Boş Yapmak-Kafa Açmak vs Ünsiyet-Rikkat

Türk Dil Kurumu'nun çevrimiçi sözlüğünde kafa ile ilgili tam 99 tane deyim, atasözü veya kalıp söz yer alıyor. Bunların arasında, gençlerin günlük hayatta sıklıkla kullandığı Kafa Açmak yok.

Ankara Valiliği koordinatörlüğünde yürütülen ve Ankara İl Milli Eğitim Müdürlüğü, Türkiye Yazarlar Birliği ve Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi iş birliği ile devam eden Bilge Yazarlar Projesi kapsamında düzenlenen bir panelde yazar adayları ve tüm katılımcılara üç değerli yazar Necip Tosun, Sadık Yalsızuçanlar ve Mustafa Çiftçi yazarlık yolunda alınması gereken yollar hakkında bilgi ve tecrübelerini paylaştı. Hepsi birbirinden değerli görüş ve önerileri olan yazarlarımızın söyledikleri oldukça değerliydi. Yapmış oldukları tespitler ve öneriler sadece yazar olmak isteyenlere değil herkes için ders veren ve ders çıkarılacak kalitedeydi. Her birini de dikkatlice dinleyip önemli birçok konuya kafa yormam gerektiğini düşünerek notlarım arasına aldım. Bu panelde gerçekleşen konuşmalarda dikkatimi çeken ve aklımda kalan ifadeler yazıma başlık olarak verdiğim gençlerin çok kullandığı ve hiç kullanmadığı kavramlar olmuştur. Yazar Mustafa Çiftçi'nin amacı ve solanda yer alan dinleyici ve özellikle de genç yazar adaylarından beklentisi anlatılanların iyice kafalarına girmesine yardımcı olmaktı.

Türkçemizin boş kullanımı

Yozgat'tan Ankara'ya önemli protokol üyelerinin ve özellikle de yazar adayı genç kitlenin karşısına çıkıp konuşma yapacağını oğluna söylediğinde ondan nelerden bahsetmesinin uygun olacağını öğrenmek istemiş. Yazar Mustafa Çiftçi oğlunun "Baba boş yapma, kafa açma yeter" diye babasına iki öğüt verdiğini nüktedan bir şekilde aktardı. Mustafa Çiftçi yazar olarak bunun ne anlama geldiğini çok iyi bilmekte ancak burada genç dinleyicilerin günlük hayatta Türkçemizi ne kadar boş kullandıklarını ifade etmek amacıyla bu konuya dikkat çekmek istemişti. Buna karşılık olarak da ben sizi tanıyorum bakalım siz de dilimizi tanıyor musunuz dercesine kendilerinden rikkat ve ünsiyet kelimelerinin anlamlarını araştırmalarını istedi. Aslında gençlerden bu iki kelimeyi içselleştirip bu kelimelerin sahip olduğu değerlere kafa patlatmalarını istemişti.

Sözlükte yeri yok

Ben de Boş Yapmak ve Kafa Açmak deyim mi, atasözü mü, birleşik fiil veya kalıp sözler mi acaba diye kafama taktım. Türk Dil Kurumu'nun çevrimiçi sözlüğünde aradım. Kafa ile ilgili tam 99 tane günlük hayatta kullandığımız deyim, atasözü veya kalıp sözün arasında ne yazık ki Kafa Açmak yoktu. Kafa ile ilgili bu kadar çok kültürel kavramın olacağı aslında benim de aklıma gelmemişti. Oysa ne kadar zengin bir dilimiz var da farkında değiliz ve kıymetini bilmiyoruz.

Özellikle günlük konuşmalarında her şeyin kısa olanını tercih eden, zihinsel olarak kendilerini yoracak, sosyal medyadan uzaklaştırmalarına sebep olacak uzun konuşma ve metinlere vakit ayırıp kafa yormalarına sebep olacak, bize ve kültürümüze ait konular maalesef günümüz gençliğinin en önemli sorunlardan biridir. Bahsettiğim bu toplantıya katılan yazar adayı gençleri bu potaya sokmak doğru olmaz. Bu gençler yazar adayı olmanın belli bir birikime sahip olmayı, istikrarlı ve sistemli okumayı, kendi diline ve değerlerine hâkim olmayı gerektirdiğinin bilinciyle bu yola koyulmuşlar.

Günlük hayatta bizim kuşağın, yeni kuşağın kullandığı bazı kelime ve deyimleri anlamakta zorluk çektiğinin farkındayız. En Az Çaba İle Dilsiz İletişim başlıklı yazımda da belirttiğim gibi günlük iletişimin sürekli tekrarlanan ve fazla ömrü olmayan birkaç kelime ve kalıp ifadeden ibaret olduğu bir dönemde bize ait kelimelerin kullanılmaması bizi üzdüğü kadar güzel Türkçemize de zarar vermekte, bizim kültürümüzden doğmuş bir çok kültürel kavramın ya unutulmasına ya da erozyona uğramasına sebep olmaktadır. Dolayısıyla kelimeler de insanlar gibi maalesef değişime uğramakta ya gerçek anlamlarını yitirmekte ya da yerlerini yeni kelime veya deyimlere bırakmaktadır.

Madem bu kadar dile önem veriyorsun da bu başlık nedir, diye de sorgulayabilirsiniz. Yeni neslin dili kullanma biçimine laf ediyorsun da neden başlıkta "vs" yazdın demeniz gayet normal. Boş Yapmak-Kafa Açmak vs Ünsiyet-Rikkat başlığı ile yaş, bilgi, eğitim bakımından farklılık gösterebilecek üç farklı kesime hitap ettiğimin de farkındayım. Bizim gibi görünüp de bizden olmayan bazı kelimeler maalesef bize dayatılmaya çalışılmaktadır. iki şeyi karşı karşıya getirmek için sıklıkla kullanılan vs İngilizce karşı anlamına gelen versus kelimesinin kısaltması olarak kullanılmaktadır.

Kafalar değişmeli

Sosyal medyanın ve popüler kültürün her şeyimize hâkim olmaya çalıştığı günümüzde dilimizin daha güzel kullanılması konusunda daha çok kafa patlatmamız, yazılı ve sözel ortamlarda kullanılan bizi biz yapan Türkçemizin daha güzel kullanılması için ilköğretimden yükseköğretimin sonuna kadar her türlü çalışmayı desteklememiz gerekmektedir. Kafamızı taşlara vurmadan önce bazı kafaların değişmesine katkı sunmak kendini sorumlu hisseden herkesin görevi olmalı. Bu vesileyle, genç kuşaklara yazar olma yolunda yürütülen tohumların filiz, filizlerin fidan, fidanların da meyve vereceği Bilge Yazarlar Projesi sürecinde maddi ve manevi emeği geçen yazar, yönetici, gönüllü çalışan ve herkesi tebrik ediyor, önemli bir iş yaptıklarını ve yürütülen bu çalışmaların artarak devam etmesi ve ülkemize ve dilimizin gelişmesi ve korunmasına fayda sağlamasını temenni ediyorum.