Afrika geleceğin kıtası

Herkesin hayal ettiği ama yapmaya cesaret edemediği şeyler vardır. Bazıları ise bizim ‘deli cesareti’ dediğimiz bir özgüvenle yola çıkarlar ve hayallerinin peşi sıra giderler. 

2010 yılında Türkiye’nin çevresini sekiz buçuk ayda on bin kilometre pedal çevirerek beş parasız bir şekilde gezen gazeteci ve belgeselci Hasan Söylemez de bu cesur insanlardan biri.

Hayallerinin Türkiye ayağını gerçekleştirdikten sonra rotasını Afrika’ya çeviren Söylemez, Ocak 2017’den bu yana da “Journey To Dreams” adlı belgeseli için bisikletle yol alıyor. Afrika’nın hayal arşivini oluşturmayı hedefleyen Söylemez’in ünü şimdiden dünyanın dört bir yanına yayıldı. Güzergâhındaki ülkelerde konuştuğu Afrikalılara “En büyük hayalin ne?”, “En büyük hayalin için ne yapıyorsun”, “Hiç gerçekleştirdiğin büyük bir hayalin oldu mu”, “Ülken hakkında ve Afrika hakkındaki hayalin ne” sorularını soran Söylemez’in YouTube’da yayınladığı belgeseli dünyaya parmak ısırtıyor. BBC’den, Fransız ve İtalyan ulusal basınına, ABD medyasına kadar pek çok yayına konuşan Hasan Söylemez, yaptığı işin Türk belgeselci olarak dünya medyasında büyük ilgi görmesinden ve böylelikle ülke tanıtımına katkıda bulunmaktan çok memnun. Ülkesinden aynı ilgi ve desteği göremediği için ise biraz buruk. 

Belgeselini satın almak için hemen her gün televizyon kanallarından teklifler aldığını anlatan Söylemez, aşkla yaptığı işe halel gelmemesi ve ekrana yansıyan samimiyetin bozulmaması için bu tekliflerin hepsini geri çeviriyor. 

Seçim dolayısıyla İstanbul’a gelmişken bir buçuk yılı geride bıraktığı yolculuğu hakkında konuşmak için bir araya geldik. Karşımda hayalleri için Afrika’nın çöllerinde yağmur omanlarında, bataklıklarında bir başına seyahat eden bir “deli” ve sorulacak çok fazla sorum vardı. 

Parasız gezilmez derler. Siz nasıl başarıyorsunuz? 

Paranın insana verdiği özgüven ve güç duygusu var. Para tamamen hayatın merkezine alındığı zaman hayallerine ulaşmak çok daha zor oluyor. Çünkü para her zaman bir engel oluyor önünüzde. Duvarın ardına gidemiyorsun. Para düşüncesini kafadan çıkardıktan sonra aslında insan biraz daha rahatlamış oluyor. Türkiye’yi beş parasız gezdim. Yolculuk esnasında insanlara çalışma teklif ediyordum. Siz bana yiyecek verin ben de karşılığında size iş yapayım diyordum. Bana para vermek istiyorlardı almıyordum. Kalacak yer konusunda zaten Anadolu insanı misafirperverdir kapılarını sonuna kadar açtılar. 

Afrika’da da aynı yolu mu izlediniz?

Afrika başka bir dünya. Oraya Türkiye’dekine benzer bir yolculuk yapmaya gitmedim. Uluslararası standartlarda bir belgesel çekiyorum. Yüksek bütçeli bir yolculuk yapıyorum. İngilizce ve Türkçe altyazılı olarak dünyanın bir çok yerine ulaşıyor. Amacım oradaki insanların hayallerini öğrenebilmek. Bu belgesel bütçesinin büyük çoğunluğunu cebimden harcadım. Ondan sonra arkadaş, eş dost, sağdan soldan ufak tefek destekler geldi ama onlar çok cüzi destekler. Elbette sponsorlara ihtiyacım var. Keşke yolculuğu yaparken ve belgeseli çekerken bir taraftan da finansal zorluklarla kafam meşgul olmasa. 

Tek başıma büyük bir prodüksiyon yapıyorum. Bütün çekimleri kendim yapıyorum. İnsanlar kendilerini daha iyi ifade edebilsinler diye sorularımı da onların anadilinde soruyorum. Bunun için her ülkeye gittiğimde ilk olarak sorularımı yerel dillere çeviriyorum. En zor kısımlardan biri de bu. Çünkü Afrika’da iki binden fazla dil konuşuluyor. Çoğu zaman soruyu soruyorum ama yanımda çevirmen olmadığı için verilen cevabı anlamıyorum. Bazen röportajlarımı yapıp çıktığım bir ülkeye çeviriler için tekrar dönmek zorunda kalıyorum. Görüntüler ve röportajları son aşamaya getirdikten sonra hard diske yükleyip Türkiye’ye gönderiyorum. Orada daha önce de birlikte belgesel çekimleri yaptığımız arkadaşım Cem Yaz kurgu yapıyor, Şeyda Odabaş da Türkçe metinleri İngilizce’ye çeviriyor. Bugüne kadar on iki dilde röportaj yaptım. İzleyici de ortaya çıkanları gördükten sonra en çok buna şaşırıyor. Belgeseli ilk defa izleyenler yanımda bir ekiple dolaştığımı sanıyorlar. Hatta bazı yabancı televizyon kanalları bile kaç kişilik bir ekibim olduğunu soruyorlar. Tek başıma olduğumu söylediğimde büyük bir şaşkınlık yaşıyorlar.

Ne zaman başladı bu yolculuk? 

1.5 yıl önce yola çıktım. Yola çıkmadan önce üç yılda bitiririm diye tahmin ediyordum. Ama hiç de tahmin ettiğim gibi çıkmadı çünkü Afrika gerçekten çok büyük bir kıta. Benim en zorlandığım konu bisikletle Afrika’yı dolaşmak değil, Afrika’yı bisikletle dolaşırken belgesel çekmek. Journey To Dreams/Hayallere Yolculuk’u dokuz bölüm yayınladım YouTube kanalımda. Her bir bölümün hazırlanması çekimler hariç bir ay sürüyor. Bu konuda mütevazı olamayacağım Türkiye standartlarının üzerinde, hiçbir TV kanalında göremeyeceğiniz içerik ve görüntülere sahip bir belgesel çıkıyor ortaya. Dünya basınının bu yolculuğa bu kadar önem vermesinin sebebi Hasan bisikletle Afrika’yı dolaşıyor mevzu değil. Bisikletle dünyayı dolaşan binlerce insan var. Bu yolculuğun dünya basınının ilgisini çekmesinin en önemli sebebi Afrika insanının hayallerini soruyor olmam. Ortaya çıkan belgeselin kalitesi ve bu yolculukta hayalini anlatan insanların seslerini dünyaya duyurabilmesi. Sadece o da değil izleyiciye de dolaylı olarak sorulan ‘Senin en büyük hayalin ne’ sorusu. Sosyolojik olarak eğer bir ülkeyi ya da bir insanı tanımak istiyorsanız, oradaki insanların hayallerini sormanız gerekiyor. Hayaller geçmişe ve bugüne ışık tutarak geleceğin nasıl şekillendirileceğini gösteriyor. Hayaller çok önemli. Bizi ayakta tutan, hayata bağlayan hayallerimizdir. Hayallerimize tutunabilirsek yarını değiştirebiliriz. Hayal kurmaktan korkmamak lazım. Her gece bir kucak hayale sarılıp uyumak gerekiyor. 

Afrika için hayalleri çalınan bir coğrafya diyebilir miyiz?

Bu biraz tartışmalı bir konu aslında. Afrika toplumunun bizim gibi bir medeniyeti, geçmişi yok. Bundan 300-500 yıl önce oradaki insanlar ormanlarda yaşıyorlardı. Bu insanları ayakta tutabilecek bir tarihleri, kültürleri, medeniyetleri olmadığı için gelen vurdu, giden vurdu. Şu an Afrika’nın bir çok ülkesinden yoksulluk sınırının çok altında, sefaletin en dibinde yaşayan yüz binlerce insan var. Ama sefalet kısmını çok da fazla dramatize etmek istemiyorum. Oradaki insanların yaşam koşulları üzerinden değerlendirmek gerek. Bir yerde yoksulluğun giderilmesi için Afrika’nın kendi kendine yetebileceğini anlaması gerekiyor. 

Afrika Birliği Başkanı ve Gine Devlet Başkanı Alpha Conde ile görüştüm. O da “Afrika’nın artık kendi potansiyelinin farkına varması gerekiyor” dedi. Geçtiğimiz aylarda serbest ticaret anlaşması yapıldı Afrika ülkeleri arasında. Bu Afrika’nın ve dünyanın geleceği için de önemli bir adım.