Osmanlı'da teşrifat

Osmanlı İmparatorluğu’nu anlamada şüphesiz arşivlerden sonra gelen en önemli kaynak grubu, belki de arşivlerden daha merkezi bir konumda bulunan kitabî metinlerdir. Bu metinlerin bir kısmı tarihi hadiselerin aydınlatılmasında kilit rol oynarken bir kısmı da burada bahse konu olan eser gibi imparatorluğun işleyişini konu edinir. Modern öncesi zamanın en önemli devletlerinden birini kuran Osmanlılar, devlet çarkını işletebilmek için bir dizi protokol kuralları uygulamışlardır. Dönemin dilinde teşrifat olarak adlandırılan bu uygulamaların yürürlülüğü konusunda bürokratik bir büro oluşturulmuş ve bu büronun nezaretinde teşrifat kaideleri uygulanır olmuş. İşte bu kuralların uygulanabilmesi ve zaman içerisinde geçirdiği değişimi, teşrifat literatürü olarak adlandırabileceğimiz eserler üzerinden izlemek mümkün. Bu literatürdeki en önemli örnek, Esad Efendi’nin Teşrifat-ı Kadime’si olarak bilinir. Yıllar evvel tıpkıbasımı yapılan ve ayrıca sadeleştiren eserin, günümüze kadar araştırmacıların kullanabileceği seviyede bir edisyonu yapılmamıştı. Bu değerli eser Okur Kitaplığı’nca bu yıl içerisinde kültür dünyasına kazandırıldı.
Teşrifat-ı Kadime, Osmanlı İmparatorluğu’nda Teşrifat alt başlığıyla bu konuya ilgi duyanların kullanabileceği bir hüviyet arz ediyor. 1789-1848 yılları arasında yaşayan ve yaklaşık kırk yıl devlet hizmetinde çeşitli kademelerde görev yapan Esad Efendi, protokol kurallarını derleyerek oluşturduğu eserine, her sene mutad olarak gerçekleştirilen, bugün mevlit kandili olarak kutlanan, Mevlid-i Şerif’in okunması töreni ile başlamakta. Devamında Topkapı Sarayı’nda bulunan ve padişahın nezaret ettiği önemli bir ritüel olan Hırka-i Şerif ziyaretini aktarıyor. Bu törenlerin izahı bugün, geçmişteki Ramazanların ve bayramların nasıl kutlandığına dair önemli bilgiler vermesinin yanı sıra, bu törenlerde bulunan ve devlet kademesinde görev yapan kişilerin varlığı ile imparatorluk işleyişini yürüten kişilerin adeta bir panoramasını sunuyor.
Kuşe kâğıda gayet nizamlı bir şekilde basılan Teşrifat-ı Kadime, aynı zamanda orijinal Osmanlıca metni de ihtiva etmekte, bu suretle okuyucuların metnin orijinalini takip etme imkânı da mevcut. Eserin indeksi de oldukça ayrıntılı bir şekilde hazırlanarak okuyucuya sunulmuş.

Osmanlı İmparatorluğu'nda Teşrifat
(Mehmed Es'ad Efendi'nin Teşrifat-ı Kadimesi)
H. Ahmet Arslantürk, Miraç Tosun , Serdar Soyluer
Okur Kitaplığı