Asıl suçu milli olmaktı

Türkiye, Başbakan Adnan Menderes ve arkadaşlarını, 27 Mayıs darbecileri tarafından idam edilişlerinin 56’ncı yılında saygıyla anarken bugün ortaya çıkan yeni belgeler, ‘demokrasi şehitleri’nin  katledilmesinin gerçek nedenini gözler önüne seriyor. 1960 darbesinin, küresel güçlerinin Türkiye’ye çizdiği rol ve modelin dışına çıkan Adnan Menderes’in izlediği ‘milli politikalara’ son vermek yapıldığı anlaşıldı. 

ASIL SUÇU MİLLİ OLMAK

Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Tarih Bölümü’nden Prof. Dr. Mustafa Sıtkı Bilgin, “Menderes’in asıl suçu, milli olmasıydı” dedi. Türk-Amerikan-İngiliz ilişkileri üzerine çalışmalar yapan Prof. Bilgin, Türkiye’nin onun başbakanlığında NATO’ya üye olması nedeniyle Menderes-ABD-İngiliz ilişkilerinin iyi olduğu kanısı olduğunu belirterek gerçeğin ise tam tersi olduğuna dikkati çekti.   

Türkiye’nin milli çıkarları için Menderes’in bir yandan NATO’da ABD ile diğer yandan Varşova Paktı’ndan SSCB ile siyasi ve ekonomik ilişkilerde denge siyaseti geliştirdiğini vurgulayan Prof. Bilgin, bu denge siyaseti sayesinde Türkiye’nin Londra Anlaşması’yla Kıbrıs’ta ‘garantör ülke’ hakkını elde ettiğini, Bağdat Paktı ile bölgesel işbirlikleri geliştirdiğini, ağır sanayi hamlesi ve Irak Petrol Boru Hattı Projesi’yle önemli kazanımlar sağladığını anlattı. 

UÇAĞI DÜŞTÜ

Prof. Bilgin, şunları söyledi: “1950’li yıllardan itibaren ABD tarafından Türkiye’ye biçilen rol, endüstri merkezi olan Avrupa’yı doyuracak tahıl merkezi olmasıydı. Ancak 1957 seçimlerinden sonra Başbakan Menderes, Türkiye’nin sadece tarım değil Avrupa ülkeleri gibi endüstri merkezi olmasını da istemiş ve bu yönde adımlar atmaya başladı. Bu tarihten sonra ABD stratejisine uymayınca, Batı ile sorunları başladı. Sanayi tesisleri için ihtiyaç duyduğu kredi ve altyapı desteğini ABD ve NATO ülkelerinden alamayınca, Sovyetler Birliği’ne yöneldi. Nitekim 15 Temmuz’da Moskova’da, Rusların Türkiye’ye Aliağa ve Seydişehir gibi tesisler için mali ve teknik altyapı yardımı anlaşmasını yapacakken önce Londra’da uçağı şüpheli bir şekilde düştü, arkasından 27 Mayıs darbesiyle iktidardan düşürüldü.”

EKONOMİK ABLUKA

Prof. Bilgin, Menderes’in Türkiye’nin ekonomik çıkarlarını korumak için Dünya Bankası Türkiye Temsilcisi ve eski Hollanda Maliye Bakanı Peter Lieftinck’i sınırdışı etmesiyle başlayan milli duruşuna dikkati çekti: “Sana biçilen rolün dışına çıkıyorsun, denerek Menderes’in endüstrileşme planına izin verilmedi. Menderes’e karşı ekonomik kısıtlamalarla birlikte ülke içinde onların uzantısı olan siyasiler, sivil toplum örgütleri, üniversite öğretim üyeleri, yargı mensupları ve son olarak askerler hükümete karşı harekete geçirildi. Menderes, Dünya Bankası Türkiye temsilcisini sınırdışı ederken, Batılı ülkeler Türkiye’ye ekonomik ve siyasi abluka uyguladı. 

BAĞIMSIZ POLİTİKALAR

Menderes’in idamının gerçek gerekçesi, bugün ortaya çıktı ki Türkiye’nin milli çıkarlarını korumak için alternatif ve bağımsız politikalar geliştirmesiydi. Türkiye bugün nasıl Batı paktındaki ülkelere çıkarlarının ayrıştığı noktada, çıkarlarıyla uyuşan ülkelerle işbirliği yapıyorsa, Menderes’te o dönemde bu tip bir denge siyasetiyle milli bir duruş sergilemişti. Menderes’in asıl suçu, milli olmasıydı da diyebiliriz.”

İdamları askerlerin aklına hukukçular getirdi