Çocuklar kuşların ve çiçeklerin adını öğrenmeli

Usta yazar Sevinç Çokum’dan anlatı türünde yeni bir kitap: Tek Kalan Fincan. Çokum’un bu türdeki üçüncü kitabı. Roman ve öyküde olduğu kadar bu türde de ustalığını biliyoruz yazarın: 2003 yılında Havenk- Kayıp İstanbul ile TYB tarafından ödüle layık görülmüştü. Tek Kalan Fincan ise kuşları, ağaçları tanıyan, otoyol kenarındaki fidanla konuşamamayı dert edinen her İstanbullunun seveceği türden bir kitap. 

“Şehre sadece erguvan ağacı dikmek yetmiyor onların dilinden de anlamak gerek.” Dil meselesine aynı yazı içinde ‘ naçizane’ler, teessüf’ler, filvaki’ler yokluğuna değinerek dikkat çekiyorsunuz. Bu iki konuşma biçimi arasında nasıl bir bağ var? 

Aslında değişimler sosyolojik bir olgudur; burada kültür değişimleri, anlayışlar, yaşama biçimleri, algılar söz konusu. Erguvan bunun küçük bir ayrıntısı… Diyelim ki; eğreti, anlamsız yapılaşmaların örneği bir siteye Erguvan ya da koru,  gibi adları vermekle bu ferahlığı, yaşama sevincini veya bütünlüğü  sağlayamazsınız. Erguvan  dalından budağından çiçek fışkıran özgür bir ağaçtır. Ve bizim kültürümüzün bir parçasıdır o. Ancak topraklarımızın zaman içersinde çoraklaşması, birçok türlerin yok olması, korunamayışı acıklı bir tabloyu ortaya koyar. Bir apartmanın veya sitenin sadece adı olarak okur geçersiniz.  Bu Ağaç Başka Ağaç yazısında belirttiğim gibi ben erguvanı dalına kurulu salıncakta sallandığım günlerden biliyorum. Ancak sonraki kuşaklardan kaç kişi biliyor? Ne bileyim, onu tablolara geçirmek, onun için şiirler yazmak gibi hayatımızın güzel bir yanı olarak algılamak başka bir şey tabii. Aynı yönde konuşma üslubumuzun farklı zaman dilimlerinde halden hale girmesi de kaybettiğimiz veya bugün farkına varılamayan, yeni yeni hatırlanan ya da dalında sallanmadığınız erguvana benziyor. “Benim naçizane fikrim” demek bir alçak gönüllük ifadesidir.  60’lı yıllara veya biraz daha sonrasına kadar gelebilmiştir. Bu kelimeler ille de kullanılsın demiyorum; bunlar nezaketin örnekleridir. Zaman zaman hafifsenerek ortaya dökülüyor da artistlik yapma, gibi argo sözler öne geçiyor. Tabii dil bir bütündür halk ağızlarıyla, argosuyla da, bunlar dilin farklı renkleridir. Konuşma tarzımız kabalıklara daha fazla açık oldu demek istiyorum. 

Bir hatırlamalar kitabı olarak okudum ben Tek Kalan Fincan’ı. Bir ağaç, bir koku, ses ya da fotoğraf ne hatırlatırsa. Bir de yakalanan duyuşlar var,  “yağarken yetişmek için” düşülen notlar var. Hafızada kalan ile o sağanaktan istifade kaleme alının arasındaki farkı sormak istiyorum… 

Nisan  yağmuru manevi bir buluşmadır, toprağın ve alınacak ürünlerin hasreti, her anlamda bir coşku bir müjdeler akışı. Onun için Hayata Renk Katmak yazımda nisan yağmurlarına karışmak anlamında yağmurlara nasıl yüzümüzü tuttuğumuzu örnek göstermiştim. Böyle bir alışkanlık, halk arasında yaygın mıydı bilemiyorum; biz cildimizin daha renkli ve parlak olması için yağmura yetişir, yüzümüzü göğe kaldırıp ıslanmayı beklerdik. Bunu ruhumuzun arınması  şeklinde de yorumlayabilirim. Ve hala nisan mayıs aylarında yağmura çıkarım, ıslanarak yeni bir dirilikle yaşamımı sürdürürüm. Tabii yaşayarak anlamak duymak, eskileri hatırlayıp anmaktan çok farklı bir şeydir. Mevsimleri, yaşamak bir ağaca gerçekten görerek bakmak, insana zenginlikler katar. Bir ağacı yetiştirmek her yıl onun ne kadar büyüdüğünü gözlemlemek verdiği iki de olsa üç de olsa meyveleri seyretmek… Bir şeyin var olduğunu alabildiğine   görmek, ona dokunmak belki gerçekten yaşadığını farketmek demektir. 

Şeker Ahmet Paşa’nın bir tablosu: Erenköy’den bir görünüş… Ferahlık hissine duyduğunuz özlemi, şehrin sıkıntısının insan psikolojisine etkisini ne güzel anlatmışsınız. Bunun sanata yansımaları nasıl olacak, ne dersiniz?

Bir şehirli gibi yaşama bilinci toplumumuzda yerleşmiş değil! Çokları, akşam işten dönüp evlerine kapanıyor. Yemek, televizyon, sonrası uyumak, tekrarın tekrarı. Şehirler akşamları bir başka güzel ve doludur. Tiyatrosu, sineması, kıyıları ve daha başka güzel köşeleri var. Oysa pek de güvenli hissedemiyorsunuz kendinizi. Ben gökdelenlerde değil, ayağımın yere değdiği yerlerde oturmayı sevdim ve manzaraların içine karışmayı… Ama İstanbul artık boğucu geliyor bana. Kalabalığı, trafiği, düzensizliğiyle… Oysa insan nefes alacağı yerleri arıyor; gideceği yolları, meydanları kolaylıkla bulabilsin istiyor, sanatla kültürle iç içe yaşasın, akşamları çocuklarıyla, arkadaşlarıyla güvenlice yürüsün, gezinsin… Bir tarihi eseri görmek için onu sayısız bina kitlesinin arasında buluvermek bana ancak hüzün veriyor. Paris’te bir ünlü ressamın oturduğu kahve iskemlesi bile korunuyor. Biz ki tarihi ve sanatı köklü bir milletiz. Kendimizi hayatın içine bırakmış, gidiyoruz…