'Referandumlar AİHM’in işi değil'

Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile alakalı olarak başta CHP olmak üzere sonuçları hazmedemeyen çevrelerin ‘götürürüz’ dedikleri Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin (AİHM), bu yöndeki başvuruları reddettiği ortaya çıktı. AİHM’in çeşitli ülkelerde yapılan halk oylamalarına ilişkin başvuruları yasama organının seçimiyle ilgili olmaması nedeniyle kabul edilemez bulduğu belirlendi. Adalet Bakanlığı Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü İnsan Hakları Daire Başkanlığının yaptığı çalışmaya göre, serbest seçim hakkı, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ek 1 No’lu Protokolün 3. maddesinde düzenleniyor.

KAPSAM DIŞI KALIYOR

Maddede, “Yüksek sözleşmeci taraflar, yasama organının seçilmesinde halkın kanaatlerinin özgürce açıklanmasını sağlayacak şartlar içinde, makul aralıklarla, gizli oyla serbest seçimler yapmayı taahhüt ederler.” hükmü yer alıyor. Bu hüküm çerçevesinde, yasama organının oluşumu dışındaki cumhurbaşkanlığı, belediye başkanlığı, muhtarlık, sendika seçimleri gibi seçimler ile halk oylaması, serbest seçim hakkı kapsamı dışında kalıyor. AİHM bu kapsamda, halk oylamalarına ilişkin çeşitli ülkelerden gelen başvuruları da söz konusu hüküm gereğince kabul edilemez buldu.

İŞTE O KARARLAR

-Birleşik Krallık’ta 1975’te yapılan halk oylamasıyla ilgili başvurunun ilgili protokoldeki maddeleri kapsamadığını belirten AİHM, söz konusu başvuruyu da kabul edilemez bularak reddetti.

-Finlandiya Parlamentosu’nun 1994’te Avrupa Birliği (AB) üyeliğine ilişkin yapılan halk oylamasına yönelik bir tasarının kabul edilmesi kapsamında yapılan başvuruda da AİHM, sözleşmeye ek 1 No’lu Protokolün 3. maddesini gerekçe göstererek, yüksek sözleşmeci tarafların yükümlülüklerinin yasamanın seçimine ilişkin seçimleri kapsadığını ve bunun da halk oylamasını kapsamadığına işaret etti.

-AİHM, İtalya hakkında 1998’de verdiği bir kararda, siyasi partilerin finansmanına ilişkin bir kanunun yürürlükten kaldırılmasına yönelik halk oylaması düzenlenmesi için yapılan başvuruyu da kabul edilemez buldu.

HİÇ KİMSE GEÇERSİZ SAYAMAZ

Avrupa Konseyi Genel Sekreteri Thorbjorn Jagland, hiçbir uluslararası kurumun herhangi bir ülkedeki referandum sonucunu geçersiz sayma hakkı bulunmadığını söyledi. Jagland, Strazburg’da yaptığı, Alman basınında yer alan açıklamasında, Yüksek Seçim Kurulunun (YSK) halk oylamasının iptaline yönelik başvuruları reddetmesinin, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine (AHİM) taşınmasının düşünebileceğini belirtirken, “Hiçbir uluslararası kurumun herhangi bir ülkedeki bir referandumu geçersiz sayma hakkı yok.” ifadesini kullandı. Jagland, açıklamasında, idam cezasının  Avrupa Konseyi üyeliği ile bağdaşmayacağını dile getirdi. 

CHP’Yİ 2014’TE REDDETTİ

Türkİye’ye ilişkin kararlara da imza atan AİHM, 30 Mart 2014’teki yerel seçimlerde CHP’den Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı adayı olan Mansur Yavaş’ın Yüksek Seçim Kurulu’na yaptığı itirazın reddedilmesi ve Anayasa Mahkemesinin seçimlerin iptal edilmesine yönelik başvurusunun da kabul edilemez olarak nitelendirmesinin ardından yaptığı başvuruyu da değerlendirdi. AİHM, verdiği kararda ihlal iddialarının AİHS’in 6. maddesi kapsamında medeni haklardan olmadığını ve siyasi haklara ilişkin olduğunu belirtti. AİHM, adil yargılanma hakkına ilişkin şikayetin konu bakımından kabul edilemez olduğuna karar verdi. AİHM, aynı kararında, belediye seçimlerinin sözleşmeye Ek 1 No’lu Protokolün 3. maddesinde ifade edilen serbest seçim hakkının yasama organının seçimine ilişkin olduğuna, belediye başkanlığı gibi mahalli idarelerin ise “yasama organının” parçasını oluşturmadığını bildirdi.