Gerçeğin doğası ve bilincin evrimi sorgulanıyor

Yirminci yüzyılın önemli yazarları arasında sayılan Owen Barfield, Görünüşleri Kurtarmak adıyla Türkçeye çevrilen kitabını “putperestliğin son ve en büyük aşaması olan bilimsel devrimin incelenmesi” üzerine yazdığını belirtiyor.

20. yüzyılda Einstein’ın relativite teorisi, Niels Bohr, Heisenberg, Planck vb. usta fizikçilerin katkı verdiği kuantum fiziği vb. gelişmeler yukarıda çizdiğimiz entelektüel resmi kısmen değiştirmişse de modern dünyanın oluşumunda 18 ila 19. yüzyılda ortaya çıkan tartışmaların ve daha önemlisi “bilimsel devrim”in önemi büyüktür. Elbette bilim alanındaki bu gelişmelerle birlikte sanayi devrimi, Fransız devrimi gibi birtakım sosyo-ekonomik ve siyasal değişimler de modern dünyanın ortaya çıkışında pay sahibidir; ancak “modern bilimsel zihniyet”in, gerek bu değişimlerle karşılıklı etkileşim onlara katkısı gerekse teknoloji aracılığıyla gündelik hayatın deveranı içindeki rolü azımsanmayacak bir ölçektedir.

Doğa ve psikoloji

Yirminci yüzyılın önemli yazarları arasında sayılan Owen Barfield, Görünüşleri Kurtarmak adıyla Türkçeye çevrilen kitabını “putperestliğin son ve en büyük aşaması olan bilimsel devrimin incelenmesi” üzerine yazdığını belirtiyor. Kitabının amacının“gerçeğin doğası”nı soruşturmak olmadığını söyleyen Barfield, amacının sadece bilincin evrimini ortaya çıkarmak olduğunu belirtiyor. Son iki-üç yüzyıldır Batı uygarlığının odaklandığı ve Doğu’nun dikkatinin aynı hızla sabitleştiği şeyler hakkında düşünüp yazdığımız fikirler üzerinde elimizi kaydırabileceğimiz inancıyla hareket eden Barfield, insan bilinci ile bu bilincin farkında olduğu tanıdık dünya arasındaki “ilişkinin kabulü”nün de sözkonusu el kaydırmanın aleti olduğuna dikkat çekiyor.

Evrenin asıl yapısı

Fen bilimlerinin evrenin asıl yapısı ile insan bilincine fenomenler olarak yansıyan yapılar arasındaki fark üzerinde durduğunu hatırlatan Barfield, sözgelimi Kant’ın bu fenomenlerin oluşturulmasında ya da anımsanmasında insan zihninin katkısı olduğunu gösterdiğini belirtiyor. Bu kabulün salt teorik bir kabul olmaması gerektiğine işaret eden ve böylelikle insan ve doğa arasındaki bu ilişkiye dair yapılan bir varsayımı eleştiren Barfield’a göre bu varsayım “insan ve doğa arasındaki psikolojik bağ her neyse bu değişmez ve dünya kurulduğundan beri aynı kalmıştır” önermesine dayalıdır. Fizik alanında bu varsayımın bir yanılsamadan kaynaklı olduğunun çok kolayca gösterilebilmesine rağmen, onun özellikle insan bilimleri alanlarında varlığını sürdürdüğünü gözlemliyor. Doğanın atomik yapısı ile aşina olduğumuz dünya arasındaki uçurumun genişletilmesiyle de bir ihmalin oluştuğunu belirten Barfield hedefini bu ihmale bir çare üretmek olarak belirliyor.

@uzakkoku

Çocukluk ve gençlikdönemi Allah tasavvurları

Yetişkinliğimizdeki psikolojik tutumlarımızın birçoğunda çocukluk dönemimizin erken evrelerinde oluşan çeşitli tutumların etkisi olduğu biliniyor. Tanrı’ya bağlanma ve psikolojik gelişim, sağlık ve mutluluk, acı kayıplara tahammül ve yetişkin duygusal ilişkileri gibi birçok psikolojik ve dinsel değişkenler arasındaki bağlantı ve bunların klinik belirginliği ve kullanımlarının son dönemlerde artan ölçüde araştırıldığına dikkat çeken Akif Hayta, İz Yayınları arasından çıkan Bağlanma Kuramı ile Allah Tasavvuru isimli kitabında genç yetişkinlerin bağlanma tarzları, anne baba ile yakın ilişkiler ve çocukluk dönemi tutumları ile Allah tasavvurları arasındaki ilişkiye odaklanıyor.

Bağlanma Kuramı ile Allah Tasavvuru, Akif Hayta, İz, 2019

Sokrates’in Batılı bilinçte görünümleri

Felsefi düşüncenin oluşumu ve gelişiminde Platon’un aktardığı şekliyle Sokrates önemli bir figür olarak görünür. Batı entelektüel ve sanatsal geleneklerinde Sokrates’in rolünü anlamayı hedefleyen Sokrates’in Ölümü isimli kitabında Emily Wilson, Sokrates’e ilişkin görüşlerin tarihsel gelgitleri göstererek, sadece yüksek eğitimlilerin metinleriyle ve sanatlarıyla kendini sınırlı tutmuyor. Pinhan Yayınları arasından çıkan kitabında popüler hayal gücünün çeşitli tezahürlerini de kapsayan örneklere yer veren Emily Wilson, felsefi düşüncenin en önemli figürlerinden biri olan Sokrates’in yaşamındaki önemli olayları ve onun gizemli niteliklerini de tartışıyor.

Sokrates’in Ölümü, Emily Wilson, çev. Özgüç Orhan, Pinhan, 2020