Beyin göçü değil beyin gücü

Beyin Göçü Değil Beyin Gücü sloganıyla yola çıkan TAF Network ekibi 6 yıldır her sene Almanya, Amerika, Avustralya, Fransa, Hollanda, İngiltere, İsviçre, Japonya, Kanada, Güney Kore ve Singapur gibi birçok ülkeden dünyaca ünlü Türk bilim insanlarını Türkiye’deki bilime meraklı gençlerle buluşturuyor. Bu sene de geçtiğimiz haftalarda Türk Hava Yolları’nın sponsorluğunda İstanbul, Malatya ve Gaziantep’te bol etkileşimli bir ortamda Bilim Elçileri Zirvesi’ni gerçekleştirdiler.Ben de bir mühendis olarak bu son derece verimli organizasyonun İstanbul zirvesine katıldım ve dünyadaki başarılarıyla göğsümüzü kabartan hocalarımızla keyifli röportajlar gerçekleştirdim.

NASA’DAKİ GURURUMUZ SIRRI OĞUZ

Sinop’ta dünyaya gelen Sırrı Oğuz, İstanbul Teknik Üniversitesi’nde Uçak Mühendisliği bölümünü bitirdikten sonra ABD’ye gitti. Patlayıcı ve roket üretimi yapan Goodrich bünyesinde 15 yıl boyunca çalışan Oğuz, bu süre içerisinde ABD Hava Kuvvetleri, Donanma ve NASA’nın birçok önemli projesinde uzman mühendis olarak görev aldı. 2008 yılında aldığı davetle NASA bünyesinde çalışmaya başladı. Halen NASA’da çalışmalarını sürdürmektedir. NASA’nın “Orion” isimli yeni uzay aracının tüm piroteknik donanımlarının sorumlu mühendisliğini yapmaktadır.

NASA’ya geçiş süreciniz nasıl oldu?

Uzun yıllar özel şirket kariyerinden sonra özellikle NASA’ya yaptığımız projelerin sayesinde NASA ile olan ilişkilerim gelişti. 2008’de NASA’nın orion uzay aracına endüstriden mühendisler almaya karar verilince bana da NASA’dan teklif geldi. NASA bizim müşterimizken ben NASA’lı oldum. Orion uzay aracında çalışmaya başlayarak da NASA mühendisi oldum.

Uzay herkes tarafından çok merak ediliyor. Orion projesini anlatır mısınız? 

Orion önce çok geniş bir constellation projesinin bir parçası olarak 2000’li yılların ortasında ortaya çıktı. Aya, Mars’a, uzay istasyonlarına gidişlerinin tamamını yapması için planlanan uzay mekiğinin emekliye ayrılmasından sonra kullanılması için ortaya çıkan bir araçtı. 2010 yıllarında bütçe kesintilerinden dolayı programın büyük bir kısmı iptal edildi. Orion projesi sadece deep space (derin uzay) çalışmaları ve derin uzaya, Mars’a insan taşıma projesi olarak kaldı. Çok amaçlı insanlı uzay aracı Orion’ın artık uzay istasyonu amacı yok. Uzay istasyonlarına daha çok Space X gibi ticari şirketler seyahat edecek. Orion’da şu anda birçok test yapılıyor. Henüz proje bitmedi. 2022-2023 gibi insanlı ilk deneme uçuşunu yapacak. Şuanki göstergelere göre 2030’dan kısa bir süre sonra Mars’a yolculuk NASA’nın birinci öncelikli amacı. Orion’ı Mars’a gönderecek roketin dizaynı bile hâlâ devam ediyor. 2022’de yapılacak deneme uçuşunda kullanılacak SLS (Space Launch System) roket motoru şu ana kadar yapılmış en büyük, en güçlü roket olacak. Roket dışında yapılacak bu projede daha birçok şey var. Mesela uzay yolculuğu sırasında radyasyondan astronotların nasıl etkilendiğinin araştırmaları yapılıyor. Yer çekimsiz ortamda astronatlar uzun vadeli nasıl yaşayabiliyor? Mesela uzay istasyonunda 1 sene kalan astronot var. Fizyolojik olarak ya da psikolojik olarak nasıl etkileniyorlar? Bütün bunlar proje kapsamında devam ediyor. Bunlar bitmeden NASA’nın Mars’a insan göndermesi düşünülemez. Çünkü gönderip aynı zamanda geri getirmesi bizim asıl amacımız. Bazen medyada duyuyorsunuz “Birkaç seneye Mars’a gidilecek!” Şu an ki teknolojiyle Mars’a insan gönderilebilir. Fakat yolda ne olur belirsiz ve giden kişinin dönüşü hemen hemen imkansız. 

Daha önce patlayıcılar ve roket üretimiyle ilgili çalışmalar da yaptınız.Roketsan’ı nasıl değerlendiriyorsunuz?

Tabii Roketsan’ın özelinde ne gibi araştırmalar yaptığını ve projeler geliştirdiğini bilmiyorum. Fakat Roketsan’ı genel olarak alanımın bir parçası olduğu için bilgi bulabildiğim kadarıyla tanıyorum. Türkiye’deki şirketler içerisinde en yakından takip ettiğim ve en çok takdir ettiğim firma. Roketsan’dan birçok arkadaşla çeşitli konferanslarda görüştük ve dost olduk. Piroteknik bölümünün müdürü Suzan Koç ile dünyada 32 kişinin üyesi olduğu enerjik malzemeler komitesinde ben NASA’nın, kendisi de Roketsan’ın temsilcisi olarak bulunuyoruz. Gördüğüm kadarıyla çok değerli çalışmaları olan bir şirket.

Trump’ın Amerika’nın başına geçmesi NASA’nın çalışmalarını etkiledi mi? 

Trump’ın başa geçmesi doğrudan etkiledi denmez ama paranın nereye harcanacağı konusunda biraz etkilemiş olabilir. Yani biz NASA’da çalışanlar olarak direkt bir etki görmedik. NASA projesinde bütçede fazla kesinti olmadı. Tabii şuanki hükümetin daha çok önem verdiği konular aya tekrar araç gönderme. Trump’ın düşüncesi bu yönde. Ama öbür taraftan bütçe kesintisi küresel ısınma atmosferdeki hava değişiklikleri, dünyadaki yaşam kalitesini arttırıcı, dünyamızın geleceğini daha kaliteli hale getirmekle ilgili projelerde kesinti var. Bu bir nevi politik de bir karar. Sonuç olarak paranın dağıtımında politik etkilenme olabiliyor.

Mesela Demokratlar başa geldiği zaman bilim ve teknolojiye biraz daha önem veriliyor. İnsan sağlığına ve onunla ilgili gelişme ve araştırmalara daha çok destek verebiliyorlar. Benim gördüğüm kadarıyla Cumhuriyetçiler geldiği zaman askeri harcamalarda daha fazla artış oluyor. Tabii bir tarafa ne kadar arttırırsanız diğer taraftan o kadar azalma oluyor. Her yıl bize bir bütçe veriliyor. O sene biz bütçeyi alamazsak, mesela geçen sene üç hafta evde oturduk. Niye? Hükümet kapandı. Bütçe görüşmeleri sonunda oylamada bütçe çıkmazsa Başkan’la senato anlaşıp bütçeyi çıkarmaz, harcama yetkisi vermezlerse hiçbir şey yapma yetkimiz yok. 

NASA’nın bünyesinde Ruslar’da var. ABD-Rusya arasındaki siyasi çekişme Rusların NASA’daki pozisyonlarını etkiledi mi?

Şu anda etkiledi diyemem. Ruslarla çalışmalarımız devam ediyor. Uzay istasyonunun iki ana ortağı onlar. Şu anda bizim yaptığımız projelerde uzay istasyonunda gerçekleştirilmesi gereken deneylerde astronotların gönderilmesinde Ruslarla gidiliyor. Ruslar dese ki şu anda getirmiyoruz sizi Amerika’nın uluslararası uzay istasyonuna gitmesi mümkün değil. Belki kapalı kapılar ardında politik süreçler olabiliyor ama bizim gördüğümüz kadarıyla askeri ilişkilerden ayrı olarak NASA programlarında gerçekten çok yakın temas halindeler.

Türkiye’nin uzay çalışmalarını nasıl değerlendiriyorsunuz? 

Uzay çalışmaları benim takip edebildiğim kadarıyla uydu bazında gerçekleşiyor. Türkiye’de Roketsan gibi birçok kaliteli şirket var. Belki çok fazla gerideyiz ama uzay çalışmalarında yapılan bilimsel araştırmalar sizi kısa sürede daha ileri noktalara götürebiliyor. Biz niye gidip çalışmayalım ki uzay istasyonunda. Şu anda bildiğim kadarıyla Türkiye’nin dahil olduğu ortak bir çalışma yok.

Bizler elçi olarak ülkemizi temsil ediyoruz