İbn-i Haldun’un toplumsal, ekonomik ve siyasal yaklaşımları birbirini tamamlar. Salt içinde bulunduğu tarihsel ve toplumsal koşulları yakalamakla kalmaz, çağının çok ötesine uzanan görüş ve saptamaları vardır ki, ABD Başkanları bile onun bu, özellikle de ekonomiyle ilgili tespitlerinden çok ama çok yararlanmıştır. Örneğin Carter döneminde neredeyse dibe vuran ABD ekonomisini derleyip toplayan ve sekiz yıl iktidarda kalan Ronald Reagan bu Başkanlardan biridir.
Reagan 1981’de Başkan olunca devlet harcamalarını kısmak ve vergileri düşürmek üzerine odaklandı. Adına “Reaganomics” denilen bu ekonomik uygulamaların ilhamını Batılı iktisatçılardan değil Müslüman bir düşünür, bir bilim adamı, İbn-i Haldun’dan alması ilginçtir en azından.
Efendim, İbn-i Haldun’un Mukaddime adlı eseri, The Muqaddimah adıyla İngiliz’ceye çevrilmiş ve danışmanlarından biri (William A. Niskanen) bu üç ciltlik çeviriyi Reagan’a vermişti. Reagan ilk Devletin Hal ve Gidişi (State of the Union) konuşmasında İbn-i Haldun’un “vergilerin yükseltilmesi toplumun olduğu kadar devletin de aleyhinedir. Düşük vergi serbest girişimciyi teşvik eder, sanıldığı gibi hazinenin boşalmasını değil dolmasını sağlar çünkü vergi tabanı genişler, herkes vergisini rahatça ödeyebilir tasarruf da yapabilir” görüşünü anlatır. Reagan’la birlikte İngiltere’de Margaret Thatcher’de İbn-i Haldun’un Mukaddime’sini yanından eksik etmez. (Bknz: Profesör Sir Alan Walters-İktisadi konularda Mrs Thatcher’ın baş danışmanının 1987 tarihli anıları)
Ronald Reagan Chicago’da yaptığı 2 Eylül 1981 tarihli konuşmasındaysa eski Başkan John Kennedy’nin 1962 yılında hem vergileri düşürmenin hem de enflasyonu yenmenin başarılmayacak bir iş olmadığı yolundaki demecine gönderme yaparak, bu sözlerin “altı yüz yıl önce, yani 14. yüzyılda yaşamış bir Müslüman düşünür’ün, İbn-i Haldun’un görüşlerini birebir yansıttığını” belirtir (Bknz. Ronald Reagan Yönetimi Tutanakları) Özetle Kennedy, Reagan ve İngiltere Başbakanı Margaret Thatcher ekonomi darboğazlardan çıkmak, işsizliği en aza indirmek için Mukaddime’ye başvururlar.
Ronald Reagan, 1 Ekim 1981 tarihinde ünlü ekonomik iyileştirme programını açıklar. Söz vergiye geldiğinde de “on dördüncü yüz yılda yaşamış bir Müslüman düşünür olan İbn-i Haldun’un, günümüz ekonomist ve maliyecilerden çok daha aklı başında ve toplumu sarsmayacak, soluğunu kesmeyecek çözümler ürettiğini” söyleyerek, İbn-i Haldun’a teşekkür eder.
İnsan ister istemez günümüzde, hala Freidman ya da Keynes’den medet umanların niçin İbn-i Haldun’un Mukaddime’sine bir göz atmadıklarını merak ediyor!
Dahası İbn-i Haldun’u batının ünlü düşünürleri Danilevski, Spengler, Kroeber ve Toynbee’de örnek almış, ABD Başkanları, İngiltere Başbakanları onun ekonomi üzerine öğretilerine başvurup uygulamışken bizim adından bile söz etmemiz, arada bir de olsa Mukaddime’nin kapağını açmamamız, en azından vergi konusunda ondan akıl almamamız biraz düşündürücüdür. (Meraklısına Not: Mustafa Armağan’a teşekkürler. Unutmadan, Derin Tarih dergisini mutlaka alın ve biriktirin. Ufkunuzu açacak, birçok şeyi yeniden değerlendirmenizi sağlayacaktır. Sevgili Mustafa, içerik kusursuz da, derginin dağıtımına da bir el atsan çok sevineceğim.)
