150 yıldır deprem nöbetinde

Deprem, hayatımızın gerçeği. Engellenemeyen bir doğa olayı. 17 Ağustos 1999’da saat 03.02’de meydana gelen ve yaklaşık 45 saniye süren 7.4 büyüklüğündeki depremin üzerinden 19 yıl geçti. Depremde 17 bin 480 kişi hayatını kaybederken yüzlerce vatandaş da yaralandı. Deprem deyince akla ilk Kandilli Rasathanesi geliyor. Doğru verileri bize ulaştıran Kandilli Rasathanesi bu sene 150. kuruluş yıl dönümünü kutluyor. 17 Ağustos Haftası sebebiyle çeşitli etkinlikler düzenleyen kurum halkı deprem konusunda bilinçlendiriyor. Araştırma, uygulama ve eğitimi bir arada bünyesinde bulunduran Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü depremin yanı sıra bir çok doğa olayı hakkında çalışmalar yürütürken deprem mühendisliği, jeodezi, jeofizik anabilim dalları altında yüksek lisans ve doktora eğitimi veriyor. Biz de hem Rasathane’nin 150 yıllık hikâyesini hem de yaklaşan 17 Ağustos depreminin yıl dönümü sebebiyle deprem ile alakalı yapılan çalışmaları ve enstitünün bilinmeyen araştırmalarını Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitü Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener ile konuştuk.

RASATHANE-İ AMİRE’DEN ENSTİTÜ’YE

Rasathane-i Amire adıyla 1868 yılında Pera’da faaliyet göstermeye başlayan kurum, ilk zamanlarda meteoroloji üzerine çalışmalar yürütüyordu. 1894 yılındaki büyük İstanbul depreminin ardından Sultan II. Abdülhamid’in talimatı ile iki sismometre cihazı alındı.1895 yılında ilk deprem gözlemlerinin başladığını belirten Enstitü Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener, kurumun tarihini şöyle anlatıyor: Türk bilim insanları sismolojinin öncüleri arasında yer alır. 1910 yılında Astronom Fatin Gökmen Rasathane-i Amire’nin müdürlüğüne atandı. Daha sonra Rasathane İcadiye Tepesi’ne taşıdı. 1911’de astronomik gözlemlere, meteoroloji faktörlerinin sistematik bir biçimde ölçüm ve kaydına başlandı, kronometre ve saat ayarları yapıldı. 26 Aralık 1925’te kameri aybaşları ve dini günlerin saptanması görevi Rasathane’ye verildi. 1927’de manyetik rasatlara başlandı. 1935 yılında bir dürbün alındı. Daha sonra modern sismoloji istasyonları kuruldu. 1936 yılında da adı Kandilli Rasathanesi olarak değişti ve 1983 yılından itibaren Boğaziçi Üniversitesi’ne bağlandı. arak Enstitü oldu. 

NÜKLEER DENEMELERİ İZLİYORUZ

Deprem ile ilgili çalışmaların yanı sıra farklı alanlarda da hizmet verdiklerini dile getiren Özener, “Astronomi laboratuarında güneş rasatı yapıyoruz. Güneş üzerindeki patlamaları tespit ediyoruz. Jeomanyetizma laboratuarında jeomanyetik gözlemler yapıyoruz. Meteoroloji laboratuarlarında ise meteorolojik parametre gözlemleri yapılıyor” şeklinde konuşuyor. 

Rasathane’de bir de Afete Hazırlık Eğitim Birimi bulunduğunu belirten Prof. Özener, “Bu birime ait deprem parkımız var. Bu parkta ilk ve orta okul öğrencileri ve öğretmenleri ile ev kadınlarına afet bilincini yayma konusunda eğitim veriliyor” diyor ve ekliyor: Ankara’da yer alan Enstitümüze bağlı Belbaşı Nükleer Denemeleri İzleme Merkezimiz var. Merkezi Viyana’da bulunan Nükleer Denemelerin Kapsamlı Yasaklanması Anlaşması Örgütü bünyesinde Türkiye’yi Dışişleri Bakanlığı nezdinde biz temsil ediyoruz. Dünya üzerinde herhangi bir yerde nükleer bir deneme olsa bunu raporluyoruz. 

STATİK BİR ÜLKEDE YAŞAMIYORUZ

Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi’nin tüm Türkiye’ye tahsis ettiği 240’ın üzerinden istasyon  olduğunu ve buralarda 7 gün 24 saat gözlem yapıldığını söyleyen Özener, elde edilen verilerin online olarak herkese açık olduğunu vurguluyor. Statik bir ülkede yaşamadığımızı hatırlatan ve Kuzey Anadolu fayının etkisi ile Anadolu plakasının her yıl 2.5 cm batıya doğru hareket ettiğinin altını çizen Özener, “Bu hareket, enerji biriktiriyor. Bu enerji de deprem ile ortaya çıkıyor. Araştırmalarımızla şu bölgede bir deprem olacak ve büyüklüğü bu kadar olacak diyoruz ama ne zaman olacağı bilgisini veremiyoruz. Depremin zamanını veren kişilere itibar edilmemeli” diyor.