İşe dönüş stresi sizi tüketmesin!

Özel, iş ve sosyal hayatta yaşanan gerçek veya tahmini her türlü tehdit, zorlanma, engel ve hayal kırıklığının yol açabileceği bir tehlike ise “Tükenmişlik Sendromu” olarak biliniyor.

Memorial Antalya Hastanesi Psikiyatri Bölümü’nden Uz. Dr. Güneş Berk, “Tükenmişlik Sendromu” hakkında bilgi verdi.

Stres kişinin baş etme gücünü aşabilir
Yetiştirilemeyen bir sunum, çatışmalı bir aşk ilişkisi, mevki ve mal kayıpları, zamanı yönetememe gibi olumsuzlukların hepsi birer stres faktörüdür. Az miktarda stres dikkati toplamaya, motivasyonun artmasına, çözüm yolları aramaya ve çözüm için insanın kendisini aktive etmesine yarar. Ancak stres kişinin baş etme gücünü aşmaya başladığında bir takım ruhsal, zihinsel ve fiziksel belirtiler yaşanmaya başlanır. Aşırı ve uzamış stresin yaratığı duygusal, zihinsel ve fiziksel tükenme haline ise “Tükenmişlik Sendromu” denilmektedir.

Stres kadar beklentiler de tüketiyor
Tükenmişlik sendromunun temel nedeni, yapılan işin doğası ve iş yükünün fazlalığıdır. İlk defa 1970’lerde doktor, hemşire gibi sağlık hizmeti sunanlarda rastlanan bir durum olarak tanımlanmasına rağmen günümüzde şirket yöneticilerinden, bankacılara, güvenlik güçlerinden, 1 yıldır tatil yapmamış, tüm ev işleri ve 3 çocuğunun bakım sorumluluğu üzerinde olan anneye kadar herkesin yaşayabileceği bir sendrom olarak tarif edilmektedir. Diğer yandan tükenmişliğin tek nedeninin stresli bir çalışma ortamı ve artmış iş yükü ve sorumluluk olmadığı, kişinin dünya görüşünün, yaşam tarzınızın, sorunları ele alış biçiminin, kendinden, dünyadan ve gelecekten beklentilerinin ve en önemlisi ayrıntıcı, mükemmeliyetçi, kuralcı, kontrolcü olma gibi bir takım kişilik özelliklerinin bu sendromun ortaya çıkmasında önemli payı olduğuna inanılmaktadır.

Kronik stres bedensel ve ruhsal değişimlere yol açar
Kronik hale gelmiş stres kişilerde, dikkat ve konsantrasyon zorluğu, karar vermede güçlük, olumsuz düşünmeye eğilim, devamlı endişelenme hali gibi bilişsel belirtilere yol açmaktadır. Bunun yanında keyifsizlik, mutsuzluk, sinirlilik, huzursuzluk, yalnızlık, çaresizlik gibi duygusal değişikliklere de neden olmaktadır. Yorgunluk ve bitkinlik hissi, uyku iştah değişiklikleri, enerji kaybı, baş ve kas ağrıları, mide bağırsak şikayetleri, baş dönmesi ve sersemlik hissi, kalp çarpıntısı, nefes darlığı ve sık soğuk algınlığı geçirme gibi fiziksel sorunların yanı sıra insanlardan ve zevk verici aktivitelerden uzaklaşma, erteleme ve sorumluluktan kaçınma, alkol, sigara ve yatıştırıcı ilaçlar ile gevşemeye çalışma gibi davranışsal belirtiler de göstermektedir.

Tükenmişlik sendromu kişiyi duyarsızlaştırır
Tükenmişlik hali, kişi iyi bir performans gösterdiği halde bu çabasının karşılığında uygun bir ödül alamadığı veya takdir edilmediği, bunu da kabul edemediği durumlarda yaşanan, kendini aşırı yüklenmiş hissettiği, hizmet sunmaya yetecek duygusal enerjiyi bulamadığı duygusal tükenme halini içerir. Tükenmişlikte kişinin hem kendisine hem de yaptığı işe duyarsızlaşması ve kayıtsızlığı belirginleşir. Her ne konuda hizmet sunuyor olursa olsun çevresindekilere ve hizmet verdiklerine karşı, bu kişilerin birer birey olduklarını dikkate almaksızın, duygudan yoksun biçimde tutum ve davranışlar sergilemesine yol açar. Ne kadar çabalarsa çabalasın hiçbir değişiklik yaratamayacağı, sistemi değiştiremeyeceği, işinde etkisiz ve başarısız olduğunu hissettiği bir durumdur.
Gerektiğinde uzman yardımı almalı
Tükenmişlik sendromu ve bununla ilişkili ortaya çıkabilecek depresyon, kaygı bozukluğu gibi ruhsal bozuklukları önleyebilmek için, stres yönetimi iyi yapılmalıdır. İş stresi bir çalışan sorunu değil bir organizasyon sorunudur. Öncelikle sorun alanlarının net olarak tespit edilmesi, sorumluluk alanlarına ve görev tanımlarına açıklık getirilmesi, değiştirilebilecek ve değiştirilemeyecek faktörlerin saptanması, değiştirilebilecek faktörler için, planlama, destek alma gibi aktif baş etme mekanizmalarını kullanma stres yönetiminin temel basamaklarındandır. Bu basamakları uygulayamayıp, işlevselliği etkileyecek düzeyde stres ve tükenmişlik belirtileri yaşanmaya başlanabilir. Böyle bir durumda kişinin bir psikiyatri uzmanına başvurarak, psikoterapi veya ilaç tedavilerinden faydalanılması uygun önerilmektedir.