Ünzile 45’inde Sandviç Ana

Nüfus Coğrafyası uzmanı ve Ankara Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Ertuğrul Murat Özgür, farklı disipleri bir araya getirerek Türkiye’de kadınların doğurganlık oranı ve yaşını yıllardır bölge bölge inceleyen bir araştırmacı. Türkiye’de 45 yaş üstü doğumların neden rekor kırdığını sorduğumuzda, sahada yaptığı araştırmalar nedeniyle bu sonuca şaşırmadığını söylüyor. Prof. Özgür’e, Türkiye’de değişen annelik yaşı ve bunun toplumsal sonuçlarını sorduk. 

GENÇLER ARTIK DOĞUM İSTEMİYOR

Yıllardır çocuk annelikle mücadele ederken nasıl oldu da babaanne yaşındaki anneler sorunuyla karşı karşıya kaldık?

Aslında bu bizim açımızdan çok şaşırtıcı değil. Epey zamandır, Türkiye’de hem evlenme hem de ilk çocuk sahibi olma yaşının yükseldiğini gözlemliyorduk. Sağlık Bakanlığı ve TÜİK verilerine göre 2009 ve 2017 yılları arasındaki en çok doğum yapılan yaş dönemi 20-25 yaş aralığından 25-29’a kaymış durumda ve bu 30-35’e doğru kayıyor. 35 yaş üzerindeki doğumların toplam doğumlardaki oranı yüzde 15 orana çıkmış durumda. 20-24 yaş grubundaki doğumlar ise 57 bin azalmış. Bu, gençler artık doğum yapmak istemiyor demek. 

BEBEK MALİYETİ ÇOK YÜKSELDİ

Neden?

Çünkü Türkiye’de yaşam biçimleri değişti ve eğitim düzeyi yükseldi ve en önemlisi çocuğa yüklenen anlam değişti. Eskiden nüfus daha çok köylerde yoğundu. Köylerde çocuk hem tarım ve hayvancılıkta üretim aracı hem de yaşlılıkta anne ve baba için bir güvenceydi. Şehirleşmeyle birlikte çocuk üretim ve güvence aracı olmaktan çıktı. 

Tam tersine anne ve babalar çocukları son nefesine kadar finanse etmek gibi bir rol üstlendi. Kadınların doğum sayısı ve yaşına ilişkin bu tablo, insanların daha geç evlenip daha geç çocuk sahibi olarak hayatlarını yaşamayı tercih ettiklerini gösteriyor. Aynı zamanda daha az çocuğu tercih ettiklerini gösteriyor çünkü ilerleyen yaşta doğurganlık çağını kapatacağı için ikinci çocuk yapamayacaklar. Kadınlar 40 yaş üstünde çocuk sahibi oluyor çünkü kentsel işlerde doğum izni sonrasında işinden olmaktan çekiniyor. 

KURUMSAL BAKIM VE İŞYERİ KREŞİYLE DOĞUM ARTABİLİR

Peki dünyadaki eğilim nasıl? Doğurganlık yaşı ve sayısında Türkiye ve dünya ortalaması karşılaştırıldığında nasıl bir tablo ortaya çıkıyor?

Dünyada da doğurganlık oranları düşüyor. Gelişmiş ülkelerde çok daha önce düştü. Toplumun kendini yenilemesi için kadın başına düşen çocuk sayısı 2.1 olması gerekiyor anne ve babanın yerine. Bizde şu anda tam sınırda, 2.1. Gelişmiş ülkelerde, 1.3. Afrika’da 3’ün üzerinde. 

Türkiye’de toplumun yok olma riskinden bahsediyorsunuz... Çok çocukluluğu teşvik eden devlet bu konuda hangi önlemlerle tabloyu tersine çevirebilir?

Belki insanlar iki veya üç çocuk sahibi olmak istiyor ama istemek yetmiyor. Kentlerde çocuk bakımı çok büyük bir maliyet ve aileler için bu maliyeti karşılamak mümkün olmuyor. Teşvikler var ama yetersiz. Kurumsal bakımla ilgili önlemler alınırsa, doğurganlık hızı artabilir. Yasa 100 çalışanı olan kuruma kreş açma zorunluluğu getiriyor ama şirketler 99 çalışanla ya da benim 100 kadın çalışanım yok ki gibi yasal boşluklarla bundan kaçıyor. Nasıl özel okullara teşvik primi veriliyorsa kurumlara ve özel sektöre de çocuklu çalışan anneler için kreş açılması teşvik edilebilir ayrıca belediye veya kamu kurumlarının semt düzeyinde kreş ve çocuk bakım merkezleri açması gerekiyor ki anne ve babalar çocuk yapınca işine gidebileceğini görebilsin.