15 Temmuz edebiyatımızda hak ettiği yeri bulacak mı?

Şimdilerde 15 Temmuz merkezli bir roman yarışmasının tatlı telaşı var… Bahçelievler Belediyesi’nce 15 Temmuz darbe girişimine karşı milletin ortaya koyduğu direniş ruhunu canlı tutmak ve 15 Temmuz gecesi yaşananları gelecek nesillere aktarabilmek için “Tarihin Şahitleri Yazılıyor” başlıklı bir roman yarışması düzenlendi. “Türkiye’nin en yüksek para ödüllü roman yarışması” da olan yarışma bu alanda bir umut ışığı doğurdu. Yarışmaya 149 romancı başvurdu. Dereceye giren beş eser yarın düzenlenecek ödül töreninde  açıklanacak. Peki, 15 Temmuz edebiyatımıza hakkıyla yansıdı mı? Dünya edebiyatında böylesi güçlü halk hareketlerinin yansıdığı örnekler bugünle mukayese edilebilir mi? Bu soruları yarışmanın jüri üyelerine yönelttik. Ödüllü yarışmaların bu alanda verim sağlanmasına etkilerini de değerlendirmelerini istedik…

Sibel Eraslan : Ödüllü yarışmaların teşvik edici yönü kadar yeni yetenekleri keşfetmeye, cesaretlendirmeye dair olumlu yönleri de var. Ama bir de gelenekselleşen ödüller var ki onlar, yeni sanatçıları keşfetmekten ziyade, varolan sanatsal birikimi değerlendirmeye yönelik. Ödüller ve yarışmalar bu açıdan bende burukluk oluşturur hep. Ödüllerin muhatabı olmanız için, ya yeni ya da olgun olmanız gerekir. Ya çok erkencisinizdir, ya da çok gecikmiş... Peki bunun ortası yok mudur hiç, yani şu ödülsüz kısım, yarışmasız kısım, orta kısım ki, neredeyse bütün hayatımızdır bu... Bu paradoksal bakış önemli bir soruyu açıyor: Edebiyat öğrenilebilen bir şey midir? Mimarideki gibi çıraklık, kalfalık, ustalık dönemeçleri var mıdır? Ben bunu şiir ve öykü dışında “Evet” diye cevaplarım. Roman, deneme, hatırat, piyes, ansiklopedi, hatta gazetelerdeki köşe yazıları, evet ilerlenerek gidilebilir fay hatlarıdır. Ama şiir ve öykü öyle değil. Tabiri caizse onlar, şimşek gibidir, nasıl ki yağmurun yaşı olmaz, şiirin ve öykünün de çağı yoktur. Yani ben bu ikisinde inşaata inanmıyorum, ilk şiiriniz ve ilk öykünüz kaderinizdir ve sizi bağlar bu kader... Romandaysa inşaat vardır. Tıpkı maraton koşucusunun oldukça disiplinli antrenmanları gibi, hatta hayat tarzı kadar yalnızlık isteyen, sürekli çalışmayı ve dolayısıyla gelişimi içeren süreçlerin mimarisidir, roman. Dolayısıyla ödüller ve yarışmalar, roman yazarını teşvik eder, hedef koyar. Müşkülpesent birisiyim, sekiz romanım olduğu halde kendimi hikayeci olarak tanıtmayı tercih ederim. Beğendiğim romanda pırıltı olsun isterim, bir yıldız çıksın mesela, bir iyilik olsun… ‘’Kalbime damdı’’ derdi rahmetli halam, sezgidir bu. Roman, yazar ile okuyucu arasında sezgisel bir yakınlık peyda etsin isterim... Ama roman bir rüya tabiri de değildir (keşke olsaydı), deneme değildir (iyi ki değil), iç bunalım raporu değildir, gezi yazısı değildir, siyasal tirat veya vaaz değildir, film senaryosu değildir, tuluatsa hiç değil! Ne kadar çok değili var... Roman yazanlar bilirler ki; hesap gününden önce de bir hesap günü var...  

 

Prof. Dr. Durali Yılmaz: Tanzimattan bu yana aydınlarımız, kendi halkına hep tepeden bakmıştır. Batı’da devrimler ve yenilikler, aşağıdan yukarıya, yani halktan aydına doğrudur; bizde ise bunu tam tersidir. Gazete, roman ve benzeri şeyler, Batı’da halkın bir ihtiyacı olarak, bizzat halk tarafından oluşturulmuş ondan sonra aydının elinde gelişmiştir. Bizde,  halkın ihtiyacı olup olmadığına bakılmaksızın, aydınlar tarafından getirilip onun önüne konmuştur. Yönetim biçimleri de öyledir. Meşrutiyet, hürriyet gibi kavramlar halka sunulmuş ama kimsenin umurunda olmamıştır. Halkın kılık kıyafeti bile dizayn edilmeye çalışılmıştır. Halk buna tepkisini başkaldırmadan, isyan etmeden koymuştur. Mesela Batılı kıyafeti getirmek isteyen II. Mahmut’a: “Gavur padişah” demiştir. Batı’ya özenen aydınlara şüpheyle bakmıştır.