Vakıf sultanlığı

Bir vakıf medeniyeti olan Osmanlı Devleti, Kafkaslar’dan Balkanlara, Afrika’dan Ortadoğu’ya imparatorluğun hüküm sürdüğü tüm coğrafyalarda, dünya durdukça varlığını sürdürmesini istediği vakıf eserler bıraktı geriye. Hasta leyleklerin korunmasından, imkanı olmayan gençlerin evlendirilmesine kadar akla gelebilecek her alanda vakıflar kuruldu. Padişahlardan, Valide Sultanlara, paşalardan vezirlere, Sadrazamlardan sıradan insanlara kadar elinde imkanı olan pek çok fani, dünya durdukça iyilik ve merhamet kaynağı olacak vakıf eser ve o eserlerin ayakta durmasını sağlayacak akarlar (gelir kaynakları) sağladı.        

Ne var ki, gün gelip de Osmanlı coğrafyası küçüldüğünde, Devlet-i Ali’nin sınırlar geri çekildiğinde, binlerce vakıf eser öksüz-yetim kaldı; Yüzyılların tahribatı bir yana, Bosna-Hersek savaşında olduğu gibi bombalara, dinamitlerle maruz kaldılar. Irkçı kafalar, dünyaya iyilik, şefkat ve merhamet dağıtmak üzere kurulmuş vakıf eserlerini sırf Osmanlı’yı ve İslam’ı hatırlattığı için yaktı, yıktı, bombaladı ve yok etti. Tıpkı, Bosna-Hersek savaşı esnasında ülkenin ikinci büyük kenti Banja Luka’da var olan 16 caminin ve pek çok vakıf eserin yerle bir edildiği gibi…

Gönül coğrafyası böyle bir şey…

Türkiye, yurt içinde olduğu gibi Osmanlı bakiyesi coğrafyalarda da vakıf eserlerin restorasyonu ve yeniden ayağa kaldırılması yönünde son 10 yıldır kapsamlı bir faaliyet yürütüyor. Balkanlar, bu faaliyet alanın en önemli ayağı. Son 10 yıldır gerek Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA), gerekse Vakıflar Genel Müdürlüğü eliyle, yüzyıllar içinde ihmal edilmiş, metruk hale gelmiş Osmanlı yadigarı tarihi eserler, camiler restore ediliyor. Savaşta yok edilenleri ise aslına uygun olarak yeniden inşa ediyor. Söz gelimi16 camisi yok edilen Banja Luca’da bütün camiler yeniden ayağa kaldırıldı. Bunlardan sonuncusu, savaşta Sırplar tarafından dinamitle yerle bir edilen 16. Yüzyıl vakıf eseri Arnavudiye Camii…  Geçen tafta temeli atılan bu cami iki yıl sonra ibadete açıldığında 16. yüzyılı 21. yüzyıla bağlamış olacak ve banisi Ferhat Paşa’nın ruhunu huzura kavuşturacak. 

Aynı gün, Gradiska şehrinde, geçmişi 19’uncu yüzyıla uzanan tarihi yapılardan Derviş Hanım Medresesi, 30 yıl aradan sonra yeniden hizmete açıldı. 

Foça’daki Alaca Camisi ve Çayniçe Sinanbey Camisi’nde ise restorasyon çalışmalarına çok yakında başlanıyor. Sırada, Tuzla Behram Ağa Camisi, Tesanj Ferhat Bey Camisi ve Fojnica Müderris Şaban Efendi Medresesi var. Ayrıca Başçarşı Camisi ve Travnik Alaca Camisinin restorasyon ihaleleri ve teslimleri de yapıldı. Vakıflar Genel Müdürlüğü, Bosna’da vakıfların amacına uygun olarak öğrenci yurdu inşaatı ve yoksullara gıda yardımı da yapıyor. Maddi durumu yetersiz olan hastaların tedavisini İstanbul’daki Bezmi Alem Valide Sultan Gureba Hastanesi’nde gerçekleştiriyor. İşte gönül coğrafyası böyle bir şey… Sadece Saraybosna’da değil Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Kosova, Sırbistan dahil pek çok coğrafyada Osmanlı’nın vakıfları bugün dahi yaşatılmaya çalışılıyor.   Tarihte yolu Balkanlardan ve dahi başka başka memleketlerden geçen tüm gönül erlerinin, vakıf insanların, kumandanların, fatihlerin ruhu şad olsun. 

EN ÇOK VAKIF KURAN KADINLAR