'Delilik öyle akıl işi değil'

Deliler, meczuplar demişken... Delilik Tomarı ile kimin akıllı kimin deli olduğunu usulünce kağıda döken Sadık Yalsızuçanlar’a da “nedir bu haller” diye sormamak olmazdı. Sordum, cevapladı...  

Anlayalım diye mi yapıyorsunuz yoksa maksadınız bizi zorlamak mı? Ne demektir “Akil isen adını mecnuna tak”? 

Niyazi Mısrî Hazretleri “Gizlenmek için kimisi delilikle örtünüyor. Delilik örtüsüne bürünüyor.” der. Kimisi yasaya aykırı gelen işler yapar mesela, Neyzen Tevfik gibi. Bunlar örtü aslında, örtünüyorlar. 

O zaman oluşlarından kaynaklı bir durum değil de bir kılıf bu? 

Bir tür. O literatürün içinden konuşursak, ricâl-i gayb denilen manevi seçkin insanlar var. Çok özgün, özel konumu olan insanlar. Manevi görevi, ödevi olan insanlar diyelim… Onlar delilikle örtünüyorlar. Öyle görünüyorlar daha doğrusu. 

Kendilerini mi, yoksa bizi korumak için mi bu tedbir? 

Biraz zorlu bir soru oldu. (Sözün burasında için için gülüyor Yalsızuçanlar. Adeta örtülülerin sırrını fâş etmişiz gibi biraz mahcup, biraz muzip bir gülüş) Aslında ikisini de yapıyorlar. Bilinmemeleri gerekiyor. İstihbaratçılar gibi bir tür. Özel bir durum tabii. Ama âkil isen gerçekten, işlevsel akıl çok güçlüyse sende diyor Mısrî, araçsal olan değil, işlevsel olan; Kutsal Kitabımızdaki “Neden akletmiyorsunuz” denilen akıl, o eylem halindeki akıl güçlüyse deli gibi görün diyor. Çünkü delilik az akılla olmaz diye de bir söz var.  

Kitabın da adı da Delilik Tomarı… 

Bir tomar deli… 

Kimler var burada? 

Burada mesela Neyzen Baba var. Deli değil tabii Neyzen. Bizim yüz yıllık belki irfan ve musiki, hatta bence edebiyat tarihimizde –çünkü o emsalsiz şiirleri hâlâ edebiyat tarihçileri yeterince keşfedemedi diyebiliriz- biricik, çok özel bir kişilik. Bektaşî dervişi, melâmi meşrep, Sütlüce Dergâhı’nda eğitim görmüş, müthiş bir adam. 

Ama hem şahsını hem eserini anlamakta zorlanıyoruz. Gidip geliyoruz. Yani adını deliye yazdıran o ama olan bize oluyor gibi. Araya biz kaynamayalım? 

Eh, bize oluyor. Ama mesela Fethi Baba (Gemuhluoğlu) görüyor. Dostluk Üzerine diye basılan, 1975 yılında Aydınlar Ocağı’nda yaptığı bir konuşma var, biliyorsunuz dostluğa dair… Orada her şeye dost olun, çıkar eksenli politikaya, paraya, uykuya dost olmayın… diye devam eden bir konuşma. O konuşmada “Ben parayı sol eliyle tutanların arasında büyümüş bir kardeşinizim” diyor. “Büyük Hazreti Neyzen’in  -kaddesallahu sırrül aziz- buyurduğu gibi feleğin başında paralansın parası, biz güzel sevmeye geldik, değil ekmek yemeğe” diyerek Neyzen’in dizelerini alıntılıyor. Ve bu sırada dikkat buyurun diyor, şâribul leyli vennehar yani gece gündüz içen biri olmasına rağmen büyük azizler, arifler hatta pîrler için söylenen Allah sırrını takdis etsin ibaresini kullanıyorum, bu ibare bile onun sırrını, hakikatini tekrimden (yüceltmekten) acizdir diyor Gemuhluoğlu.