Devrimden darbeye Mısır

2010’un Aralık ayında Tunus’ta başlayan ve Ortadoğu’daki birçok ülkede etkili olan devrim hareketleri bölgesel ve küresel siyaset açısından yeni bir dönemi başlattı. Bölge halklarının mevcut rejimlere karşı meşru taleplerinin bazı ülkelerde devrimlerle sonuçlanması Ortadoğu için beklenmedik bir durumu ortaya çıkardı. Arap devrimlerinin en önemli ayağı şüphesiz Mısır’da 25 Ocak 2011’de gerçekleşen protestolarla başladı. Ülkede otuz yıldan fazla süredir iktidarda olan Hüsnü Mübarek rejimi daha protestoların ilk gününde iktidarı kaybetme korkusunu taşımaktaydı. Nitekim rejimin bu endişesinde haklı olduğu protestoların başladığı 25 Ocak 2011’den on sekiz gün sonra ortaya çıktı. Mısırlılar yıkılması hayal dahi edilemeyen Mübarek rejimini ortadan kaldırmayı başardılar. 

 

İzleyen süreçte Mısır Ortadoğu siyasetinin geleceğini belirleyen gelişmelere sahne oldu. Bölgede halkların demokrasi talepleriyle başlayan siyasi dönüşümün karşısında olan statükocu aktörlerin karşı devrim girişimlerinin ilk ayağı da Mısır’da yaşandı. 2012 yılında yapılan ülkedeki ilk demokratik seçimlerde cumhurbaşkanı seçilen Müslüman Kardeşler üyesi Muhammed Mursi, 2013 yılında bölgesel ve küresel aktörlerin oluşturduğu bir ittifakla gerçekleştirilen askeri darbeyle görevinden uzaklaştırıldı. 

 

Bu gelişme bölgesel dönüşüm hareketi için de bir dönüm noktası olarak görüldü. Nitekim izleyen dönemde bölgede uluslararası siyasi aktörlerin güdümünde olmayan ve meşruiyetlerini halklardan alan siyasi kadroların elimine edilmesi için geniş kapsamlı bir kampanya başlatıldı. Bu arka plan ışığında bu kitap Arap devrimleri sürecinin en önemli ayağı olan Mısır’da devrimci aktörlerin nasıl karşı devrimci ittifak tarafından saf dışı bırakıldığını etraflıca anlatmayı hedefliyor. Mısır’da spontane bir şekilde başlayan devrim hareketinin yerel, bölgesel ve küresel aktörlerin oluşturduğu ittifak tarafından nasıl karşı devrime maruz bırakıldığı kitabın ele aldığı temel meseledir.

 

DIŞ AKTÖRLERİN ETKİSİ

 

Genelde Arap devrimlerive özelde de Mısır’daki devrim sürecine odaklanan Türkçe literatürün halen yetersiz olduğu göz önünde bulundurulduğunda İsmail Numan Telci tarafından kaleme alınan Mısır: Devrim ve Karşı Devrim adlı kitap önemli bir boşluğu dolduruyor. Bir taraftan Mısır’daki devrim ve karşı devrim süreçlerinin tüm aktörleriyle birlikte anlatılmasına özen gösteren kitap bir taraftan da Ortadoğu siyasetinde dış aktörlerin ne derece ciddi olduğunu gün yüzüne çıkarıyor. 

 

Muhammed Mursi dönemi boyunca saha araştırması için Kahire’de bulunan yazarın, askeri darbeye yerinde şahitlik ederek Mısır’daki bu süreci birinci elden gözlemlemesi kitabı benzer çalışmalardan farklı kılıyor. Kitabın dikkat çeken bir diğer iddiası ise Mısır’da yaşanan karşı devrim sürecinin tarihteki diğer benzerlerinden önemli ölçüde farklılaştığıdır. SETA tarafından basılan kitabın devrim süreçlerinde dış aktörlerin oynadığı rolü Mısır üzerinden inceleyerek devrim literatürüne önemli bir katkıda bulunduğunu şimdiden ifade edebiliriz.