Osmanlı kahvesini ararken mangalayı buldular

Serdar Asaf Ceyhan ve Serkan Aziz Ceyhan adlı iki kardeş 2007 yılında Türk kahvesi ve kahve kültürü üzerine çalışmalar yapmaya başladı. Bir makalede “Dünyanın ilk kafe’si Şems ve Hakem tarafından İstanbul’da açılmıştır” sözü üzerine ilk kafe’yi ilk yerinde açabilmek için harekete geçtiler. Ancak 16’ncı yüzyıl Osmanlı minyatürleri üzerindeki bir detay onları bambaşka bir serüvene sürükledi. İşte Osmanlı kültürünü anlatan sadece zekâyı geliştirmekle kalmayıp oyunun malzemeleriyle sosyal yapımızı, asker kimliğimizi anlamamızı sağlayacak olan ve iki buçuk dakikada öğrenebileceğiniz mangala oyunu…

Mangala oldukça eski bir oyun. Şimdi ne oldu da yeniden keşfedildi?

Serkan Aziz Ceyhan: Bizim niyetimiz dünyanın ilk kafesini ilk yerinde açmaktı. Bununla ilgili bir proje hazırlamaya başladık. 1554 yılında ilk kafe açılmış. Halil İnalcık Hoca’mızdan tutun İlber Ortaylı Hoca’ya pek çok kişi teyit edebilir. İtalya’da Papa 8. Clamens kahve içenleri aforoz ediyor ve “Bu Türk içeceği içmeyin” diyor. Bizden 91 yıl sonra ilk kafe Avrupa’da açılıyor ve kapatılıyor. Daha sonra baktığımızda 1554 ile 1645 arasında tüm dünyada kahve kültürünü anlatan sadece görsel kaynak kalmış. Biri 1582 yılında Sultan Ahmet Meydanı’nda Şehzade Mehmed’in sünnet düğünü. Bu Surname-i Hümayun önüne Osmanlı’yı anlatan en önemli eser. Bir diğeri de Dublin’de Chester Beatty kütüphanesindeki minyatür. Dünyanın ilk kafe minyatürü İstanbul’da resmedilmiş. Mangala oyununun ilk delil fotoğrafı olan ve şu an Topkapı Sarayı deposunda tutulan minyatür 1582 yılına ait. Minyatürlerin hiç bir yerinde mangala yazmıyor. Sadece resimde 12 kuyu var. Bunların izini sürmeye başladığımızda yeni deliller görmeye başladık. Gaziantep kalesine mangala kayası, Mersin’de Kanlıdivane’de yine mangala çukurları. Artık her resimde mangala aramaya başladık. Bu yüzden bize mangala kardeşler diyorlar. Dünyanın ilk kafesini açmaya niyet etmişken çok farklı bir şeyle karşılaştık.

Yeniden keşfettiniz. Peki nasıl yaygınlaştı?

Serkan Aziz Ceyhan: İlk planda ahşap mangala oyunu ürettik ve o ürünleri ilk delili olan minyatürle birlikte bir mektupla ulaşabildiğimiz herkese gönderdik. 2009 yılından beri yapıyoruz bu gönderme işlerini ve sadece 7 tane teşekkür geldi! Sonra gazetecileri aradık onlara oyunlar gönderdik. TV programcıları başta olmak üzere devlet adamları, siyasetçiler, popüler kişilere de gönderdik. Şunu gördük, bir gazete ya da televizyonda bu konu çıktığında insanlar merak ediyor bu da istatistikleri karttırıyor. 

Mangala nerelerde oynanıyor?

Serkan Aziz Ceyhan: Hedefimiz insanları bilgisayar başından kaldırmak ve karşılıklı iletişim kurmalarını sağlamaktı. Önce huzur evleri ile ilgili bir proje yaptık; çocukları huzur evlerine götürdük. 

OYUN HER ÇOCUĞUN HAKKI

İkinci projemiz internetin girmediği bir yere girmekti; cezaevi. Orada çocuklar sadece satranç oynayabiliyor başka bir oyuna izin de yok. Ama bizim oyunumuz için ekipmana gerek yok çay tabakları ve küp şekerlerle oynanabilir. Dünyada ilk defa, infaz koruma memurları ile çocuk mahkûmlara karşılıklı mangala oynattık. İnfaz koruma memurları ilk defa çocukları bu kadar tebessüm ederken gördüklerini söyledi. Oyun oynamak her çocuğun hakkı.

Dünyada muadili var mı oyunun?

Serkan Aziz Ceyhan: Şanslıyız ki günümüzde bu konuda araştırma yapan Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’nden Prof. Dr. Abdulvahap Kara var. Bize aynı mantıkla oynanan Kumalak ve 9 Korgool oyunlarından da bahsetti. Mantık aynı kuyu sayısı farklıydı. Sonra Abdulvahap Hoca’yla da görüşüp çalışmaları birleştirdik. 

Serdar Asaf Ceyhan: Dünyada 12 kuyuyla oynanan benzer oyunlar var ama oyun bitmiyor. Doğal olarak kurallar teke indirilmeli. Antep’te bir iki dede kurallardan bir ikisini hatırlıyor ama Kastamonu da sadece bir kural örtüşüyor. Şimdi biz bunu Türkiye için yapacaksak Türkiye şampiyonası çıkaracaksak tek kural üzerinden gidilmesi lazım. Aynı zamanda bilgisayarlarda oyun oynayanları oradan kaldırıp daha zevkli bir oyunla tanıştırmanız için keyifli hale getirilmeli.

HEYECAN KATAN 4’LÜ KURAL

Serdar Asaf Ceyhan: Oyuna heyecan katacak bir kural ekledik. Diğer kuyu esaslı oyunlarda kendi kuyusuna taş bırakma olayı yok. Mangala’da kendi kuyusuna bir taş bırakma kuralı, Türk sosyal hayatındaki baba ocağına sahip çıkma geleneğinin bir tezahürü. Taş kazanmak için rakibin taşlarını çift yapma kuralı ise Türk inanç ve devlet sistemi tarihindeki ikili anlayışı sembolize ediyor. Eski Türklerin göğü baba, yeri ana olarak kabul etmesini; Türk devlet sistemindeki töles-sol ve tardus-sağ ile idare yapıdaki yabgu ve şad sistemi gibi çiftleri bu duruma örnek.

Mangala web siteniz ve android cihazlarda da oynanıyor.

Serkan Aziz Ceyhan: Şu anda sitedeki olan oyunu zenginleştiriyoruz. Sonrasında ise internetten karşılıklı iki kişi oyunu oynayabilecek.

Karşılıklı oynamak isteyenler nerelerden satın alabilir?

Serkan Aziz Ceyhan: Mangala.com.tr’den satış noktalarına ulaşabilirler. Ürünümüz her türlü sağlık bakanlığı testlerinden geçmiştir. Satın alınan oyunun kazancı cezaevlerindeki çocuklara, huzur evindeki yaşlılara, Doğudan Güneydoğu’ya yardıma ihtiyacı insanlara bağışlanıyor.

Hedeflenen kitleye ulaştınız mı?

Serkan Aziz Ceyhan: Evet. Bundan sonraki süreç eğitim ayağı olacak. Bununla ilgili bir projemiz var şuanda üzerinde çalışıyoruz. Etnospor çatısı altın 17 görme engelliler okulunu gezmeye devam edeceğiz. Sadece mangala değil mas güreşi, okçuluk gibi oyunları da anlatacağız.

Yine planlı olarak Türkiye mangala şampiyonası var. Bir de 1 Eylülde hem film, hem kitabımız olacak. Yani internete mangala belgeseli dendiğinde açıp izleyebileceksiniz.

Peki yurt dışındaki vatandaşlar için bir çalışmanız var mı?

Serkan Aziz Ceyhan: Etnospor olarak tabii ki var. 

Sizin yaptığınız bir etkinlik var mı?

Serkan Aziz Ceyhan: Bu filmle birlikte olacak.