Doğu mistisizminin ‘Farklı Yol’u

Farklı bir kozmolojik anlayış, farklı bir hayat anlayışı, farklı bir etik ve politik yaklaşım... Ahmet Soysal’a göre Batı tarzı felsefi düşünüş henüz bu “fark”a açık bir düşünme tarzı değil.

Geleneksel Doğu (Çin) bilgeliğinin iki temel eserinden biri Tao Tö King milattan önce 6. yüzyılda kaleme alınmış. “Tao Tö King” başlığı “Tao ile Tö’nün kutsal kitabı” anlamına geliyor. Bu metni günümüze taşıyan gelenekte metnin yazarının Konfüçyüs’ün çağdaşı Laozi (“ihtiyar usta” ya da “çocuk-ihtiyar”) lakabıyla anılan Lao Pan olduğu bildiriliyor. Diğer yandan iki ana kısma ayrılan metnin ilk bölümü Tao (Yol)’un kitabı iken ikinci bölümü ise Tö (Erdem)’in Kitabı demek de yaygın.

Tao Tö King kitabını başta Fransızca’ya Liou Kia-Hway tarafından yapılmış çevirisi olmak üzere batılı dillere yapılmış çeşitli çeviriler aracılığıyla okuyarak Türkçe’leştiren Ahmet Soysal ayrıca metne ilişkin özgün yorumlarda da bulunuyor. “Yolun Farkı” bu açıdan bir nevi meal-tefsir. Soysal metne ilgisinin temelini metnin taşıdığı özgün felsefi boyutun hakkının tam olarak verilmediği fikriyle açıklıyor. Metnin bugüne dek yapılmış yorumlarının Çin düşünce geleneğinin ya da Sinoloji’nin sınırları dışına taşmadığına işaret eden Soysal, çift kaynaklı (tektanrıcı ve Yunan) Batı düşüncesinin bugünkü aşamasını oluşturan felsefi dil ile ele alınmasının yalnızca metnin anlaşılmasına katkı vermeyeceğini, aynı zamanda bizzat çağdaş düşünceye de katkı sunacağını ifade ediyor.

Yorumunda metinde olmayan kavramlar aracılığıyla iş gören Soysal, özellikle içkinlik, gücüllük kavramlarını öne çıkarıyor. Tao Tö King’te dile gelen öğretinin “kozmolojik kapsamlı bir içkinlik düşüncesi” olduğunu ileri süren Soysal, bu içkinlik düşüncesinin kendisine yaşamı temel seçtiğini vurguluyor. Ona göre kozmolojik içkinlik düşüncesi yaşamı “madde-ruh” ayrımından önce kozmolojik boyutta tasarlıyor.

Çin’in geleneksel kozmolojisi ve düşüncesini, Çin düşüncesindeki Tao kavramını, Tao Tö King’de içerilen kavramlar ve üslubunu, Taoculuğun diğer temel metinlerini de gözden geçiren Soysal, günümüz felsefesinde etkin düşünme tarzları içinde ‘kozmolojik soru’nun başat bir yer tutmadığına dikkat çekerek Tao Tö King metninin kozmolojik boyutu, içkinlik ve gücüllük kavramlarını öne çıkararak ve yaşamı temel alarak soru konusu seçen bir düşünme tarzı için son derece yararlı olacağını iddia ediyor.

Özellikle etik ve politik düzlemleri kapsayan pratik alanın problematizasyonunun Tao Tö King metninin merkezi bir konusu olduğunu belirten Soysal, Tö’nün (erdemin) Tao’nun (yolun) özsel bir belirlenimi olarak onun etkinliği ya da gücü olduğunu düşünüyor.

Tao Tö King metninin ve genel olarak Taoculuğun hem tektanrıcı dini-mistik gelenekten hem de Batı felsefesi olarak adlandırılabilecek düşünce tarzından farklı bir düşünce yaklaşımı taşıdığını ileri sürüyor Soysal: Farklı bir kozmolojik anlayış, farklı bir hayat anlayışı, farklı bir etik ve politik yaklaşım... Soysal’a göre Batı tarzı felsefi düşünüş henüz bu “fark”a açık bir düşünme tarzı değil.

[email protected]

Yolun Farkı-Bir Tao Tö King Okuması, Ahmet Soysal, Monokl, 2015

Tolstoy ve Gandi’yi buluşturan

Henry David Throeau, döneminde ve sonrasında pek çok siyasi hareketi/kişiyi etkileyen bir şahsiyettir. 1849’da yazdığı “Sivil İtaatsizlik” isimli makalesi siyasi tarihe bıraktığı izle son derece önemlidir. Meksika savaşı yüzünden, ki ona göre bu savaş sadece köleliği geliştirmek içindi, ödemeyi reddettiği vergi sonucu hapiste geçirdiği bir gece, onun “Sivil İtaatsizlik” isimli makalesini yazmasına neden olmuştur. Daha sonraları Gandhi’nin en büyük ilham kaynağı olacak bu makale Thoreau’nun belki de en ünlü eseridir. Tolstoy ve Martin L. King gibi önemli isimler de Thoreau’nun düşüncelerinden ve eserlerinden ilham almışlardır. Kitap Throeau’nun bu yazısıyla birlikte Yürüyüş makalesini de içeriyor.

Sivil İtaatsizlik&Yürüyüş, Henry David Thoreau, Dergah, 2015

Milliyetçilik ve cinsiyetçilik

Milliyetçiliğin cinsiyetçilikle “mutlu beraberliğini”, birçok cephesiyle ele alan yazılardan oluşan bir derleme: Eğitim düzeninin cinsiyetçilikle milliyetçiliği birbirine lehimleyerek yeniden üreten yapısı. Medya ve haber dilinden güzellik yarışmalarına, Kurtlar Vadisi’ne, milliyetçiliğin eril karakterinin tezahürleri. Buna karşılık, kadınların milliyetçiliği “eğip bükmedeki” becerisi. Halkevleri sahnelerinden ve Halide Edib Adıvar, Peyami Safa, Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarından Turgut Özakman’ın popüler milli hamaset metinlerine ve 12 Eylül filmlerine uzanan tarihsel seyirde, milliyetçiliğin cinsiyet hiyerarşisiyle eklemlenmesinin analizi.

Milliyetçilik ve Toplumsal Cinsiyet, Der. Simten Coşar-Aylin Özman,  İletişim, 2015