Belediye hoparlörü pek mühim idi

Mustafa Çiftçi / Yazar
15.05.2020

13 Mart 1965 tarihli Akşam ve Milliyet gazetelerinin haberine göre D.G. İsimli vatandaş içkiyi bıraktığını hoparlörden ilçe halkına ilan eder. Biriktirdiği şişeleri de satıp bir mevlit okutturur. Ama mevlide sadece içkici arkadaşları gelince sinirlenir ve tekrar içkiye başlar.


Belediye hoparlörü pek mühim idi

Kitle iletişim araçlarını say deseniz ilk akla gelenler televizyon, radyo, internet vs. denir. Ve fakat 90’lı yıllara kadar Anadolu’da önemli bir işlev gören “belediye hoparlörü” kimsenin umrunda olmasa da pek mühimdir. Çok uzak bir geçmişten söz etmiyoruz. Hala Anadolu’da pek çok yerde belediye hoparlörü aktif hizmet etmektedir. Hava durumu, düğün, ölüm ilanları, işçi alımı, ihale ilanı, başkanın tebrik mesajları, kan anonsu, maç yayını, festival, sünnet şöleni ilanı vb.

Şimdiki zamanın oyuncağı

Bu kadar çok iş gören bu cihaza kimsenin itibar etmeyişi de ayrı bir dramatik tablodur. “İnternet bu kadar almış başını gitmiş iken kim ne yapsın belediye hoparlörünü?” diyenler olabilir. Ama unutmayalım internet şimdiki zamanların oyuncağıdır. Evvelden belediyenin her işi neredeyse bu hoparlörün marifetine bakardı. Sesi güzel, diksiyonu iyi kim varsa aranırdı diyemeyeceğim. Çünkü el kadar ilçede sesi tok ve düzgün konuşanı nereden bulacaksın. Varsa hem santrale hem ilana bakacak bir bayan bu ilan verme işi onun başına kalırdı ve emekli oluncaya kadar ilan sesi o hanım memurun sesiyle özdeşleşirdi. Kurulma tarihi 50’li yıllara dayanıyor hoparlörlerin. Şimdi gözden düşmüş olsa da o zaman prestijli bir iştir. 12 Eylül 1954 tarihli ulusal gazetelerin birinci sayfasında Denizli Belediyesi’ne hoparlör kurulacağı haber olarak yansımıştır. Şöyle denilmiş haberde; “Belediyemizin günlük faliyetleri, hava durumu, kız talebelerden müteşekkil bir grubun koro şarkılarıyla alaturka ve alafranga plakları halka duyurulacaktır.”

İşin başında böyle kamu hizmeti görmeye namzet olan hoparlörden para kazanılacağını ilk hangi belediye keşfetti meçhul ama belediyeler ilan karşılığında para alarak az da olsa belediyeye bir gelir sağlamışlardır.

Gübre ilanını bekledi

1954 seçimlerinden önce siyasi ilanlar yayınlanmaya başlamıştır bile. Komik sahneler de yaşanır. Bir parti lideri konuşurken sesi kısıp kendi ilanını yayınlayanlar olmuştur. Mesela 17 Mayıs 1959’da Aydın’da İsmet İnönü konuşurken Demokrat Parti’li belediye başkanının sesi devreye girer. Hemen ertesi gün Eskişehir’de konuşan Cumhuriyetçi Millet Partisi Başkanı Osman Bölükbaşı’nın da başına aynı hadise gelir. Bölükbaşı uzun süre gübre satışı ilanının bitmesini beklemiştir.

60’lı yıllara gelindiğinde artık parayı veren kendi hesabına ilan verdirebilmektedir. Maç sonucu için iddiaya giren iki vatandaş iddialarını hoparlörden duyuracak kadar ileri gitmişlerdir. Bu konuda 13 Mart 1965 tarihli Akşam ve Milliyet gazetelerinin haberine göre D.G. İsimli vatandaş içkiyi bıraktığını hoparlörden ilçe halkına ilan eder. Biriktirdiği şişeleri de satıp bir mevlit okutturur. Ama mevlide sadece içkici arkadaşları gelince sinirlenmiş ve tekrar içkiye başlamıştır.

Kayıp ilanları da sınır tanımaz. Para kaybeden, değerli eşya yitiren hemen ilan için başvurur. Bu ilanlar arasında takma dişlerini kaybedeni bile olmuştur. Gazeteci Hasan Pulur takma diş ilanını köşesine taşımıştır bir komik anekdot olarak. İşin suyunu çıkaranlar da vardır. Birbirlerinin ölüm ilanını verdiren arkadaşlar olur. Hatta oğluyla aynı kahvede oturan ve oğlunun ölüm ilanını duyup fenalaşan babalar anlatılır. Öldüğü iddia edilen şahıs yine ilan verdirerek hayatta oluğunu ispatlamaya çalışır. Bir de kayıp ilanları vardır. Kaybolmuş çocuk ilan bürosunda limonata içerek gelip kendisi almalarını bekler. İlan bürosunda dramatik buluşmalar yaşanır.

Yunan müziği dinleyene ceza

Ölüm ilanı çoğu yerde cami hoparlöründen yapılmakta ve sala verildikten sonra vefat haberi verilmektedir. Ama ölüm ilanını belediye hoparlörüne taşıyan yerler de vardır.

Belediye hoparlöründen yapılan anonsların içeriğini tek tek yazmak olanaksızdır. Sahura kaldırmak için ilahi yayını yapan da vardır, Yunan müziği dinleyene para cezası verileceğini ilan eden de... Bu kadar işe yaramış ve hala da kullanımda olan bir cihazı kimse önemsemezken popüler kültür tarihçisi Murat Toklucu kendine mesele etmiş ve bir yazı kaleme almış biz de kendisinden istifade ettik sağ olsun. Bu hafta belediye hoparlöründen bahsettik. Haftaya buluşmak ümidiyle sağlıcakla kalınız...

[email protected]