'Batı’nın insan hakları kağıt üzerinde'

Hangi festivale katıldınız? Nasıl karşılandı?  

2018’de 18. Boston Türk Film Festivali’ne, geçen hafta da 14. Frozen River Uluslararası Film Festivali’ne katıldım. Boston gösterimine gidemedim ama belgeselin güzel tepkiler aldığını biliyorum. O festivalden ödül ile döndük. Bu hafta Frozen River Uluslararası Film Festivali’ndeydim, iki gösterim oldu. Belgesel bittiğinde seyircilerin yüzündeki şaşkınlık görünüyordu. Belgesel şok etmişti hepsini. Arada herkes bana ve Gabriel Oktay arkadaşıma yaklaşıp tebrik ettiler ve ne kadar etkilendiklerini söylediler. 

Belgeselin kahramanı Hoşyar Ali Hasan kimdir? Nasıl tanıdınız onu?  

Hoşyar Ali Hasan; Halepçe Katliamı’nda ailesini kaybetmiş ve hayatını gönüllü olarak mayın toplamaya adamış biri. Irak Kürt bölgesinde yaşayan Hoşyar Ali 28 yıldır İran-Irak sınırına döşenmiş olan mayınları temizliyor. Hoşyar Ali’nin ağabeyleri ve onlarca akrabası mayın patlaması sonucunda hayatını kaybetmiş. Kendisi de mayın toplarken iki ayağından olmuş. Bunların daha fazla yaşanmaması için bireysel bir çaba içerisinde. Canlıların ölmemesi için mücadele ediyor. 

Toplamış olduğu mayınların bir kısmını evinin bir odasında sergiliyor. Onun için tehlike artık ikinci planda. Diyarbakır’da yaşayan gazeteci arkadaşım Mahmut Bozarslan Hoşyar Bey’in haberini yapmıştı. Haberi görür görmez arkadaşımı aradım ve bu konuda kendisinden yardım istedim. Sağ olsun Mahmut iletişimleri kurdu. Belgesel çekimi için Feyzullah Ekin ile beraber Irak Kürt bölgesine gittik. Buradaki yerel idareciler ile halktan da yardım alarak çekimlere başladık. Hâlâ sıkıntılı bir bölgede yaşıyorlar. Ancak hiç çekinmeden bildiklerini, yaşadıklarını anlattı bize. Hangi ülkenin hangi mayınları ürettiğine dair bilgi verdi.

Hoşyar Ali ayaklarını ne zaman kaybetmiş? Hangi dönemde yerleştirilmiş mayınlar? Mayına basıldığında etrafındakilere ne ölçekte zarar veriyor?  

Hoşyar Ali iki ayağını da mayın toplarken kaybetmiş. Bir ayağını ABD mayını ile bir ayağını da İtalyan mayınına basarak kaybetmiş. Mayınlar Baas rejimi sırasında ve Irak-İran savaşı zamanında yerleştirilmiş. Bazı mayınlar vücudun muhtelif yerlerini koparırken bazıları da 200 metre uzaklıktaki insanları öldürecek şiddette. Bilhassa o bölgede yaşayan Kürtlerin ölmesi üzerine planlanmış bir şey bu. 

Mayınların üretildiği ülkelerden bahsederken dünyaya ne söylüyor Hoşyar Ali? 

Mayınları üretenler Çin, İtalya, ABD gibi ülkeler ve bunlar sözde insan haklarından bahsederler. Hoşyar Ali de “İnsan haklarını korumak mayın üretmek mi?”, “İnsan haklarını savunmak çocukların kullandığı süt kutularına mayın yerleştirmek mi?” diye soruyor ve ekliyor: “İnsan haklarını savunan ülkeler sadece kağıt üzerinde insan haklarını savunuyorlar ve ben bunun mücadelesini vermeye devam edeceğim”. Bu nedenle belgeselin dünya çapında insanlara ulaşması gerektiğine inanıyorum. 

Siz bu belgeselin yönetmeni olarak ne düşünüyorsunuz?  

Bu belgeseli çekmeye karar verdiğimde şuna inanmıştım; doğru bir iş yapıyoruz ekip olarak. Zorluklar içerisinde çektik bu belgeseli ama ekibimin bana inanması beni motive etti. Belgesel çekmek zor bir meslektir, Ortadoğu’da savaş bölgesinde belgesel çekmek çok daha zordur. 

Hoşyar Ali’nin çocukları olduktan sonra bu işi bırakmayı düşünmemiş mi?  

Aksine daha çok sahiplenmiş mayın toplamayı.  “Canlılar ölmesin diye iki ayağımı kayıp ettim. İki elimi de kaybetsem bu işin peşini bırakmayacağım” diyor. 

Bu projenin yapımında TRT Belgesel’in rolü  nedir? 

Ajans Ba olarak TRT belgesel için şu anda yayınlanan “Başka Hayatlar” adlı bir dizi belgesel çektim. “Ayak İzi” belgeseli de “Ortadoğu’nun Gözyaşları” adlı ikinci serimizin ikinci bölümü olacak. Bu konuda proje danışmanım Yaşar Öner’e ve TRT belgesel kanal koordinatörü Süleyman Tezgel’e de teşekkür ediyorum. 

Mardin gibi sektörün uzağında gibi görünen bir yerde belgesel çekmek handikap mı ya da tersine bir belgeselci için hazinenin üstünde oturmak mı? 

Üniversiteyi kazandığım gün “Okul biter bitmez Mardin’e döneceğim ve çalışmalarımı Mardin’den yürüteceğim aynı zamanda birilerini yetiştirmek için çaba göstereceğim” demiştim. O sözümü tutuyorum. Tabi ki Mardin’de belgesel sinema işi yapmak zor ama Mardin beni besliyor. Mezopotamya toprakları bana cesaret ve hikaye veriyor. Bu ay 37. belgeselimi bitirdim ve daha fazlasını yapmak için çaba içerisindeyim.