19 Nisan 2024 Cuma / 11 Sevval 1445

Genç Türkiye’nin emeklisi, 131 ülkeyi solladı

TÜRKİYE her zaman genç ve dinamik nüfusuyla övündü ama sosyal güvenlik sistemimizde geçmişte yapılan hatalar bugün 12 milyon emeklisiyle dünyanın 131 ülkesinden daha kalabalık bir emekli cenneti doğurdu. Cumhurbaşkanının, emeklilikte yaşa takılanlar meselesine dair yaptığı açıklamanın ardından sosyal güvenlik uzmanı ve gazeteci Faruk Erdem ile Türkiye’nin ‘emeklilik sorunsalını’ konuştuk.

SELİM EFE ERDEM21 Ekim 2018 Pazar 07:00 - Güncelleme:
Genç Türkiye’nin emeklisi, 131 ülkeyi solladı

Emeklilik nedir? 

Emeklilik, çalışma süresinin sonunda çalışanları ve yakınlarını koruyan sosyal güvenlik sistemin sadece bir parçası. Ayrıca işsizlik maaşı, sağlık hizmetleri var. Emeklilik ve kıdem tazminatı çalışanları korurken, ihbar tazminatı ve haklı fesih gibi maddeler de işvereni koruyor. Emeklilik ve sosyal güvenlik, bütün dünyada uygulanıyor. 

Emeklilik tüm dünyada giderek zorlaşıyor. Emeklilik kavramı, yerini BES’e mi bırakacak?

BES sadece emekliliği hedeflerken, sosyal güvenlik sisteminde işsiz kaldığınızda işsizlik maaşı, sağlık sorununuz olduğunda tedavi, çalışma süreniz sonunda emekli maaşı, maluliyet veya ölüm halinde aile üyelerinize maaş söz konusu. Alternatifi olamaz. 

DEVLETLER VAZGEÇEMEZ

Bazı meslekler ölüyor ve o meslekten emekli olma imkanı kalmıyor. Bu ‘emeklilik kavramının’ sonunu getirmez mi?

Evet bazı meslekler ölüyor ve hep aynı işi yaparak emekli olmak dönemi kapanıyor. Ama emekli olmak başka bir kavram. Emeklilik veya sosyal güvenlik sistemi kalıcı olacaktır. Çünkü devlet organizasyonları sosyal güvenlikten vazgeçemez. Her çalışandan verginin dışında prim alıyor, bu önemli bir gelir kaynağı. Bunun sağlık, sosyal, ekonomik ve hukuki boyutu var. 

Dünya ile karşılaştırırsak... , 

Emekli nüfusumuz 131 ülkeden büyük, 12 milyon. Ortalama insan ömrü 75, emekli yaşı 52. Bu Batı’da 65’in üzerinde. 

ALMAN/FİN MODELİ

50’lerinde iş bulamayıp gerçek mağdur olan dar bir kesim için Fin/Alman modeli olabilir mi?

Bu yaş için ‘Sen emekli olmak için gençsin’ diyoruz ama işveren de onlara diyor ki ‘çalışmak için yaşlısın’. Eski Çalışma Bakanı Faruk Çelik döneminde, bu konu üzerinde uzun uzun çalışıldı. Almanya, Finlandiya veya Türkiye’ye özgü borçlanma üzerinde duruldu. O zamanda bu mali tablonun bunu kaldıramayacağı ortaya çıktı ve dosya kapandı. Herkes zamanı gelince emekli oluyor. Sosyal açıdan talep edebilirsiniz ama ekonomik gerçekler de var. 

"90’lı yıllarda yaş şartının kaldırılması, 38 yaşında emekli maaşı almasına ve SGK’nın çökmesine neden oldu."

EYT sorunu nasıl doğdu?

Genç nüfusuyla övünen Türkiye’de emeklilik sorunu nereden çıkt? 

1992’de Süleyman Demirel hükümeti emeklilikte yaş sınırını kaldırdı. 18 yaşında işe başlayan kadınlar 20 yıl çalışmayla 38 yaşında, erkekler 25 yılla 43 yaşında emekli oldu. Bir çalışanın, dört emekliye baktığı dönemler oldu Türkiye’de. Sistem zarardan çöktü, öyle bir noktaya gelindi ki ilaç alınamaz oldu. Bu sebeple 1999’da emeklilik için kadınlarda 58 erkeklerde 60 yaş sınırı getirildi ve bugünkü emeklilikte yaşa takılanlar durumu oluştu. 2008’de AK Parti hükümetince bir reform daha yapıldı ve bugün ancak bir çalışan primi iki emekliye bakar hale geldi. Batıdaki gibi dört çalışana karşı bir emekli olması lazım. Emeklilikte yaşa takılanların istekleri kabul edilirse, Türkiye’nin sosyal güvenlik açığını kapatması mümkün olmayacak.