Çok kimlikli Türkiye

“Türkiye’nin Kimlikleri” kitabı, Türkiye toplumunun içinde barındırdığı çeşitli kimlikleri, birbiriyle ilişkili ve karşılaştırmalı olarak ve tarihsel bağlamları içinde inceliyor.

Soğuk Savaş döneminde siyasal çatışmaların asıl gerilim hattı olarak görünüyordu, ekonomik ve sınıfsal kimlikler. Fakat Yirminci Yüzyılın son çeyreğinde ve özellikle Doğu Bloku’nun çöküşüyle birlikte, bir görüşe göre On Dokuzuncu Yüzyılda yaşanması gerekirken “gecikmiş”, bir görüşe göreyse tamamen yeni model dini ve etnik milliyetçilikler ile çeşitli kültürel kimlik ve aidiyet taleplerinin siyaset sahnesinde başat faktörler ve talepler olarak görünürleşmesinin ardından sınıfsal ve ekonomik terminolojinin Soğuk Savaş döneminde taşıdığı siyasal çatışmaları açıklayıcı niteliklerin pek çoğu yerini yeni gelenlere bıraktı.

Açık Görüş okurlarının yakından tanıdığı Şener Aktürk, “Türkiye’nin Kimlikleri” adıyla yayınlanan ve farklı zamanlarda yazılmış makalelerini bir araya toplayan kitabında Türkiye toplumunun içinde barındırdığı çeşitli kimlikleri, birbiriyle ilişkili ve karşılaştırmalı olarak ve bu onları tarihsel bağlamı içinde inceliyor. Tek başına bir kimliğe ya da bu kimliğin tarihsel ya da aktüel tezahürlerine odaklanan veya perspektifini Türkiye’yle sınırlı tutan eserlerin aksine, Aktürk kitabında Alevi, Arap, Çerkez, Kürt, Laz ve Zazalar da dahil olmak üzere pek çok etnik ve dini kimliği, sadece güncel gelişmelerle sınırlı kalmayarak pek çok ülkeden benzer örneklerle karşılaştırmalı bir siyasi perspektiften analiz ediyor.

Kitabın değişik bölümlerinde Aktürk Türk ulus kimliğine nazaran hem alt kimlik (Alevi, Kürt, Çerkez, muhacir vb.) hem de üst kimlik (Avrupa, İslam Dünyası, Avrasya vb.) olarak görülen kimlikleri ele alarak Türk kimliğinin değişik üst ve alt katmanlarına karşılaştırmalı bakış açıları geliştiriyor. Kitaptaki makalelerin hemen tamamında “çözüm odaklı”  bir dil geliştiren Aktürk ele aldığı siyasi sorunu çözüme veya entelektüel tartışmayı sonuca götürecek doğrultuya ya da parametrelere değiniyor, onlara işaret ediyor.

Etnik kimlik-milli kimlik

Rusya’dan İspanya’ya, Çin’den Almanya’ya kadar pek çok ülkeden örneklerin ışığında Türkiye’nin barındırdığı çeşitli kimlikleri karşılaştırmalı olarak inceleyen Şener Aktürk hemen her seviyede yaşanan kimlik sorunlarını irdeliyor. Son derece akıcı bir dille yazılmış kitabındaki makalelerde Şener Aktürk, -karşılaştırmalı siyasetin imkânlarından faydalanıyor. Aktürk’ün çalışması kimliğe dair birçok konuda daha detaylı, farklı ve çözüme yönelik düşünme faaliyetlerine gerekli ipuçlarını ve ön hazırlığı da sağlayıcı nitelikleriyle dikkat çekiyor. Türk ve Kürt kimliklerinin birbirinin karşıtı olarak konumlandırıldığı tartışmalara ışık tutuyor. 

Türkiye’nin Kimlikleri, Şener Aktürk, Etkileşim, 2013

Aşiretlerden iktidara

Ortadoğu’da egemen olan aşiret örgütlenmeleri üzerine yapılmış birçok antropolojik ve sosyolojik araştırmanın, özellikle klasik olarak kabul edilen kimi eserlerin ortak olarak vardığı sonuç; aşiret yapılanmasında parçalanmanın devam edegeldiği ve bireyselleşen vatandaşların ulusal toplumların biçimlenmesini sağladığı şeklindeydi. Faleh A. Jabar ile Hosham Dawod’un derledikleri eserde, bugün Ortadoğu ve Kuzey Afrika bağlamında aşiretin tam olarak ne olduğu, nasıl bir geçmiş ve kökten gelerek bugün ulaştığı modern ilişkilerin iktidara yansımaları inceleniyor. 

Aşiretler ve İktidar Ortadoğu’da Etnisite ve Milliyetçilik, Faleh A. Jabar , Hosham Dawod, Çev. Ömer Öğünç, Bilgi Üniversitesi, 2013

Tarih tekerrürden mi ibaret?

Tarih ve Tekerrür, Karatani’nin, çoğunluğu Batı’da Soğuk Savaş’ın sona ermesini, Japonya’daysa Şowa imparatorunun ölümünü takip eden çalkantılı dönemde kaleme aldığı yazıları bir araya getiriyor. Yazılar, yazarının deyişiyle “esasen devletin ve sermayenin döngüsel doğasına dair” olduğundan tek bir ülkenin ve belli bir dönemin sınırlarını aşıyor. Karatani’nin Japonya’da yaşanan ideolojik çatışmalara dair belirlemeleri, Türkiye’de olup bitenlere de ışık tutuyor. Kitapta ayrıca Kenzaburo Oe, Yukio Mişima ve Murakami gibi çağdaş Japon edebiyatının önemli yazarlarına dair derinlikli analizler de yer alıyor.

Tarih ve Tekerrür, Kojin Karatani, Çev. Erkal Ünal, Metis, 2013