü bir toplum modeli olarak “patrimonyalizm”e iliştirmesiyle sonuçlandığını kaydeden Biran S. Turner, “savaşçı bedeviler, tüccarlar ve diğer grupların çıkar çatışmalarının ihtiyaç duyduğu bir sosyal düzenlemeler bütünü olarak İslam” resmini çizerken Weber’in kendi sosyolojik yönteminin vazgeçilmez ilkelerini İslam toplumları söz konusu olunca defterden sildiğini gösteriyor.
Nietzsche hakkında 850 sayfalık ansiklopedik bir kaynak
Öznedergisinde, Nietzsche’nin “nihilizm”, “güç istenci”, “çileci ideal”, “dekadans” gibi bazı özel kavramlarının nasıl alımlanması gerektiğine dair makalelerin yanı sıra onun düşüncelerinin çağdaş felsefi figürler tarafından yorumlanma biçimlerini değerlendiren makaleler de yer alıyor.
Rousseau bile isteye ihmal edildi
Fatma ve Koray Tütüncü, Rousseau’nun edebi ve siyasi tahayyülünü ‘Trajik Hissiyat Ütopik Siyaset’ adını taşıyan ortak kitaplarında soruşturuyor. Müellifler, Rousseau’ya ait külliyatın Türkçeye eksik çevrildiğini, bu çevirilerin çoğunun da özensiz olduğunu, hatta Rousseau’nun bile isteye ‘ihmal’ edildiğini düşünüyor.
Fatih ile Başakşehir’deki dönüşüm ritimleri
Araştırmasının temel odağına “kentli muhafazakarların dayanışmadan dışlamaya uzanan sosyal kapanma süreçlerinden hareketle habitus dönüşümü”nü yerleştiren Özet, referans aldığı kavram setlerinin, topluluğun dönüşümlerini süreç sosyolojisi bağlamında açıklayabileceğini düşünmektedir.
Modern çağ öncesi kendini biçimlendirme teknikleri
Patrick Hutton, Foucault’nun modern çağ öncesi kendini biçimlendirme tekniklerine ilişkin soykütük çalışmasının Freud’un çalışmalarına yeni bir bakış açısı kazandırdığını vurguluyor. Kitapta ayrıca, “Hayat, İktidar, Kendilik” konuları etrafında Foucault ile yapılan bir söyleşi de yer alıyor.
Modern dünyada İslami yönetim mümkün mü?
Modern dünyada İslami yönetimin imkansızlığının esasen bir dizi başka problemin dışavurumu ve onların eşlikçisi olduğunu ileri süren Hallaq bu problemlerden bazılarını da şöyle sıralıyor: Organik sosyal birimlerin hızla yok oluşu, baskıcı ekonomik sistemlerin yükselişi, doğal yaşam alanı ve çevreye yönelik tahribat.
Türkiye her budağından sürgün atan bir böğürtlen çalısı
Alev Alatlı: “İlle bir şeye benzetecekseniz, her budağından sürgün atan salkım saçak bir böğürtlen çalısına benzeteceksiniz Türkiye’yi. Bir sürgünü çiçeğe dururken, diğerinin kurumakta, ötekisinin meyve vermekte olduğunu görün. Tek bir sürgüne takılıp kalmayın, bütüne bakmayı âdet edinin.”
Modern dünyada hatırlama ve unutmanın anlamı
Faruk Karaarslan'ın kitabı, "toplumsal hafıza" kavramının sosyolojik bağlamda mümkün bir inşa çabası olarak değerlendirilebilir. Bununla birlikte Türkiye'de sosyal bilimler geleneğinin birçok kusurunun da bir şekilde açığa çıkartılmasına elverecek bir bakışı bize sunuyor kitap.
Devlet ve mihrap arasında kalan bir kurum
Hicret K. Toprak kitabında, 1924 ila 1950 yılları arasında Türkiye'de geçerli tek partili rejimde Diyanet İşleri Başkanlığı'nın kendisine tevdi edilen zorlu görevleri yerine getirirken nasıl kılı kırk yararcasına bir çaba sarf ettiğini kurumun arşiv kayıtları, Meclis zabıtları, kanun teklifleri, basınındaki haber ve yazılar eşliğinde tarihsel ve sosyolojik bir yöntemle ele alıyor.
Türk istihbarat ve gayrinizami harp tarihi
Hüseyin Aziz Akyürek imzalı ‘İstihbarat Savaşları’ Türk istihbarat tarihine dair önemli bir kitap. Emir Şekip Arslan’dan Aziz Ali el-Mısri’ye, Şarl Debbas’tan ünlü İngiliz casus Thomas Edward Lawrence’e, Cebvat Rifat Atilhan’dan İzzet el-Cündi ve Esad Şukayri’ye dek birçok isme hatıratta yer veriliyor.
‘Sol’un yaşadığımız toplumu ve tarihi kavrayış şekli
Ahmet Demirhan kitabında, bir kısmını Orhan Koçak, Jale Parla, Nurdan Gürbilek,Umut Tümay Arslan, Oruç Arıoba gibi isimlerin ‘kayıp ideal’, ‘baba’, ‘Türklük’, ‘özne’, ‘din’ vb. kavramlar hakkında edebiyat eleştirisi, felsefe ile ilahiyat disiplinlerinde kalarak yazdıkları metinleri çözümlüyor.
İslamcılık düşüncesinin kırılma noktaları ve temayülleri
İslamcılık, İslam birliği, İslam devleti, sanat, edebiyat, siyaset, kadın, gençlik, eğitim vb. konu ve kavramların 1980 sonrası İslamcı dergilere yansıma şekillerini derinlemesine inceleyen ‘Bir Başka Hayata Karşı’daki yazıların nihai hedefi, İslamcılık düşüncesinin belli kırılma noktalarını, temayüllerini ve diğer toplumsal aktörlerle ilişkilerini göstermek.
Söylenebilir olanla görünür olan arasındaki ‘ilişkisiz’ ilişki
Gilles Deleuze, Türkçe’ye Bilgi başlığıyla çevrilen ilk sekiz dersinde Foucault’nun bilgiye erişmek için birbirine bağlanması gerekli iki heterojen form olarak gördüğü söylenebilir olanla görünür olan arasındaki ‘ilişkisiz’ ilişkileri irdeliyor.
Endülüs’ten modern Avrupa’ya aktarılan birikim
Ortaçağ boyunca klasik ve Doğulu kadim bilgi ve bilimlerin Araplar, İranlılar, Türkler, Yahudiler ve Endülüslüler aracılığıyla Arapçadan Latin ve Roman dillerine aktarıldığını kaydeden Juan Vernet, Endülüs mirasının modern Avrupa’ya aktarılan birikiminin dökümünü çıkarıyor.
Türkiye’de evrim teorisi tartışmasının tarihi
Alper Bilgili, beş önemli makaleden oluşan ‘Darwin ve Osmanlılar’ adlı kitabında, özellikle
1980’lerden bu yana diğer rakip teorilerin de müfredata alınıp alınmaması gündeme geldiğinde
alevlenen bir tartışma olan Darwin’in evrim teorisinin ne anlama geldiğini irdeliyor.
Misal aleminin ontolojisi ve nur temelli metafizik
Fatma Turğay ‘İşraki Felsefeye Misal Aleminden Bakmak’ kitabında Sühreverdi özelinde ele aldığı işraki felsefeyi onun Hikmet-ül İşrak eserini esas ittihaz ederek, misal alemini içinde yer aldığı felsefi bütünlükten koparmadan dayandığı temel ilkeler bakımından irdeliyor.
Ben, öteki ve yabancılık eşiklerini geçitlerle aşmak
F. Şule Güngör’ün felsefi analizinin sonunda yer alan umut şu: Ben ve öteki arasındaki ilişkiyi düzenleyen ahlaki kod ve değerlerin gündelik hayat pratiklerine dökülebildiği, hukuk ve politik desteklerin gerçekleştiği bir durumda, yabancılık eşiklerini geçitlerle aşmak potansiyel bir imkana dönüşecektir.
600 yıllık hükümranlık nasıl mümkün oldu?
Cemal Kafadar, Osmanlı devletinin 600 yıl süren hükümranlığının sebeplerini onun kuruluş ve yükselme dönemlerinde geliştirdiği siyasal iktidar teknolojileriyle merkezkaç ve merkezileşme eğilimleri arasında kurduğu dengede görüyor. Kafadar ayrıca devşirme usulüyle oluşturulan Yeniçeri Ocağı’na özel bir önem atfediyor.
Anılar da bitkilere benzer, budamak gerekir
Unutmak ve hatırlamayı bir bahçeyi düzenleyen bahçıvanın yaptığı işe benzetiyor Fransız antropolog Mark Augé. Bu eylemler “ayıklama” ve “budama” eylemleri gibi ona göre... Yeni filizlerin boy atıp gelişmesi, çiçeklenebilmesi için kötü yaşantılarımızı hatırlatan anıları budamamız gerekiyor.
Sosyoloji dünyanın gerçeğini kuşatabiliyor mu?
Sosyoloji Divanı dergisinin özel sayı konusu olarak seçtiği dünya sosyolojisi yaklaşımı, sosyolojinin Batı merkezli kavranışından hareketle, onun bütün dünyaya, toplumlara, kültürlere, inançlara, yaşam biçimlerine, insan hikayelerine, roplum tecrübelerine ve duygulara bakması gereğine işaret ediyor.
Demokratik düşünce göreci bir felsefeyi gerektirir
Kelsen, ‘Demokrasi: Doğası ve Değeri’ kitabında hukuki poiztivizmin bir gereği olarak demokrasiyi tartışıyor: “Mutlak gerçek ve değerleri, insan aklına kapalı sayan, yalnız kendi kanaatini değil, başkasının karşıt kanaatini de mümkün olabilirmiş gibi göz önüne almak zorundadır. Bu nedenle demokratik düşünce göreci bir felsefeyi gerektirir.”
Yeni kurumları keşfetmek zorundayız
‘Kişi ve Kutsal’da, Simone Weil, hem ‘kişi’ kavramına kapsamlı bir eleştiri getirir, hem de kurumlar ve hukuk ile birlikte kendi anlamını taşıyan ilkeyi soruşturur: “Yaşadığımız bu ‘çağdaş’ hayatın içinde ruhlarımızı adaletsizlik, yalan ve habaset ile bozguna uğratan hataları ortadan kaldırmak üzere yeni kurumları keşfetmek zorundayız.”
Mahremiyetin dönüşümünü Müslümanca düşünmek
Nazife Şişman’ın editörlüğünü üstlendiği ‘Mahremiyet: Hayatın Sırları ve Sınırları’ isimli kitapta mahremiyet fıkhi, sosyolojik, iktisadi ve tarihsel bakımlardan detaylı bir biçimde ele alınıyor. Mahremiyet konusuna disiplinlerarası bir bakışı içeren haliyle derleme, güncel meseleleri tarihi ıskalamayan bir bakışla ele almamıza imkan tanıyor.
Fizilalil Kur’an’ın mütercimi anlatıyor
1980’lerin sonundan bugüne birçok önemli eseri Arapça, Farsça ve Kürtçeden Türkçeye çeviren Vahdettin İnce, çeviri serüvenin yanı sıra kendi hikayesini, kaygılarını, korkularını, endişelerini, imkan ve imkansızlıklarını, mutluluk ve mutsuzluklarını anlatıyor ‘Çevirmen’ adlı kitabında.
Plastik çağda savaş ve kesinliklerin sonu
Ertan Kardeş, 21. yüzyılın politik meseleleri açısından belirleyici bir konumda olan “etkinlik olarak politika”yı ve yönsüzleşmiş savaşların dayattığı sınır meselesini derinliğine tartışıyor. “Plastik çağda savaşı anlatan ifadeler kesinliklerin sonu, melez kimliklerin karmaşası ve şiddetin öngörülemezliğidir” sonucuna ulaşıyor.
‘Felsefe-bilim’de temel Sokrates, bina Aristoteles’ ten
‘Felsefe Bilimin Odağında Metafizik’ adlı eser, özellikle son 30 yılda Türk düşünce hayatına önemli katkılarda bulunan, hem felsefe hem biyoloji öğrenimi görmüş Teoman Duralı’nın konuşmalarını, konferanslarını, TV ve radyo programlarındaki beyanatlarını, kitap olarak yayınlanmamış yazılarını ve ders notlarını bir araya getiriyor.
İslam kozmolojisinde ‘gökseller’in durumu
Felsefe-din uzlaşması, Meşşailerin göksellere bakışı, İslam kozmolojisinde ‘gökseller’in durumu gibi konuları titizlikle ele alan Ömer Faruk Erdoğan’ın kitabı, gündelik kültürümüze bile
yansıyan ‘felek’ algısı ve anlayışının kökenlerini soruşturmamıza imkan tanıyor.
Kötü felsefe, modern kültür ve Hegel
Hegel’i Alman romantizminin Aydınlanma ve Kant karşıtı bağlamında yorumlayan Beiser, Hegel’in ve ilk romantiklerin Aydınlanma’nın çocukları olmasına karşın, onun krizinden etkilenenlerin başında geldiklerini söylüyor. Yazar, Hegel’in hukuk, devlet, tarih ve sanat felsefesini de belirgin başlıklarla ele alıyor.
‘Ümmü’d-dünya’nın dünü, bugünü, yarını
Alfabenin ilk kez kullanıldığı, taş binanın ilk kez yapıldığı ve geometride üçgenin ilk kez kullanıldığı büyük medeniyetin coğrafyası olan Mısır’a toplum ve siyaset merkezli bir bakış sunuyor Gökhan Bozbaş. Mısırlıların “ümmü’d-dünya” (dünyanın anası) dediği ülkenin, 19 ve 20. yüzyıla sari modernleşme çabaları detaylı olarak inceleniyor.
Weber ve Durkheim’ın metodoloji analizi
Henrik Jensen kitabında, hemen hemen aynı dönemlerde yaşayıp metodojik olarak önemli noktalarda birbirlerinden farklılaşmalarına ve hatta birbirlerinden haberdar olmalarına karşın temel metodolojik yaklaşımlar konusunda açık bir diyaloğa girmeyen Weber ve Durkheim’ın metodolojilerinin sistematik, karşılaştırılmalı bir analizini hedefliyor.
İyileştirici bir yaşama çabası olarak felsefe
Felsefeyi yalnızca birkaç kişinin özel ilgi alanı ya da geçmişe ait ilginç düşünceler yığını olarak görmeyen Stoacılar, onu bir yaşama yolu, yaşama yollarını açan bir çaba olarak değerlendirdi. ‘Özne’ dergisi Güz 2018 tarihli 29. kitabını Türkçede fazla ilgi görmediğini söyleyebileceğimiz Stoa felsefesini konu edinen yazılara ayırmış.
Türkiye’deki sosyoloji çalışmalarının topografyası
“Türkiye’de Çağdaş Sosyolojik Yönelimler” başlıklı toplantı dizisinde sunulan tebliğlerin, Türkiye’deki sosyoloji çalışmalarının güncel yönelimlerine dair önemli bir içgörü sağladığı vurgulanabilir. Ahmet Çiğdem, Aksu Bora, Ali Yaaşar Sarıbay, Alim Arlı, Ayşen Uysal, Demet Lüküslü, Elisabeth Özdalga, Güney Çeğin, kitapta görüşlerine yer verilen isimlerin bazıları…
Aliya ve İslam düşüncesinin yüzleşmesi gereken sorunlar
‘Doğu Batı Arasında Ahlak’, temelde Aliya İzzetbegoviç’in Doğu Batı Arasında İslam kitabının ahlak felsefesini ilgilendiren kısımlarının kapsamlı bir yorumlaması. Hasan Hüseyin Bircan kitabında, çağdaş İslam düşüncesinin de bugüne kadar yüzleşmek zorunda kaldığı problemleri İzzetbegoviç’in düşünceleri dolayısıyla yeniden ele alıyor.
Müslüman ve modern olmak mümkün mü?
Çağdaş Türk düşüncesinin çağdaş İslam düşüncesiyle arasındaki irtibatın genelde hep ihmal edilen bir alan olduğunu savlayan İsmail Kara, Osmanlı ve Türkiye modernleşmesini ele alırken din ile modernliğin felsefi olarak zıt kavramlar olmasına karşın, Türkiye’de Batı tarzı modernizasyon sürecinden farklı bir süreç yaşandığını düşünüyor.
Kölelik ve Osmanlı’daki tarihsel kökleri
Karlofça Anlaşmasıyla birlikte Osmanlı’daki savaş esirleri uygulamalarının aldığı yeni şekli çözümlemelerine konu edinen Fatma Sel Turhan’ın çalışması, Türkiye’nin gerek siyasal modernleşmesinin gerekse toplumsal yenilenmesinin tarihsel kökleri üzerindeki uluslararası etkilere dair birçok ipucuna ulaşmamızı mümkün kılıyor.
50 yılda Seyyid Kutup’un ardından söylenen
Yasin Aktay, ‘Seyyid Kutup: Siyasal Teoloji’ isimli kitabında Seyyid Kutup’un gerek çağdaş İslam düşüncesine gerekse farklı coğrafyalardaki yer yer birbirinden çok farklı ve belki taban tabana zıt ilkelere dayalı İslami hareketlere etkilerini anlayıp değerlendirmeyi amaçlıyor.
Yüceyi güzelin karşısına koyamazsınız!
Felsefe, kültür teorisi, estetik, Budizm, medya teorileri hakkında yazdığı eleştirel niteliği yüksek, derinlikli eserleriyle dikkat toplayan ve son dönemlerde birçok eseri Türkçeye kazandırılan bir yazar Byung-Chul Han. Günümüz tüketim toplumlarına egemen öznellik övgülerinin tahakkümü altındaki güzellik mefhumuna bakışındaki tazeleyici tutum ise ilgi çekici ve bir o kadar da zihin açıcı.
Türkçenin Farsçayı etkilememiş olması mümkün mü?
Etkileşimleri İslam öncesi dönemlere kadar uzanan, bir arada oluşları yaklaşık 2 bin 300 yılı bulan iki dil: Türkçe ve Farsça. Mustafa Balcı kitabında, ikisi arasındaki tarihsel ilişkiyi ele alıyor. Birbirlerinden etkilenmemelerinin ise bizatihi dil denen olgunun tabiatına mugayir olduğunu söylüyor.
Toplumsal katliamlar ve sessiz onaylar
En çok bilinen eseri ‘Şiddet ve Kutsal’a yönelik sert tepkileri polemik dolu bir üslupla göğüsledi Rene Girard. O kitapta ele alamadığı ‘günah keçisi’ mekanizmasını ise Günah Keçisi adlı kitabında detaylandırarak toplumsal katliamların ardındaki saikleri açığa çıkarmaya uğraştı.
‘Ben’ katlinin en ikna edici versiyonları
Heideggeryen ‘ontolojik fark’a nispetle bir ‘egolojik fark’ı vaz eden Jacob Rogozinski’nin fenomenoloji ve psikanalizi eş zamanlı ve eleştirel bir şekilde kullanarak psikanalize alternatif olmayan bir ego-analizini Desartes, Husserl ve Merleau-Ponty üzerinden üretmeye çalıştığını belirtmek mümkün.
Sekülerleşmenin Alevilik üzerinde de etkileri büyük
‘Hangi Alevilik?’ sorusuna yer vermeden yapılan Alevilikle ilgili değerlendirmelerde büyük ölçekli genellemelerin hatalı sonuçlar verdiğini dile getiren Necdet Subaşı kitabında, modernleşme ve sekülerleşme gibi toplumsal süreçlerin Sünnilik kadar Alevilik üzerindeki etkilerine dikkat çekiyor.
Alternatif medeniyet arayışları
İbrahim Kalın’ın ‘Barbar, Modern ve Medeni’ başlıklı kitabı medeniyet kavramına ilişkin ‘zihni bir berraklığa’ dönük kapsamlı bir adım olarak görülmeli. Medeniyet kavramının dayandığı felsefi çerçeveyi temellendirmeye çalışan Kalın, alternatif medeniyet arayışlarının muhtemel sonuçlarını da değerlendiriyor.
Niçin hiç kimse bir ‘Hıristiyan sorunu’ndan bahsetmez?
Carl Schmitt’in bilinen ‘siyasal ilahiyat’ tanımını özellikle ‘Hıristiyan sorunu’nu vazedebilmek üzere yeniden biçimlendiren, yeniden kuran Gil Anidjar modern dünyanın tüm anlamlı kavramlarının akışkan bir hale getirilmiş teolojik kavramlar olduğunu ileri sürüyor ‘Kan: Bir Hıristiyanlık Eleştirisi’ isimli kitabında.
Kant görme biçimlerimizi nasıl etkiledi?
H. Bülent Gözkan kitabında, Kant’ın kendinden önceki tüm felsefi geleneği eleştirerek, tersine çevirerek bu geleneğin kavramlarını kendi düşünme çabası içerisine nasıl dahil ettiğini, sonuç olarak varlığı, var olanları, doğayı, Tanrı’yı, insanı ‘görme’ biçimlerimizi ne şekilde değiştirdiğini anlamaya çalışıyor.
İnsan, toprak, zaman üçlüsü ve din
Bedran Bin Laahsen kitabında Malik Bin Nebi’nin medeniyet teorisini irdeliyor. Yazar, Malik Bin Nebi’nin medeniyeti, “insan, toprak ve zaman” üçlüsüne, birbirlerine tam uyum sağlayabilmeleri ve yeni bir sentez oluşturulabilmeleri için dinin katılımı olarak tanımladığına dikkat çekiyor.
Babanzade’nin fikir dünyası
Vefatının 80. yıldönümü dolayısıyla Babanzade Ahmed Naim’in hayatı, eserleri ve fikirleri etrafında 2014’te Zeytinburnu Belediyesi tarafından düzenlenen panele dayanan ve editörlüğünü İsmail Kara ile M. Cüneyt Kaya’nın yaptığı ‘Babanzade Ahmed Naim’ adlı kitap, Babanzade’nin fikir dünyasının farklı veçhelerini anlamaya yönelik değerli bir çalışma.
Bir eşik düşünürü olarak Gazzali
Gazzali’nin ve bıraktığı mirasın gerek gelenekte gerekse şimdi pozitif ama eşit olmayan alımlanışının, onun zengin fikri repertuarıyla alakalı olduğunu düşünen İbrahim Musa, ‘Gazzali ve İmgelem Poetikası’ adlı kitabında Gazzali’nin bir “dehliz” (eşik) düşünürü olduğunu ileri sürüyor.
Yediklerimiz helal, ya kaplarımız?
Necdet Subaşı Yeni Türkiye’de dinin hangi temsiller üzerinden kendini var ettiğini, verili politik bağlamlara borçlu görünen örgütlü dinsel yapıların rekabet alanlarının nasıl işlediğini, gündelik dini söylemlerin yer yer politik ataklarla örtüşebilen müfredatını ve kurucu aktörlerin hemen her durumda yeniden inşasına fırsat veren heyecanının açığa çıkardığı pragmatizmi çözümlemelerinde kerteriz seçiyor.
Retoriğin, ikna için kullandığı araçlar
Aristoteles’ten günümüze retorik sanatının insanları belirli görüşlere nasıl ikna edebildiği, bu ikna için ne tür alet ve araçlara başvurduğu sorusuna ilişkin doyurucu bir cevap veriyor Coşkun Baba’nın kitabı. Dil içi ya da dışı her türlü iknaya yönelik unsurun belli fikir, görüş ve duyguların kabulündeki etkilerini göstermeye çalışıyor.
Önceki bilgiyi ‘hayır’ diyerek tamamla
Bilimin aklı eğittiğini ileri süren, epistemolojik engel, epistemolojik profil, epistemolojik kopuş gibi kendisinden sonra da sık sık kullanılacak birçok ilginç felsefi deyim icat eden Bachelard, hayır diyebilen, hayır demekle önceki bilgiyi aşan ve onu tamamlayan bir felsefeyi düşünüyor kitabında.
Topluluk ve anlamlara nedensel analiz
Klasik pozitivist varsayımın aksine anlayıcı yorumlama ve nedensel analiz ile toplulukların ve anlamların kavranmasını bir araya getiren Kolektif Bellek’in 1950’de yayınlanmasının ardından gündelik hayat sosyolojilerinin de en önemli kaynak metinlerinden biri olduğu söylenebilir.
Anadolu kültüründe mumyanın yeri
Zehra Gençel Efe, mumyalama tekniklerinden Anadolu Türk kültüründe mumyalamanın yerine kadar kadim bir geleneğin ayrıntılarını anlatıyor. Modern zamanlarda özellikle tıp eğitiminde kadavra uygulamalarındaki plastinasyona kadar gelen mumyalama işlemleriyle ilgili Efe’nin aktardığı bilgiler insanoğlunun ölümsüzlük arayışındaki umutsuz çabayı akla getiriyor.
Türk modernleşmesi ve pozitivizm
Ahmet Şuayb’ın devrin anlayışına uygun olarak önce Servet-i Fünun’da yayınlanıp sonradan ‘Hayat ve Kitablar’ başlığıyla kitaplaştırdığı yazıları, Avrupa pozitivizmini yakından tanımaya çalışan bir düşünürün birinci el kaynaklardan yararlanarak ortaya çıkardığı bir üründür.
Türkçenin felsefe ile sorunu mu var?
Türkçenin felsefi düşünceleri ifade edebilecek kudrette bir dil olabilmesi yolunda geçmişte yaşadığı istihale ve dönüşümleri izleme noktasında çok önemli bir yeri olan ‘Felsefi Meslekler Vokabüleri’nin yeniden yayınlanmasını sağlayan Recep Alpyağıl, Namdar Rahmi’nin sözlüğünde yer yer Frankofon havanın yoğunlaştığını, hatta eserin Türkçe felsefe kimliğini yitirdiğini savlıyor.
Dindarlık-Müslümanlık arasındaki makas
Kamusal Maneviyat’ adıyla yayınlanan kitabında gündelik hayatın seküler ve modern temposuna teslim olmuş bir dinselliğin dindarlıkla Müslümanlık arasındaki makası bir hayli açtığını savlayan Necdet Subaşı, artık dini hayatın göstergelerinin uhrevi düzeyden çok görünür alandaki imajlarda aranıp tanımlandığını söylüyor.
Din-dünya ilişkileri nereye doğru gidiyor?
Prof. Dr. Yasin Aktay, sekülerleşme sosyolojisine hakim literatürün dinselliğin en önemli göstergelerini bile aslında sekülerleşmenin birer göstergesi saymaya çalıştığını, dindarlar arasında yaşanan, yaşanması gayet doğal olan görüş ayrılıklarını bile sekülerleşmenin kanıtı saydığını söylüyor.
Tarih ve toplum filozofuna saygıyla
İbn Haldun’u Platon, Aristoteles ve Galen ile başlayan, Farabi, İbn Sina ve İbn Rüşd ile devam eden ve sonrasında Montesquieu, Hume, Adam Smith ve Durkheim ile yenilenen entelektüel geleneğin bir mensubu addeden Stephen Frederi Dale, ‘İbn Haldun ve İnsan Bilimi’ adıyla Türkçeleştirilmiş kitabında onu ve şaheseri ‘Mukaddime’yi anlamaya dönük bir çaba sarfediyor.
İdeolojik bağlılıklar ve Filistin
‘Filistin Meselesi’nin ortaya çıkardığı gerçeklerden en önemlisi belki de Türkiye’de Filistin meselesini gündeme getiren her grup karşısında, diğer ideoloji mensuplarının ilgisiz ve sessiz kalmayı tercih etmesi. Bu durum, borç ve bağlılıkların siyasal çözüm arayışlarını nasıl sakatladığını da gösteriyor.
Beş büyük medeniyetin dördü Asya’da doğdu
Klasik oryantalist ve Avrupamerkezci önyargıları her fırsat düştüğünde eleştiren, oryantalizmin ve Avrupamerkezciliğin tarihçilikteki etkilerini sona erdirmeyi amaçlayan Hodgson’ın, Edward Said’den çok daha önce Avrupamerkezci üstünlük söylemlerinin kültürel ve ahlaki saltanatını sarstığını vurgulamak gerekir.
Canlıyı cansızdan ayırt eden nedir?
‘Ruh Üzerine’ doğrudan insanı ve onun psikolojisini merkeze alan bir eser değil, Aristoteles bu konulardaki düşüncelerini ahlak ve politika ile ilgili eserlerinde dile getirir; Ruh Üzerine’nin asıl konusu doğrudan doğabilim, yani canlı doğanın bilimidir. Temel soru da bu yönde gelişir: Canlıyı cansızdan ayırt eden nedir?
Dünyanın fikir ve duygu adamları birleşin!
Hilmi Ziya Ülken’in ‘Hakimiyet’ adlı kitabı, Soğuk Savaş döneminde yazılmanın bütün işaretlerini bağrında taşıyan, buna karşın kapitalizm ve sosyalizm gibi ekonomik temele dayalı toplumsal modellemelere nazaran tamamen kültürel-ahlaki bir toplum modellemesini öne çıkararak dünyadaki tahakküm sistemlerinin sona erdirilmesine ilişkin umut üretimini artıran bir siyaset felsefesi kitabı.
Mültecinin vatanı: Belirsizlik
Sıtkı Karadeniz, Ürdün’deki Filistin mülteci kamplarında yaşayan “mülteci”lerin mekansal, kültürel ve siyasal düzlemde deneyimledikleri gerilim ve fay hatlarını anlamlandırmak üzere yaptığı alan araştırmasında, yaklaşık üç kuşaktır, her kuşaktan diğerine sanki bir mirasmışçasına aktarılan mülteciliğin bu uzun süreçte nasıl evrildiğini, günümüzde farklı kuşak ve tabakalardan insanları nasıl bir hayatla yüzleştirdiğini anlamaya çalışıyor.
Deha estetiğinin temelleri
Schelling’in 1801 sonrasındaki özdeşlik felsefesi döneminin bir ürünü olan Sanat Felsefesi kitabı estetik teoride deha estetiği olarak bilinen yaklaşımın temellerini göstermesi bakımından ilginçtir. Türkçe’de az tanınan bu Alman filozofun ve Alman idealizmi olarak adlandırılan felsefi akımın fikri ufuk ve boyutlarını sergilemesi bakımından Sanat Felsefesi önemli bir eser.
Neden Müslümanların imgeyle ilişkisi ikonoklazma ile açıklanıyor?
Nuh Yılmaz, İslami ikonoklazma tezinin Müslümanları ya da ikonoklazmayı değil, Batı’nın dış sınırlarını teşkil eden muhayyel alanı tarifle ilgili olduğunu belirtiyor. Yılmaz’a göre tez, İslam ile değil, Batı ile bilhassa Ortaçağ’daki Hıristiyan dünyası dahil, modern dönemde sekülerleşip evrenselleşerek Avrupa’ya dönüşen seküler evrensellik sistemi ile ilgili.
Kültürümüze muttali olamayanların 'iktidarı'
Ortak anlayış ve kültür ne bir proje ne bir dayatma ne de bir taleptir. O Türk halkının bu topraklarda yüzlerce yıl süren macerasından, uzun, sancılı ve kavgalı yaşamından, ittifak, çatışma ve mücadelelerinden bugüne kalandır. Bu ortak anlayış ve kültüre dışarlıklı olsa bile muttali olamayanların “kültürel iktidar” denen habis meymenetsizliğe gönül indirmelerine de bu yüzden aldırmamak gerekir.
‘İzm’lerin değil Cemil Meriç’in fikri mirası
‘Bu Ülke’yi Yeniden Düşünmek’ Cemil Meriç’in fikri mirasını farklı açılardan detaylıca irdelemeye, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e ve günümüze kadar uzanan köklü toplumsal, kurumsal, zihinsel değişim ve dönüşümleri onun “görmeyen gözü”nden yorumlamaya çalışıyor.
Yapay zekanın nesne bilgisi ve dil sistemi
H. Rahmi Göktaş ‘Yapay Zekanın Türkçe Üzerine Kurulumu’ adlı kitabında, doğal dil işlemleriyle ilgili bir çaba içinde olmadan yapay zekanın düşünebilmesi için gerekli olan bilinç eşiğini, ‘nesne eşiği’ seviyesine yükselterek, yapay zekanın nesne bilgisini dil sisteminin nesnesine eşitlemeyi amaçlıyor.
Modern ırkçılığın kurbanlarına…
‘Siyah Güzeldir’ sanat akımına, kitabına seçtiği isimle selam gönderen Muhammed Berdibek, 1960’lı yıllardan itibaren önemli birçok olayda karşılaştığımız Steve Biko, Nelson Mandela, Martin Luther King, Malcom X ve buna benzer birçok siyahi sembolü kitabında anlatıyor.
Hz. Peygamber’in diplomatik faaliyetleri
Asr-ı Saadet döneminin daha iyi anlaşılabilmesi için Hz. Peygamber’in diplomatik faaliyetlerinin de tüm boyutlarında ortaya konulması gerektiğini düşünen tarihçi Mehmet Ali Kapar, ilk İslam devletinin dış siyasetinin temel yapı taşlarını ve komşu Arap kabilelerine karşı izlediği diplomatik yöntemleri tespit için Hz. Peygamber’in dış devlet ve kabilelerle kurduğu ilişkilerde etkin bir rol oynayan elçilik kurumunun iyi bilinmesi gerektiğini düşünüyor.
Kadın folkloru ve kültürel imaj çözümlemesi
Kadın imajının folklor kalıplarında belirlenmiş yerinin yalnızca sözel sanatlarda değil, görsel simgeler yoluyla da sabitlendiğini söyleyen Mehmet Ali Yolcu’ya göre ülkemizde kadın folkloru çalışmalarının artması hem toplumsal cinsiyetle ilgili kültürel imajların çözümlenmesini kolaylaştıracak hem de konuyla ilgili toplumsal-zihinsel dönüşüme katkı sağlayacaktır.
Ortadoğu’nun tarihsel kavşağında Kürt halkı
Orhan Miroğlu, içinde bulunduğumuz tarihsel kavşakta Ortadoğu’daki vekalet savaşlarının bir aracı haline dönüşmüş PKK’nın geniş Kürt yığınları üzerindeki blokajının kırılmasının, Kürt halkının geleceği için daha iyimser beklentiler içine girebilmemizi sağlayacağını belirtiyor.
Bilimler tarihinden yerel bilgi tarihine
1600’lü yıllardan günümüze kazandığı büyük başarılarla ‘evrensel’ statü elde etmiş Batı biliminin yanı sıra, ‘yerel’, farklı toplumlara özgü, ait olduğu toplum için bir anlam taşıyan ‘bilgiler’i de gözeten yaklaşımıyla Burke, bilimler tarihinden bilgiler tarihine doğru olan kaymayı çözümlüyor.
Bağdat tercüme hareketi Rönesans ile aynı kategoride ele alınmalı
Bağdat’taki tercüme hareketinin Perikles Atina’sı, İtalyan Rönesansı veya 16. ve 17. yüzyıllarda gerçekleşmiş bilimsel devrimle aynı kategoride değerlendirilmesi gerektiğini düşünen Dimitri Gutas’ın incelemesi,sınırları halen tam olarak ortaya konamamış bu büyük entelektüel faaliyeti ele almak için iyi bir başlangıç.
Zeytin Dalı Washington’u uyandırır mı?
Suriye’deki istikrarsızlığın 10 bin kilometre uzaktaki Washington’un güvenliğini tehlikeye attığını savunan Trump yönetimi, umarız ki, PKK terörüne 40 bin üzerinde şehit veren Türk halkının Afrin konusunda hükûmetin arkasında olduğunu görüp Suriye’nin kapı komşusu Türkiye’nin de güvenlik kaygılarını ciddiye alır.
Çağa, mekana ve insana göre Aydınlanma
Aydınlanma’nın siyasal, sosyal sonuçlarını, bu felsefi harekete dahil olarak ona katkı veren entelektüeller arasındaki farklılıkları da gözetecek bir şekilde ele alan Ahmet Çiğdem, ‘Aydınlanma Düşüncesi’ adlı kitabında hem farklı coğrafyalarda gelişen Aydınlanma hareketlerinin tikelliklerini hem de Aydınlanma’nın sonraki yüzyıllarda ele alınıp yorumlanma şekillerini analiz ediyor.
Yayıncılık, kültürel rejim ve Avrupa-merkezcilik
Türk toplumu olarak siyasi, ekonomik ve zihinsel bakımdan aradan geçen 30 yıllık süreçte, özellikle AK Parti’nin 15 yıllık iktidarıyla birlikte 12 Eylül’ün öngördüğü rejimi ıskartaya çıkardık, onu aştık; ama halen 12 Eylül’ün kültürel düzenini tamamen değiştirebilmiş sayılmayız. Hali hazırda 12 Eylül’ün kültürel rejiminde yaşıyoruz ve bu kültürel rejim bizi, Althusser’in Marksist altyapı-üstyapı kavramlaştırmasına bir düzeltme olarak geliştirdiği deyimle üstbelirlemeye devam ediyor.
Modernliğin kurucu bileşenlerinden biri olarak Hegel
Felsefe dergisi Özne’nin Hegel’i konu edinen özel sayısında, Hegel’den hareketle bilinç, özbilinç, ölüm, savaş, yasa, devlet ve bu kavramlara benzer diğer kavramlar sıkça inceleniyor, irdeleniyor. Hobbes, Feurbach, Rousseau, Schmitt, Lacan, Benjamin gibi düşünürleri Hegel dolayımında ve onunla ilişkili olarak ele alan yazılar da yer alıyor dergide.
Bir çift ayakkabı etrafındaki felsefi tartışma
20. yüzyılda Van Gogh’un resmi etrafında gelişen ilginç felsefi diyaloğu kitabında ele alıp felsefi bir metnin nasıl okunması gerektiğine ilişkin “düzgün bir örnek” oluşturan Erdal Yıldız, diyalogun ilk adımını oluşturan Heidegger’e ait ‘Sanat Eserinin Kökeni’ başlıklı metinden başlayarak hem Schapiro’nun düşüncelerini hem de Derrida’nın eleştirilerini serimliyor.
İsmail Fenni Ertuğrul’un, Reinhart Dozy’e cevabıdır
Dozy’nin ‘Tarih-i İslamiyet’ adlı kitabına İsmail Fenni Ertuğrul’un yazdığı reddiye olan ‘Kitab-ı İzale-i Şukuk’, Dozy’nin İslam peygamberi merkezinde İslam’a yönelttiği şüphe ve iddialara makul cevaplar içeriyor. Eser Çizgi Kitabevi’nin Osmanlı Felsefe Çalışmaları adlı dizisinin 53. kitabı olarak yayınlandı.
Müslümanlar kendi modernitesini neden gerçekleştiremedi?
Kitabında Faslı düşünür Muhammed Abid el Cabiri’nin klasik İslam düşüncesine yönelik yapısalcı çözümlemelerini din felsefesi bakımından “akıl ve din ilişkileri” zemininde tartışan Mehmet Ulukütük, Cabiri’nin tüm gayretinin Müslümanların kendi modernitesini neden gerçekleştiremediği sorusuna bir cevap aramak olduğunu belirtiyor.
İnanç ile sanat işlerini de mi ayırmalıyız?
Buğday etrafında yapılan tartışmanın üstü örtük yürütülen kısmında en kestirme söyleyişle sanat ile (dini) inanç(lar) arasındaki ilişkiyi sorunlaştırmaya, sanatı inançtan beri tutmaya, deyim yerindeyse sanatsal alanı sekülerleştirmeye çabalayan bir bakış açısının geliştirilmeye çalışıldığını söylemek mümkün.
Müslüman failliğinin kaydedildiği bir yüzey olarak hilafet
‘Hilafeti Hatırlamak’ kitabının temel argümanı, Müslüman bir özne pozisyonunun ortaya çıktığı bir dünyada, buna ev sahipliği yapacak herhangi bir kurumsal çerçeve ya da yapının olmadığı, dolayısıyla Müslümanların küresel beyaz hakimiyetinin tahakkümü altındaki mevcut sistemde temsil edilmeme sorunu ile baş etmeye zorlandığı şeklinde özetlenebilir.
Sanatın değişimi meselesi ve Güzelin Güncelliği
Klasik ve modern sanatı bir arada düşünebilmemize imkan sağlayan yanlarıyla Gadamer’in ‘Güzelin Güncelliği’ kitabı 19. ve 20. yüzyıllardaki sanatsal değişim olgusunu irdeliyor, Kant ve Hegel ile temsil edilen idealist estetiği aşan bir estetik yorumsamayı gündeme getiriyor.
Klişe söylem ve gerçek arasında tefekkür dünyamız
‘Felsefî Gök Kubbemiz’ İlhan Kutluer’in klasik tefekkür dünyamızı anlamaya çalışan önceki çalışmalarının bir devamı ve açılımı niteliğinde. Kutluer, kitabında dile getirdiği gözlemlere dayanarak klasik tefekkür dünyamız üzerine farklı bakış açılarından yapılmış araştırmaların diyalojik okumalara imkân verecek şekilde anlamlı birikimler oluşturduğunu savlıyor.
Geleneği ve arayışlarıyla İslam düşüncesi
Kavramsal haritalar içeren, eserlerin ve müelliflerin etkileşimi ve devamlılığını gözeten, İslam düşüncesi geleneğinin kendine özgü ritmini günümüze bitiştiren ‘İslam Düşüncesi Atlası’, önerdiği dönemlendirme ve kapsamlı ilişkiler mantığıyla düşünce tarihi yazımında yüzleşmemiz gereken birçok sorunu bertaraf etmemize imkan tanıyor.
‘Ümit veren’ yegane kuşağın 100 yıllık öyküsü
1916’da kurulan ve İttihat ve Terakki Fırkası’nın gençlik örgütlenmesi olan Türk Talebe Birliği’ne kadar uzanan MTTB’nin hikayesinin Türkiye Cumhuriyeti’nin hikayesine uygun biçimlendiğini söyleyebiliriz. ‘100. Yılında MTTB’ isimli sempozyum kitabı özellikle 1990’lı yıllardan itibaren siyaset, akademi, medya ve bürokraside etkili olmaya başlayan bir kuşağın hikayesinin sosyolojik değerlendirmelerine yer veriyor.
Hermenötiğin tanımına ulaşmak imkansız mı?
Gadamer, Hirsch, İbn Hazm gibi düşünürler üzerine yaptığı çalışmalardan yakinen bildiğimiz Burhaneddin Tatar modern hermenötik yaklaşımları ele aldığı kitabında hermenötiğin belirli bir tanımına ulaşmanın imkansızlığını savlayarak bu yaklaşımların tarihini, temel kavram ve sorunlarını ele alıyor.
Sofistler ve sofist düşüncenin gerçek veçhesi
Güvenç Şar, başta Protogaros olmak üzere birçok sofistin yazdıklarının genellikle fragmanlar olarak günümüze ulaşabilmesinden ötürü daha bütünlüklü bir metni, adı bilinmeyen bir sofistin yazdığı Dissoi Logoi metnini kullanarak sofistleri ve sofist düşünceyi gerçek veçhesiyle tanımayı ve kavramayı amaçlıyor.
Postyapısalcı teori ve tarih bilimi
Fransa tarihi çalışan bir ABD’li akademisyen olarak Joan W. Scott, Michel Foucault, Jacques Derrida, Gilles Deleuze gibi isimlere referansla anılan postyapısalcı teorinin eleştirel potansiyelinin özellikle “tarih bilimi” söz konusu olduğunda yerli yerinde durduğunu gösteriyor.
Türkiye’de felsefenin yüzyıllık sorunları
Ayhan Bıçakçı’ya göre yaklaşık 150 yıllık süreç içinde varlık, bilgi, ahlak, estetik, dil, tarih, toplum, devlet gibi felsefenin temel sorunlarıyla ilgili birçok görüş ortaya konmuş olsa da bu görüşleri ortaya koyan felsefecilerin eleştirel bir diyalog içinde olmayışları, birbirlerinin düşüncelerine atıf yapmamaları bu konular hakkındaki düşünceleri ilişkisiz ve dağınık olarak algılamamıza yol açmaktadır.
Adalet teorileri ve hayatın adaletsizliği
En temelde İslami kültür çerçevesinde ‘adl-i ilahi’, Batı düşüncesinde teodise olarak belirginleşen meseleler çerçevesinde ‘hayatın adaletsiz’liğini tartışan Thomas Macho’nun gerek bu konulara dair ürettiği tartışmalar gerek dini izah tarzlarına yönelttiği eleştiriler, üzerinde durmayı hakediyor.
Mannheim’a göre entelijansiya sorunu
Fikri gelişimini Weimar dönemi Almanya’sında tamamlamış, Nazi Almanya’sından kaçarak İngiltere’de akademik hayatını sürdürmüş olan Mannheim’ın özellikle Hegel’e ve entelijansiya sorununa dönük çözümlemelerini de içeren kitap, birçok güncel meseleyi alma noktasında da okuruna vukuf kazandırıyor.
Gazali ve şüphenin anlaşılma şekilleri
Çocuk denecek yaşta iken taklit bağından ve göreneğe dayalı inançlardan sıyrıldığını ‘Munkiz’de belirten Gazali’nin bilgi sistemini ve şüpheci yöntemini detaylıca inceleyen Mehmet Ayman öncelikle eski Grek felsefesindeki şüpheci okul ve isimlerden başlayarak şüphenin felsefi ve psikolojik anlaşılma şekillerini tartışıyor.
İbn Arabi ve teo-sofistik öğretisinin analizi
Mustafa Akman kitabında İbn Arabi’nin metafizik ve teolojik görüşlerinin felsefi analizini yapmaya çalışıyor. Akman, İbn Arabi’nin teosofik öğretisinin temel hedefinin kozmik düzeni belirli bir hiyerarşik düzen olarak ele alıp felsefe yapmak olduğunu söylüyor.
Osmanlı’dan tevarüs eden beka kaygısı
‘Modernleştirme’nin beka kaygısı eşliğinde devleti kurtarmak için girişilen bir süreç olduğuna işaret eden Yunus Heper, Osmanlı’dan tevarüs eden beka kaygısının devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünün muhafazası için bir vesayet sisteminin kurulmasına da temel oluşturduğunu, bu sistemin temel araçlarından birini de Anayasa Mahkemesi’nin teşkil ettiğini savlıyor.
Post - yoksulluğa dönüş
Heidegger’in ilkin ‘Varlık ve Zaman’da dile getirdiği ‘Varlık’ın unutulmuşluğu’ temasına ilişkin olarak geç dönem felsefesini bu unutulmuşluğun üstesinden gelme çabası olarak ele alan Young, bunu postmodern varoluşa, bir tür post-yoksulluğa “dönüş”ün özü olarak değerlendiriyor.
İbn Teymiye, İbn Arabi’yi nasıl ve neden eleştirdi?
İbn Teymiye’nin İbn Arabi’ye yönelttiği eleştirilerin incelik ve ayrıntılarını her iki müellifin eserlerine başvurarak son derece sarih bir dille tavzih ve tahlil eden Mustafa Kara, eserinde bu tartışma bağlamının nasıl ele alınması gerektiğini de örnekliyor.
Büyük stratejiler, olağanüstü güçlükler
‘Büyük Stratejinin Oluşumu’ isimli kitaptaki makaleler, işe yarar büyük stratejiler geliştirmeye çalışan büyük devletlerin başarılarını ve hatalarını inceliyor. Halihazırdaki büyük stratejiyi oluşturma, dünyadaki gerçeklerin fiili kalıplarına uyumlu hale getirme ve büyük stratejilerin yaşadığı olağanüstü güçlükler konusunda okurları bir anlayış sahibi kılmaya uğraşıyor.
Bergson ve sezgici felsefe
Bergson felsefesinin kimi zaman “süreç felsefesi” olarak adlandırıldığını da görürüz, kendine özgü bir “yaşam felsefesi” doğurduğunu da. Nasıl adlandırılırsa adlandırılsın, başlangıçta dinamik ve düalist bir felsefe anlayışından yana olan Bergson’un nihayet itibariyle sezgici bir felsefe anlayışına demirlediği söylenebilir.
Sömürgeci taklit, klişe ve melezlik
Homi Bhabha, bazı İngiliz yazarların romanlarında, Lacan, Said, Fanon gibi teorisyenlerin metinlerindeki farklı kültürel ve toplumsal mensubiyetlerin iç içe geçmiş kozmopolitliğine ilişkin incelikli ve yer yer ironik çözümlemelerinde alternatif bir küresel kozmopolitliğin izini sürer.
İnsan aklı nasıl işler?
Darülfünün felsefe tarihi hocalığı yaptığı 1914-1917 yılları arasındaki derslerinin notlarından oluşan Darülfünun ‘Tarih-i Felsefe Dersleri’nin girişi bölümünde Ayni, “felsefe tarihi” disipliniyle ilgili bilgiler veriyor. Birbirini takip eden ve biri diğerinden meydana gelen düşünce akımlarını sıralayarak insan aklının nasıl işlediğini bize göstermeyi amaçlıyor.
Kurumlar ve toplumsal hayatiyet
Kurumların özdeşlik kazandırdığını, kurumların hatırlayıp unuttuğunu, ölüm kalım gibi önemli kararları kurumların aldığını dile getiren Douglas, kurumlar sosyolojisini Durkheim-Felck’in yaklaşımları doğrultusunda sosyolojik bir epistemolojiye yol açacak şekilde ayrıntılandırıyor.
Türkiye’de sosyoloji geleneği ve toplumsal tiplere yaklaşım sorunu
‘Toplumsal Tipler’ kitabında Türk toplumuna özgü toplumsal tipler kendi özgün bağlamlarında çözümlenmeye çalışılıyor. Türkiye’de özgün bir sosyolojik gelenek mümkün olacaksa bu tür çalışmaların çoğalmasıyla mümkün olacaktır büyük ölçüde.
Aristoteles’in en önemli yorumcusundan Metafizik şerhi
Aristoteles üzerine çalışmaları 30 yıllık bir dönemi kapsayan ve bu dönem içinde erişemediği ‘Politika’ eseri haricinde bütün eserlerine şerhler yazan İbn Rüşd’ün ‘Metafizik Büyük Şerhi’ modern felsefenin oluşum şartlarını da yeniden gözden geçirmemize imkan veriyor.
Kandırma sanatının postmodern evresi
Algı yönetimlerini ‘manipülasyona dayalı kandırma teknikleri’ olarak niteliyor kitabında Mücahit Gültekin. Ona göre gerçekle aramıza giren manipülatörler; gördüklerimizi, duyduklarımızı ve hatta dokunduklarımızı nasıl yorumlayacağımızı belirlemek için ciddi anlamda profesyonel bir çaba gösteriyor.
Modernleşme tarihimizin en sert tartışmaları
Osmanlı Devleti’nin son yüzyılında yapılmış Batı tarzı felsefe çalışmalarını içeren ve yaklaşık 50 ciltlik küçük bir kitaplık boyutuna erişmiş Osmanlı Felsefe Çalışmaları dizisinin en önemli kitaplarından birini oluşturan Hikmet-i Hukuk 150 yıllık modernleşme tarihimize egemen olmuş birçok tartışma konusunu yeniden düşünmek bakımından son derece önem arz ediyor.
Yazmak hem zehir hem de bir tedavidir
Platon’un kullandığı ve hem zehir hem panzehir anlamına gelen pharmakon kavramını devreye sokan ve Phaedrus’u bu kavramla birlikte yeniden okuyan Derrida, yazmayı ve okumayı esasen görünmeyen ve geri çekilenle yüz yüze gelmeden bir temas, onun yokluğunu, bıraktığı boşluğu anlam üreterek doldurmaya meyleden bir akış olarak düşünür.
Husserl fenomenolojisinin temel kavramları
Emmanuel Levinas’ın yazdığı ‘Husserl Fenomenolojisinde Görü Teorisi’, Husserl fenomenolojisinin temel kavramlarıyla tanışmak ve Heidegger’in bu fenomenolojiye getirdiği yenilikleri anlamak için iyi bir rehber. Kitap, Levinas felsefesinin kurucu unsurları hakkında ipuçları vermesi açısından da önemli.
Miryokefalon, Sakarya’ya eş değerdedir
Yüzyıllar sonra Polatlı yakınlarına kadar sokulmuş Yunan kuvvetlerinin yenildiği Sakarya Savaşı ile Konya yakınlarına kadar sokulmuş Bizans kuvvetlerinin yenildiği Miryokefalon, temsil ettikleri sonuçlar bakımından birbirine benzer. ‘Myriokephalon Zaferi’ bu öneme işaret eden bir çalışma.
Evhadeddin Kirmani ve Anadolu irfanı
Anadolu irfanının kurucu isimleri arasında yer alan Evhadeddin Kirmani hakkında İranlı araştırmacı Moharram Mostafa’nın kaleme aldığı kitap, İran ve Anadolu’daki siyaset, ilim, din ve tasavvuf çevreleriyle münasebetlerini hesaba katmak suretiyle onun fikren ve ilmen beslendiği, ilişki ağını meydana çıkarıyor.
Trump anti emperyalist mi?
Trump’ın sözleri belli ki Amerika’da yaşayan bazı Türkleri de heyecanlandırmış durumda. “İşte bu!” dercesine Trump’ın sözünde anti-emperyalist bir boncuk bulmuş gibi seviniyorlar. Oysa bizim siyasal hafızamız Trump’ın başkanlık yarışında Cumhuriyetçi Parti’nin tek adayı durumuna düştüğü zaman dilimiyle sınırlı olmamalı.
Ulusal çıkarları istismar bağlamında Trump ve Türkiye muhalefeti benzerliği
Trump ideolojik saplantılar ve pragmatik davranışlarla kendi toplumunu birleştiren değerleri yok ederken, Türkiye’deki muhalefet ise iktidar olabilme adına vatanın çıkarlarını hiçe saymaktadır. Bu çok tehlikeli bir oyundur ve uzun vadede kazananı olmaz.
AK Parti-Cemaat kavgası değil Türkiye’nin FETÖ ile mücadelesi
Türkiye Cumhuriyeti devleti kendi meşru varlığını korumak amacıyla FETÖ/PDY ile mücadele yürütüyor. Bu mücadeleyi el’an yürütenler kim olursa olsun, onun meşruiyetini sorgulamak, Türkiye Cumhuriyeti devletinin varlığını sorgulamaktan başkaca bir anlam taşımıyor.
ABD seçimleri ve İslamofobi
ABD’nin üzerine kurulduğu taşlar yerinden oynamıştır. Bunun sonucunda ise, bazı aday adaylarının seçim kampanyalarında etnik-dini azınlıklara ve kadınlara karşı kullandığı faşist söylemler kamusal meşruiyet kazanmıştır. Trump’ın, sistemin ayarlarını bozma pahasına pragmatik yaklaşımlarla oluşturduğu söylemleri hiçbir şekilde kabul edilemez.
İki başlı yürütme: Türkiye’nin prangası
Türkiye için neyin faydalı olacağını dahi tartışamamak, konuya ülkenin menfaatlerinden ziyade bir üçüncü dünya ülkesi refleksiyle ve siyasal takıntılarla yaklaşmanın sonucudur. Başkanlık anlayışının “diktatörlük” olarak yansıtılması önemli bir hatadır. Amerika örneğinde tartıştığımız gibi bağımsız bir yargı ve yasama olduğu müddetçe güçlü bir başkan ülkenin önünü açar.
Sivil (ve şiddetsiz) itaatsizlik
Çeşitli şiddetsiz direniş kampanyalarına katılmış ve postyapısalcı anarşizmin teorik gelişimine katkıda bulunan eserleriyle bildiğiniz felsefeci Todd May, kendine has ve ilgi uyandıran siyasal şiddetsizlik fenomenini tarihi ve güncel örneklerden faydalanarak inceliyor.
İslamcılar değişti de solcular aynı mı kaldı?
İslamcılık eleştirisi yapanlar, 30 yıl önceki İslamcıların savunduklarıyla şimdikilerin savunuları arasında özsel bir bağdaşmazlık tespit ediyor. Bu eleştirileri yapanlara sormak elzem elbette: 30 yıl önceki solcular, ülkücüler ve liberaller şimdi neredeler?
Felsefi persektiften yargılama sorunu
Jean-François Lyotard’ın gerek Kant’la gerekse diğer çağdaş filozoflarla arasındaki fikri bağlantıların ele alındığı ‘Nasıl Yargılamalı?’ Lyotard’ın önerdiği bu soru çerçevesinde Fransa’da gerçekleştirilmiş bir felsefe kollokyumunda sunulmuş tebliğleri içeriyor.
Yeni bir tarih yorumu oluşturulmalı
Halkın kimliğini devletin kimliğine göre değil, aksine devletin kimliğini genelde halkın tercihlerine göre oluşturduğuna dikkat çeken Murat Küçükçifci Tarih Kimlik ve Hanefilik isimli kitabında Türk tarih yazımına egemen birçok şarkiyatçı hurafenin bulunduğunu göstererek yeni bir tarih yorumu oluşturmanın önemine değiniyor.
ABD’de siyasal bir refleks olarak lobi ve bağışlar
ABD’nin belli başlı büyük endüstrilerinin yıllık yaklaşık olarak 3 milyar doların üzerinde parayı Washington’a aktardığı bilinmektedir. Bu paranın 2 milyar doları meclise ayrılır, diğer kısmı ise senatörlere dağıtılır. Bu endüstriler, kendileri için çalışan yüzlerce lobi şirketini Washington ile aralarında bir aracı olarak kullanmaktadır.
İslâm düşüncesinin tarihsel tecrübesi
Siyasetten İrfana İslâm Düşüncesi Tarihi, İslâm düşünce tarihindeki belli başlı düşünce anlayışlarının, felsefî ve siyasal açılımlarını, insan, siyaset, nübüvvet, felsefe ve tasavvuf gibi meselelere yaklaşımlarını esas alarak, analitik bir değerlendirmesini hedefliyor.
CHP ve makbul Atatürkçülük seviyesi
“Atatürk’ün portresinin indirilmesi” iddiası handiyse CHP’nin amentüsüne mugayir bir derekeye düşürülür. Bu iddia vesilesiyle CHP’nin Atatürkçülüğüne dair ortaya çıkan ideolojik ve akidevi “sapma”nın derecesine dair bir çizelge çizmek mümkün, ancak “Makbul Atatürkçülük” seviyesini bu düzeyde Kemal Kılıçdaroğlu’nun mu Aylin Nazlıaka’nın mı temsil ettiğini kestirmek güç.
Zizek arkadaş kurbanı mı?
Zizek'in ilk yazısını eleştirenleri cevaplamak için kaleme aldığı ikinci yazı da en az ilk yazı kadar eleştirilmesi gerekli unsurlar, Zizek'in kendisini açığa düşüren, bu tartışmadaki temel tezlerini çürüten yanlar barındıran, birçok bakımdan neredeyse "özrü kabahatinden büyük" bir yazıdır. Zizek'in meçhul ve muhayyel arkadaşlarından bazılarının Cihangir-Nişantaşı gibi semtlerden olması ise bu özrü geçerlileştirmez, aksine çoğaltır.
Beyaz Saray’a giden yol paradan geçiyor
ABD’de sadece son seçimlerde değil, 1970’lerden bu yana yapılan başkanlık seçimlerinin hepsinde, daha fazla maddi destek alan aday yarışı zaferle tamamlayarak, Beyaz Saray'a yerleşmiştir. Ülkenin gündemini çok yoğun şekilde ABD’nin Ortadoğu politikası ve iç güvenlik meseleleri belirliyor olmasına rağmen, ABD Başkanını Beyaz Saray’a götürecek mekanizma bu “sorunlara” iyi bir çözüm sunan aday olmayacaktır.
‘Aydın’ olmuşsun ama ‘adam’ olamamışsın
Vulgus’tan, yani halktan, yani sokaklardaki şu kalabalıklar içinden bir bireyin bile “kamusal” alana çıkarken taşıdığı ve insan olma haysiyetinin bir yansıması olarak görülebilecek mahcubiyet, adab-ı muaşeret, karşısındakini eleştirirken bile kırmamaya gösterilen rikkat, konuşurken takınılan nezaket ve nezahat... uzunca bir süredir Türk aydınlarında rastlayamadığımız türden hasletler.
Batı’nın yeniçerileri bildiri yazmış!
Bileşenlerini Zizek’in son derece özlü bir şekilde tasvir ettiği ‘şer ittifakı’nın 2004’te Haiti lideri Aristide’ye karşı düzenlediği kampanya ile aynı ‘şer ittifakı’nın 2013 Mayıs’ından itibaren Türkiye’ye (Türkiye’nin IMF’ye tüm borçlarını kapattığı tarih), AK Parti’ye, onun lideri Erdoğan’a karşı yürüttüğü kampanya arasındaki yapısal benzerlik gereğinden fazla dikkat çekici olmaya başlamadı mı?
Demokratikleşmenin toplumsal çöpü: Aydınlar
Türk modernleşme tarihi boyunca sık sık dile getirilen aydın-halk karşıtlığının bugün aldığı şekil, kendilerini ‘hakikat’in ve ‘adalet’in efendisi olarak gören aydınlar ile bu hakikat ve adalete muhtaç olduğu düşünülen geniş kesimler arasında sırf bir fikir ayrılığından çok; yaşama üslubu, siyasi tutum ve davranışlar, kültürel farklılaşma ile birlikte düşünülmesi gereken çok daha köklü bir çatışmaya işaret ediyor. Türkiye’de bugün bir ‘halk sorunu’ndan ziyade bir ‘aydın sorunu’ yaşandığına ilişkin iddiamızın temel saiki de bu çatışma.
Kurusıkı sosyalizm kurusıkı birikim!
Sol entelektüellerin son 3-4 yıldır Çözüm Süreci’ne rağmen artarak süren PKK şiddetini eleştirmeye dönük sadra şifa herhangi bir sözlerine rastlanmayışı, ancak devletin PKK saldırılarına karşılık vermeyi seçmesiyle birlikte önceden neredeyse öksüz bıraktıkları “barış”a sahip çıkıyor görünmeleri “devrim”in ve hatta “demokrasi”nin ancak “silah”la gelecek oluşuna değgin bilinçaltlarına kazınmış duygu ve inançlarından ötürüdür.
Hayalet hikâyesi
28 Şubat sürecinden bugüne İslamcılığa dair kurgulanan onca anlatının düğüm noktasını bir tür “hayalet hikayesi”nin oluşturduğunu görmek birçok bakımdan önemli. Burada hep geçmişte işlendiği düşünülen suçları bir başkasına yıkma kaygısının kolaycılığı gözlemleniyor. Bütün entelektüel ün ve sermayelerini İslamcılık üzerinden edinmiş kimselerin de bu kolaycılığa prim vermeleri ise işin en üzücü taraf...
Türkiye’nin iktisat imtihanı
Klasik dönem Osmanlı’nıı iktisadi yapısı ve politikalarından Cumhuriyet döneminde sürekli güncellenen iktisadi model arayışları ve değişkenlik gösteren politikalara kadar Türkiye’nin 200 yıldır uygulana gelen iktisat politikalarını tarayan Abdülkadir Buluş’un kitabı, bu yanlarıyla önemli bir başvuru kaynağı.
Çokkültürcülük ne kadar mümkün?
Tarıq Modood çokkültürlülük kavramının 11 Eylül sonrası hâlâ kullanılışlı olup olmadığını sorguladığı kitabında J. Rawls, W.Kymlicka, B.Paresh gibi teorisyenlerin düşünceleri ışığında kavramın taraftarı/aleyhtarı olabileceğimiz siyasi bir tasarı olarak ne anlama gelebileceğini ortaya koymaya çalışıyor.
Gezi’den sonraki iki yıl
Gezi protestolarını yorumlama tarzlarının iki farklı kutupta toparlanabileceği açıktır. Ya bu protestolar Türk toplumunun öteden beri barındırdığı bazı kültürel eşiklerin, bazı toplumsal ve ideolojik ayrışmaların siyasal sahnede görünürleştiği bir kerteyi bize yansıtır ya da bu ideolojik, kültürel ve toplumsal ayrışmaların yüklediği angajmanlarla birlikte ve ancak onları ıskartaya çıkarmaya dönük bir fikri atılım imkânını.
‘Paralel Yapı’nın Lakancı analizi
Paralel yapının devlet hiyerarşisi içinde, bu hiyerarşiyi yer yer taklit ederek, yer yer ona özenip onu kullanarak devletin dışındaki bir odak emrinde örgütlenmesi hakkında şimdiye kadar yapılan analizlerde gözden kaçırılan en önemli noktalardan biri onun bütün bunları yaparken güvendiği
şeyin ne olduğunun nihai anlamda belirsiz kalışıdır.
Türk solcularının Kemalist habitusu
Türk solcularının habitusundaki Kemalist bakiye dolayısıyla bütün solcu guru ve ayetullahlarımızın takipçilerine önerisi AK Parti’ye karşı CHP’nin saflarında hizalanmaktır. Türk solculuğunun “halkla imtihanı”nın varıp varabileceği
nokta budur. Bu imtihana solcularımız elbette ve tabii ki Halk Partisi’yle gireceklerdir. Kim bilir belki de halkın benimsediği ve yaşattığı değerlerle mücadele en iyi Halk Partisi eliyle verilebilir!
Nihilizme götüren ‘kut’sama rüyaları
Cemaat yazarlarının hınç dolu hırçınlıklarının nihilist saikleri, bir açıdan paralel devletin üstündeki kamusal kamuflajların çekilmiş olmasından besleniyorsa, diğer yandan bütün kumpas, şantaj ve espiyonajlara karşın bir türlü rüyalarda muştulanan o ‘küç’e kavuşamamaktan kaynaklanıyor.
Konjonktürel muhalifler konjoktürel muvafıklar
Özellikle 17-25 Aralık darbe girişimi sonrası Türk aydınlarına musallat olan tavırların özünde bir tür “gerçeklik korkusu” yattığını söylemeliyiz. Bu gerçeklik korkusu sebebiyle aydınlarımızın olagelen hadiselere doğrudan nüfuzu, halkın “basiret”iyle görebildiklerinin nedense hep bir kademe aşağısındadır.
Gezinen demokrasi uzmanları
Soyut bir fikirler, değerler ve uygulama mekanizmaları seti gibidir demokrasi. Hemen her kültürde, her coğrafya ve gelenekte aynı şekilde iş görür. Ülkenin Nijerya, Irak, Kamboçya ya da Rusya olması; insanların farklı kültürel, fikri, siyasi ve toplumsal yapılara mensup olması çok bir şey değiştirmez. Uzmanımızın gözünde “demokratikleşme” handiyse bir “siyasi mühendislik” işidir.
Edebi-entelektüel İslamcılığın dizi hali...
İktidar mensuplarının Yedi Güzel Adam’a gösterdikleri ilgi nasıl yorumlanmalı? ‘Vefa’ ve ‘yakınlık’ duygusuyla mı? Belki sahiden kültürel alanda eksik kalındığını düşünmüş olabilirler. Bu tür projeleri destekleyerek bu eksikliklerini giderecekleri ya da kendi geçmişlerine dair taşıdıkları bir borcu ödeyecekleri zehabına da kapılmış olabilirler. Ama bütün bu duygu ve düşünceler söz konusu diziyi bir iktidar projesi saymaya yeter mi?
Gayrı meşruluk ve otoriterlik
Otoriterleşme eleştirisi yapanların Ak Parti iktidarını ‘gayrı meşru’ addetmeye yönelik bir çaba içinde hareket ettikleri de fark edilmelidir. Çünkü bizatihi ‘otorite’ kötü değildir, ‘gayrı meşru otorite’ kötüdür. ‘Otoriterleşme’ ithamlarında Ak Parti iktidarının ‘gayrı meşrulaşmaya’ başladığı eleştirisi zımnen saklıdır.
“Batı AK Parti’den bir vazgeçse” gayreti
Garp mukallidi züppe ile muhayyel Kemalist özne, bazen büyük burjuvazi olarak bazense askeri-sivil bürokrasi olarak karşımıza çıkıyor. Her iki toplumsal tipleme de AK Parti’nin en başından beri gizli bir ajandası olduğunu ileri sürüyor, hayat tarzlarına yönelik derin bir tehdit algısı hissettiklerini dile getiriyorlardı.
Teknoloji gerçekten gerekli mi?
Basalla, teknoloji ve teknoloji tarihi alanında yapılmış bütün önemli kaynakları tarayarak
konuyu toplumsal, ekonomik, kültürel, antropolojik, bilimsel ve askerî tüm yönlBasalla, teknoloji ve teknoloji tarihi alanında yapılmış bütün önemli kaynakları tarayarak
konuyu toplumsal, ekonomik, kültürel, antropolojik, bilimsel ve askerî tüm yönleriyle ele alıyor.
eriyle ele alıyor.