Kötü haberler neden daha hızlı yayılıyor?

Yalan haberlerin hızla yayılmasına alışığız. Kişi, kurum veya kuruluşlar çeşitli siyasi veya ticari kaygılarla yalan haber üretiyor, bunları biçimsel olarak da estetize ederek kolay bir şekilde internette dolaşıma sokabiliyorlar. Üstelik bu durum bütün tarafların kolaylıkla yapabileceği ve manipüle edebileceği bir durum olduğundan, her türlü filtre balonuna sahip birey bile bundan nasibini alıyor. Hepimiz yalan haberleri hızla ve refleksif bir şekilde dolaşıma sokmaya bilinçli veya bilinçsiz olarak katkıda bulunabiliyoruz. Hâl böyleyken doğru bir medya okuryazarlığı ile bunun üstesinden gelebilmek mümkün. 

Peki, kötü haberler neden bu kadar hızlı yayılıyor? Buna nasıl direnç göstereceğiz? Üzücü olan olumsuz haberlerin olması mı yoksa kötü haberlerin daha çok ve hızlı paylaşılıyor olması mı? Bence bu sadece medya veya yaşanan olayla ilgili değil, bireyin içinde bulunduğu psikolojinin dışa yansımasıyla da doğrudan ilgili. Medya platformu NiemanLab’da araştırmayla ilgili yapılan bir yorumda, insan psikolojisi göz önüne alındığında kötü haberlerin daha hızlı yayılmasının bir sürpriz olmadığı belirtilirken şu ifade kullanıldı: 

“Olumsuz bir haber, hiçbir editörün ıskalamak istemediği bir şeydir. Ayrıca aynen yayımlamaya daha müsaittir. Çünkü örneğin biri öldüğünde bunu 20 dakika içinde teyit etmek, siyasi entrikayla ilgili bir haberi teyit etmekten çok daha kolaydır.” 

KÖTÜYÜ DAHA HIZLI PAYLAŞIYORUZ 

Münster Üniversitesi’nden Florian Buhl, Elisabeth Günther ve Thorsten Quandt’ın bu ay yayımlanan araştırması kötü haberlerin daha hızlı yayınlandığı gerçeğini bir kez daha ortaya koydu. Araştırma için Almanya’nın en büyük 28 haber sitesi 2013-2014 dönemindeki dokuz ay boyunca incelendi. Bu süreçte yayımlanan 480 bin 727 içeriği inceleyen araştırmacılar, medyanın büyük bölümünün haberleştirdiği “yüksek haber değeri taşıyan” olayları belirledi. Böylece araştırmanın odağı, Nelson Mandela’nın ölümü ve Amanda Knox vakası gibi büyük uluslararası haberlerden oluşan 95 olaya indirgendi. Bu süreçte söz konusu 28 sitenin tamamı bu olayları toplam bin 919 habere konu etti. www.tandfonline.com üzerinden ulaşılabilecek araştırmada varılan sonuçlardan bazıları şöyle: 

• Kötü veya olumsuz haberler, diğer haberlere oranla dijital medyada yaklaşık iki kat daha hızlı yayılıyor. Nötr veya “iyi” haberler ilk 30 dakika içinde 20.2 baz puanlık bir yayılma hızına ulaşırken, kötü haberlerde ise bu puan 42.2 olarak saptandı. 

• Buna karşın 90 dakikadan fazla bir zaman geçtikten sonra, kötü haberlerle diğer haberlerin yayılma hızı arasında fazla bir fark kalmıyor. İlk 30 dakikadaki 12 puanlık fark, 90 dakikadan sonra 2.9 puana düşüyor. 

• Haberlerin yayılma hızına etki eden içerikle ilgili sadece iki faktör bulundu. Birincisi, bunun kötü bir haber olup olmadığı. İkincisi ise ünlü bir ismi içerip içermediği. 

Bu yüzden en hızlı yayılan haber türleri, ünlülerle ilgili olumsuz gelişmeler, örneğin birinin ölmesi… 

• Bununla birlikte haberin gecenin bir yarısı gerçekleşmesi de doğal olarak yayılma hızını düşürüyor. Zira gecenin ilerleyen saatlerinde hem daha az gazeteci iş başında oluyor hem de birçok okur uykuda oluyor. 

• Genel bir kitleyi etkileyen haberlerin de yayılma hızı daha düşük oluyor. Yani belirli bir kişiyi veya küçük bir grubu etkileyen haberler, “toplum” veya “işçiler” gibi geniş kitleleri etkileyenlerden daha hızlı yayılıyor.