Gündeliğin içindeki sınırlar ve özgürleşme fırsatları

Michael Gardiner, ‘Gündelik Hayat Eleştirileri’ isimli kitabında, gündelik hayatın dayattığı sınırların ve aynı zamanda sunduğu özgürleşme fırsatlarının izini sürüyor.

Hegel’in söyleyişiyle “En aşina olduğumuz, ama illa ki bilinen” bir şey değildir gündelik hayat. Tüm bireysel ve toplumsal aktivitelerin “ortak zemini” ya da “bağlayıcı dokusu” gündelik hayattır. Gündelik hayat her insan tekinin bir diğeriyle, doğayla, kurumlarla karşılaştığı, karşılıklı etkileşime girip dönüştüğü ya da dönüştürdüğü, iletişimsel becerileri edinip geliştirdiğimiz, çeşitli kuralları ve kavramları formüle edip uyguladığımız, birbirinden farklı ve çok çeşitli arzuları, acıları, mutluluk ve hüzünleri hissettiğimiz ve böylelikle bütün bunlarla birlikte insanlar içinde bir “insan” olduğumuz bir ortamdır.

Michael Gardiner, Gündelik Hayat Eleştirileri adıyla Türkçeleştirilen kitabındaki amacının gündelik hayatı ele alan sosyolojik çalışmalara bir giriş yapmak ya da modern gündelik hayatın farklı veçhelerinin özsel bir değerlendirmesini sunmak gibi genel amaçlar olmadığına işaret ediyor. Onun amacı teorik açıdan daha özgül: Anglo-Amerikan akademik dünyasında sıkça göz ardı edilen, gündelik hayat literatürüne ilişkin “gizli” bir geleneği gün yüzüne çıkarmak ve buna dair kapsamlı bir izah denemesi geliştirmek.

Dada ve Sürrealizm

Gündelik hayat eleştirilerindeki bu “gizil” ya da “karşı geleneği” Gardiner, yapısalcı yaklaşımların nesnelciliğiyle, konvansiyonel hermenötik yaklaşımların öznelci eğilimleri arasındaki dikotominin üstesinden gelmeye çalışan eleştirel bir yaklaşım olarak konumlar. Bu kapsamda kitabında ayrıntılı bir şekilde ele aldığı isim ve akımlar Dada ve Sürrealizm, Mikhail Bakhtin, Guy Debord ve Raouil Vaneigem ile temsil edilen Sitüasyonist Enternasyonal, Agnes Heller, Michel De Certeau ve Dororthy E. Smith’dir.

Gardiner’e göre, gündelik hayat her ne kadar rutinleşmiş, durağan ve düşünümsel olmayan öge ve özellikler sergilese de aynı zamanda son derece şaşırtıcı bir dinamizme, içsel bir kavrayış ve sınırsız yaratıcılık anlarına da sahiptir. Gündelik hayat zannedildiğinin aksine çok boyutlu, akışkan, kırılgan ve değişkendir.

Gardiner, açığa çıkarmayı umduğu isimlerin asıl derdinin gündelik hayatı sorunsallaştırmak olduğunu ileri sürer. Bu yüzden bu teorisyenlerin asıl muratlarının, gündelik hayatın çelişkilerini ortaya koymak, gizli kalmış potansiyelini gün yüzüne çıkarmak ve aleladelik anlayışımızı eleştirel bilgi seviyesine yükseltmek olduğunu ileri sürebiliriz.

Ele aldığı teorisyenlerin (post)modern sosyolojik teori ve düşüncelerden farklılıklarını ve bu karşı gelenekte egemen olmuş ana temaları eseri boyunca irdeleyen Gardiner’in kitabı gündelik hayatın dayattığı sınırların ve aynı zamanda sunduğu özgürleşme fırsatlarının da izini sürüyor.

[email protected]

Gündelik Hayat Eleştirileri Michael Gardiner  Heretik 2016

Bakhtin’in son yazıları

“Düşünce alanına “heteroglossia”, karnaval, diyaloji, kronotop gibi epey farklı kavram hediye etmiş Rus edebiyat eleştirmeni ve düşünür Mihail M. Bahtin’in son yazılarının toplandığı kitapta, dilbilim alanında çığır açmış, bir araştırma programı kurmuş “Söylem Türleri” yazısının yanı sıra, beşeri bilimlerde metnin yerini saptamaya çalışan, “yazar imgesi”ni kurcalayan, yeni bir yöntem arayan önemli not ve makaleleri ile Bildungsroman ve edebiyat eleştirisinin durumu üzerine iki yazı yer alıyor. Hayatı boyunca dil ve edebiyat üstüne kafa yormuş, kafasında biriktirdiği binlerce olguyu analiz ederek düşüncesini geliştirmeye çalışmış büyük bir düşünürün, son büyük filologlardan birinin “evrak-ı metrukesi” Türkçe’de.

Söylem Türleri, Mihail M. Bakhtin, çev. Okan N. Çiftci, Metis, 2016

Kültürel Marksizmin tezleri

Jameson Jameson’ı Anlatıyor günümüzün en etkili Marksist kültür teorisyenlerinden Fredric Jameson ile 1982-2005 yılları arasında yapılmış dokuz söyleşiden oluşuyor. Kitap düşünürün, görsel sanatlar, psikanaliz, mimari gibi çağdaş kültür konusundaki birikiminin yanı sıra ABD, Kore, Çin, İsveç, Mısır gibi çok farklı coğrafyalardan önemli akademisyenlerin soruları ve katkılarıyla oluşturulmuş. Bu yanıyla Jameson’ın temel tezlerinin ve kavramlarının değişik kültürel ve politik bağlamlarda nasıl alımlandığı ve yorumlandığı konusunda da okura fikir veriyor. Jameson Jameson’ı Anlatıyor, Jameson’ın düşüncesiyle yeni tanışanlar için iyi bir kaynak.

Jameson Jameson’ı Anlatıyor,  haz. Ian Buchanan, çev. Şeyda Öztürk, YKY, 2016