Komplolar ve gerçekler

Çin gribi (Covid-19) vakası komplo teorileri için bulunmaz bir imkân. Vakanın ortaya çıkışı, etkileri ve sonuçları son derece sıra dışı. Bu sebeple bu güne kadar Çin gribi ile ilgili pek çok komplo teorisi ileri sürüldü. Bunlardan bir kısmı gribin var olmadığı ile ilgiliydi ki, bu belki ancak bizzat komplocuların ileri sürebileceği türden bir iddia idi.

"Olağan"ı açıklamak için zihinsel çabaya ihtiyaç duymayız. Olağanı açıklamaya çalışmak, sıra dışı kafaların, hatta dehaların işidir. Elma’nın daldan düşmesi, hamam tasının suda batmaması olağan işlerdir. Bunların üzerinde düşünmeye bile değmez. Sıradan insanın merakı, olağanüstü hadiseler için vecde kapılır. Gökten düşen bir nesne, birdenbire ortaya çıkan canlılar, ekonomik kriz, isyan ve devrimler, sıradanlaşıncaya kadar merak konusu olurlar. Olağan dışılık, düzen yanlısı insan zihnini ve inşa doğasını rahatsız eder. Bu nedenle de olağan dışı bir durumla karşı karşıya kaldığımızda hızla onu izah etme çabası içine gireriz. İzah etmeye çalıştığımız olgu, sosyal, siyasal yahut ekonomik bir olgu ise, karşımıza bir izah etme biçimi olarak komplo teorileri çıkar. Komplo teorileri ise komploları izah için ileri sürülürler

Komplo (küçük entrika: komploit/Fr) düzen değiştirmek için yapılan çabaları ifade eder. İktidarın olduğu her yerde komploların olması kaçınılmazdır. Çatışma, komplonun can damarıdır. İktidarın işlerinin olağan ve düzlemsel doğasının aksine komplolar olağan dışı planlar ve eylemlerden oluşurlar. Bu yüzden iktidarı değiştirmek isteyenlerin sık, sık komploya başvurdukları tarihi bir gerçekliktir.

Gücü öngörülemez

Ancak komplolar sadece düşmanlar tarafından değil, bizzat iktidar yahut iktidarın bileşenlerince de icra edilir. Öyle de olmalıdır, çünkü komplonun gücü öngörülemez olma özelliğinden gelir. Baskın, basanındır.

Olağan olanı açıklamak için o güne kadar ileri sürülmemiş bir paradigmaya ve söyleme ihtiyaç duyarız. Eğer olağan olgu fiziksel dünyada olageliyorsa bu varsayımımızın (paradigma) deneysel olarak ispatlanması gerekir. Olağandışını açıklamanın yolu ise onu olağanlaştıracak mekanizmayı bulmaktan geçer. Bu mekanizmayı ortaya koyamıyorsak eğer, olağan dışılıkları açıklamak için elimizde geriye komplo teorileri kalır. Komplo teorileri inkâr edilemeyecek gerçeklerle, ispatlanamayacak sonuçları tutarlı bir şekilde ortaya koyabilmektir. İyi bir komplo teorisi mutlak gerçeklere dayanmak zorundadır. Komplo teorilerin en güçlü yanı komploların varlığıdır. Bu nedenle iyi bir komplonun da mutlak gerçeklerden yola çıkarak tertip edilmesi gerekir. Komployu izaha çalışan ile komployu kuran arasında ne kadar bakış açısı paralelliği yakalanabilinirse, komplo teorileri, o oranda, “sıra dışı” olanı izah edip, sıradanlaştırabilir.

Komplo ve Covid-19

Çin gribi (Covid-19) vakası komplo teorileri için bulunmaz bir imkân. Vakayı analiz edenler; bir komplo teorisi oluşturabilmek için her imkâna sahip. Vakanın ortaya çıkışı, etkileri ve sonuçları son derece sıra dışı. Vaka büyük oranda belirsizlikler içeriyor. Etkileri sadece sağlık alanında değil, sosyal, siyasal ve ekonomik alanlarda da görülüyor ve görülmeye devam edecek. Bu sebeple bu güne kadar Çin gribi ile ilgili pek çok komplo teorisi ileri sürüldü. Bunlardan bir kısmı gribin var olmadığı ile ilgiliydi ki, bu belki ancak bizzat komplocuların ileri sürebileceği türden bir iddia idi. Gribin varlığını iddia etmek olsa olsa ahmakların ve bir de bizzat komployu planlayanların işi olabilir. Yukarıda da ifade ettiğimiz üzere iyi komplo da komplo teorisi de ancak gerçek olgu ve olaylara dayandırılırsa başarılı olabilir. Bazı teoriler ise virüsün biyolojik bir silah olduğu varsayımına dayalı olarak ileri sürüldü. Oysa virüsün yayılımı ve etki biçimi de bu teorileri doğrular nitelikte değil. En azından şimdilik! Kimi teoriler ise bir takım araştırma sonuçlarını da dayanak göstererek, bu virüsün kontrol dışı bir laboratuvar çalışması olduğu ile ilgili olduğu yönünde ileri sürüldü. Bu teoriler ancak olgunun kökeninin açıklaması yönünde teoriler olduğu için daha kısmi boyutlu teoriler. Şimdi komplo teorilerini bir kenara bırakıp, gerçeklere bakalım.

Gerçek sıradandır

Gerçek sıradandır. Herkesin kabul edeceği şekilde ayan ve beyandır. Gerçek tekrarlanabilir ve ispatlanabilir niteliktedir. Basit ve düzlemseldir. Mesela binlerce insanın Çin Gribinden öldüğü gerçektir. Milyarlarca insanın evlerde tecrit edilebildiği gerçektir. Bu gerçeği inkâra kalkışanların ancak ahmak yahut komplo teorisyenleri olabileceği gerçektir. Ve bir komplo inşa etmek için ihtiyaç duyduğumuz şeyler; gerçeklerdir. Çünkü bir kurgu (finction) üzerine komplo inşa etmek olanaksızdır. Kurguların üzerine komplo inşa etmek aptalların ve profesyonel komplo teorisyenlerinin işidir. Meselenin çarpıcı bir gerçekliğe dayanması, iyi bir komplo için olmazsa olmaz bir unsurdur. Çin gribinin ekonomik etkilerinin sağlık boyutundaki etkilerinden çok daha fazla olacağı bir gerçektir. Dünya ekonomik ve muhtemelen siyasi düzeni artık eskisi gibi olmayacağı bir başka gerçektir. Dünya ekonomisinin damarlarında dolaşan kanın dolar olduğu apaçık bir gerçektir. Yeni bir ekonomik düzenin inşa edilebilmesi için bir kan değişimine ihtiyaç duyulduğu kabul edilebilecek bir gerçektir. Sağlık meselelerinin bir süre sonra sıradanlaşacağı ve iktisadi olguların çok daha fazla gündemde olacağı bir gerçektir. Bu işin sonunda karlı çıkanın Çin ve Çin’de kümelenmiş sermaye grupları olduğu bir gerçektir. Son olarak travma (olağandışı) sonrası bazı gerçeklerle yüz yüze gelmenin zor olacağı GERÇEKTİR!

[email protected]