İktisat politikaları dümen kırıyor

Paya, ekonomide son 50-60 yılda yaşanan gelişmelere geniş biçimde ışık tutarken, 2008 krizi sonrasında iktisat bilimi ve politikalarının ne yöne evrileceği noktasında ipuçları veriyor.

Türkiye’de iktisat teorisi ve iktisat politikası bağlamında dünyada son 50-60 yılda yaşanan gelişmeleri bütüncül bir bakış açısıyla ortaya koyan eser sayısı yok denecek kadar azdır. Bununla birlikte, Prof. Dr. M. Merih Paya’nın yeni çıkan Küresel Ortamda İktisat Politikaları isimli eseri bu alandaki boşluğu doldurma yolunda atılmış önemli bir adım olarak nitelendirilebilir. Küresel Ortamda İktisat Politikaları, ekonomide son 50-60 yılda yaşanan gelişmelere geniş biçimde ışık tutmakta, iktisat teorisinin ve iktisat politikası uygulamalarının tarihi süreçte ne şekilde dönüştüğünü bütüncül bir şekilde gözler önüne sermektedir. Öte yandan 2008 küresel krizi sonrasında iktisat biliminin ve iktisat politikası uygulamalarının ne yöne evrileceği noktasında da ipuçları vermektedir.

Bu çerçevede Paya da pratikte yaşananlar ve siyasi anlayıştaki değişimlerle birlikte, iktisat politikası anlayışındaki ve iktisat politikası uygulamalarındaki dönüşümü geniş biçimde eserindeişliyor. Örneğin Paya’ya göre, 2008 küresel ekonomik kriziyle fiyat istikrarına ciddi şekilde vurgu yapılıp finansal istikrarın göz ardı edilmesinin ne kadar yanlış olduğu görülmüştürtür. Gelecekte iktisat politikalarının fiyat istikrarı kadar finansal istikrarı da gözetmeye çalışacağı şimdiden söylenebilecektir.

İktisadi büyüme, düşük işsizlik, fiyat istikrarı ve dış denge her ekonominin karşı karşıya bulunduğu temel problemlerdir. İktisat politikaları da iktisadi büyümenin nasıl sağlanabileceğinin ve işsizlik oranının nasıl düşük bir seviyede tutulabileceğinin yollarını araştırma uğraşıdır. Paya eserinde her ekonominin karşı karşıya bulunduğu söz konusu problemlerin genel bir çerçevesini çizmekte ve iktisadi doktrinlerin söz konusu problemleri çözme yolundaki önerilerini ortaya koymaktadır.

Dönemsel iktisatlar

İktisat politikaları temel anlamda ma   liye ve para politikaları olarak ikiye ayrmaktadır. Her iki politika türüne yönelik yaklaşımlarda da iktisadi literatürde zaman içinde önemli dönüşümler yaşanmış, örneğin bir dönem etkili görülen bir iktisat politikasının başka bir dönemde gözden düştüğüne şahit olunmuştur. Paya bir taraftan para politikası ve maliye politikası uygulamalarının genel bir çerçevesini çizerken, öte taraftan da bu uygulamaların zaman içinde yaşadığı dönüşümü ve sanayi politikası gibi diğer iktisat politikası araçlarının ne kadar önemli olabileceğini ortaya koymaktadır.  Eser, 2008 küresel ekonomik krizinin tarihçesi ve krize neden olan sebeplerin ortaya konulduğu ve Türkiye ekonomisinin kısa bir tarihinin verildiği iki ek bölümüyle sonlanmaktadır.

Küresel Ortamda İktisat Politikaları, M. Merih Paya, Türkmen Kitabevi, 2013)

Sosyal adalet ne zaman gelir?

Samuel Fleischacker, yoksullara yardımın Batı’da son iki yüzyıl içerisinde gelişen modern bir düşünce olduğunu savunuyor. Aristoteles’inki de dâhil olmak üzere erken dönem adalet kavramları, mülkiyetin değil siyasi mevkilerin dağıtımı ile ilgiliydi. Adaletin fakirlik sorunu ile ilgilenmesi için 18. yüzyılı, Adam Smith ve Immanuel Kant gibi filozofların çalışmalarını beklemek gerekti. Bu yüzden de dağıtıcı adalete daha uzun bir köken atfetmek sadaka ile adalet arasındaki farkı karıştırmamıza neden olur. Fleischacker buradan yola çıkarak, refah devletinin tarihi gelişiminin bu ilkeler etrafında nasıl da yanlış anlatıldığını açıklıyor.

Dağıtıcı Adaletin Kısa Tarihi, Samuel Fleischacker, Çev. Gökhan Murteza, Pinhan, 2013

Cumhuriyeti kuran siyaset

Ahmet Demirel, Tek Partinin İktidarı’nda 1923-1946 arasındaki tek parti döneminin tarihini seçimler ve milletvekilleri üzerinden ele alıyor. İsim isim, bölge bölge milletvekillerini inceliyor, seçim süreçlerini analiz ediyor, Cumhuriyeti kuran siyasi elitin portresini kapsamlı sorularla çiziyor: Cumhuriyetin ilk meclislerinde görev yapan milletvekilleri kimlerdi? Hangi sosyo-ekonomik kökenlerden geliyorlardı? Eğitim durumları neydi? Daha önceki meclislerde görev almışlar mıydı? Kaç kez seçildiler? Türkiye Cumhuriyeti’ni kuran elit, bu elitin TBMM’yi oluşturma süreci ilk defa bu kadar ayrıntılı bir şekilde ele alınıyor.

Tek Parti İktidarı, Ahmet Demirel, İletişim, 2013

[email protected]