Büyük Filistin İsyanı'nın öncüleri

Siyonizme karşı yürütülen direnişin duraklarından biri addedilebilecek Büyük Filistin İsyanı'nı optiğine alan Peren Birsaygılı Mut'un kitabı, yirminci yüzyılı kapsayan Filistin direnişinin ve Filistin halkının yaşadığı trajedinin kayda geçmiş öncülerinin portrelerini içerdiği kadar bu direniş sürecinde etkili birliklerin, komitelerin, isimlerin, olayların, şehirlerin de bilgisini veriyor.

Filistin halkının yirminci yüzyıl boyunca süregelen trajedisinin başlangıcı Birinci Dünya Savaşı'nda İngilizlerin Osmanlılara karşı Filistin Savaşı'nı kazanmaları ve Filistin topraklarını işgal etmelerine kadar uzanır. İngiliz işgali altındaki toraklara birtakım Siyonist çetelerin gelişi ve İkinci Dünya Savaşı sonrası 1948'de İsrail'in bir devlet olarak kuruluşu ile nitelenebilecek süreçte Filistinliler hem İngiliz işgalinin çeşitli vesilelerle sürdürdüğü zulüm politikalarına hem de Siyonist çetelere direnir. Bu bakımdan Filistin halkının mücadelesinin başlangıcı olarak Nekbe'yi, Büyük Felaket'in yaşandığı günleri, yani İsrail devletinin kuruluşun göstermek yanıltıcı olabilir.

Peren Birsaygılı Mut'un "Kalem ve Tüfek" adlı kitabı Filistinlilerin mücadelesinin önemli bir safhasını, 1948 öncesinde 1936-1939 yılları arasında yaşanan Büyük Filistin İsyanı'nı konu ediniyor. Kitabında bu isyan esnasında Filistin halkına öncülük eden, isyanın ve direnişin ön saflarında yer alan, bu bakımdan yirminci yüzyıl boyunca süregelen Filistin direnişinin ilk önemli isimleri addedebileceğimiz kişilerin portrelerini çıkartan Mut, bu portreleri çıkartırken aynı zamanda 1900'lü yılların başlangıcından itibaren Siyonist kolonizasyonunun önemli örgütlerine de değiniyor. Bu çete ve örgütlenmelerin Müslüman Filistinlilere uyguladıkları şiddeti de konu edinen, yaşanan çatışmalara da değinen Mut'un eseri Filistin direnişinin ilk safhalarını anlamak bakımından büyük önem arz ediyor.

Sınır dışı edilen ilk kadın

İngiliz işgaline ve siyonizme karşı gelişen Büyük Filistin İsyanı'nın öncüleri İbrahim Tukan, Nuh İbrahim, Abdülrahim Mahmud, Halil Beydes, Züleyha eş-Şihabi, Halis es-Sekakini, Muhammet İzzet Derveze, Esma Tubi isimlerinin yer aldığı portre yazılarında Mut'un direnişin dikkat çeken yanlarını da dile getirdiğini görmek mümkün. Sözgelimi Filistin'den sınır dışı edilen ilk kadın olan Züleyha eş-Şihabi'nin portre yazısının bir yerinde 1880 yılından Birinci Dünya Savaşı'nın başladığı 1914'e değin 650 bin dönüm Filistin toprağının Yahudiler'in eline geçtiği, 50'den fazla Yahudi kolonisinin bu topraklar üzerine kurulu olduğu bilgisi de bunların başında geliyor. Sözü edilen yıllarda Filistin'in Osmanlı hakimiyeti altında olduğunu da kaydetmek gerekiyor. Dünya savaşından önce Osmanlı devletinin Kudüs mutasarrıfı Azmi beyin 1910 ve 1911 tarihli raporlarından bazı cümlelere de yer veren Mut, 1917 yılındaki Belfur deklarasyonunun da 1948'de kurulacak İsrail devletine ilişkin işaretler barındırdığını belirtiyor.

İngiliz manda yönetiminin Yahudilerin çıkarlarına hizmet eden politikalarına değinen Mut, İzzeddin el-Kassam ve mücahitlerinin İngilizler tarafından şehit edildiği 1935 senesine kadar Filistin'in İngiliz kuvvetleri tarafından işgal edilmesinin ardından 1918-1919 yıllarında Fidaiyyun isimli küçük direniş gruplarının itiraz ettiği Belfur deklerasyonunun sonrasında Burak Duvarı'nı satın almak isteyen İngiliz-Yahudi işbirliği ve Yahudi çeteler eliyle yaygınlaştırılan Akka, Kudüs, Hayfa, el-Halil, Safed gibi şehirlerinde neler yaşandığını da anlatıyor. Siyonizme karşı yürütülen direnişin duraklarından biri addedilebilecek Büyük Filistin İsyanı'nı optiğine alan Peren Birsaygılı Mut'un kitabı, yirminci yüzyılı kapsayan Filistin direnişinin ve Filistin halkının yaşadığı trajedinin kayda geçmiş öncülerinin portrelerini içerdiği kadar bu direniş sürecinde etkili birliklerin, komitelerin, isimlerin, olayların, şehirlerin de bilgisini veriyor.

Kalem ve Tüfek: Büyük Filistin İsyanı'ndan Portreler

Peren Birsaygılı Mut

Farabikitap, 2022

Vatanına aşık komutanın eşinin hatıraları

Enver Paşa, İttihat ve Terakki Cemiyeti'ndeki liderliği, I. Dünya Savaşı'ndaki etkinliği, Harbiye Nazırı ve Başkumandan Vekili olarak üstlendiği vazifelerle Osmanlı Devleti'nin son büyük kumandanlarından biri sayılır. Diğer yandan Enver Paşa 1914'te Sultan Abdülmecid'in torunu ve Şehzade Süleyman Efendi'nin kızı Naciye Sultan'la evlenerek Osmanlı Hanedanı'na damat da olmuştur. Enver Paşa ile onun hem yoldaşı hem de sırdaşı olan Naciye Sultan'ın arasındaki büyük aşkın içinde memleket sevdası, hasret, asalet, sadakat, zarafet gibi büyük erdemleri görmek mümkündür. Naciye Sultan'ın hatıratında Enver Paşa'nın şahsi hayatı üzerine önemli bilgiler yer alıyor.

Enver Paşa'nın Eşi Naciye Sultan'ın Hatıraları

haz. Burak Enver

Kronik, 2023

İttihatçı bir gazetecinin Meşrutiyet anıları

II. Abdülhamid döneminin baskısı altında İstanbul'da gazetecilik yapmaya çalışırken sürgüne gönderildiği Selânik'te İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne giren Gazeteci, yazar, siyasetçi ve mütercim M. Asım Çalıkoğlu'nun 20 Nisan 1953'te "İstibdattan Cumhuriyete" başlığıyla Son Posta gazetesinde yayımlanan yazılarını içeren hatıraları o zamanki İstanbul'un çehresinden memleketin iktisadi ve ticari durumuna, okullarda verilen ilk okuma derslerinden Bâbıâli Caddesi'nin renkli simalarına, Osmanlı Bankası baskınından Girit meselesine kadar birçok ayrıntıyı içeriyor. Çalıkoğlu'nun hatıraları İTC'nin örgütlenme şekillerini, olaylara ve insanlara bakış açısını da anlamayı kolaylaştırıyor.

Gücümüzü Hürriyet Aşkından Aldık – Devr-i Hamid'den Meşrutiyet'e

Mustafa Asım Çalıkoğlu

İş Bankası, 2023