Körfez ziyaretinin şifreleri

Erdoğan'ın Körfez ziyaretinden ekonomi ve finans başlıkları öne çıksa da artan tehditler karşısında bölgede istikrar ve güvenliğin tesis edilmesi başlığı daha önemlidir. Ziyaretten Cezayir, Libya hatta Tunus başta olmak üzere bölgedeki diğer ülkelerin etkilenmesi kaçınılmazdır. Yemen'de kalıcı bir barışın sağlanması ve Yemen halkının artık huzura kavuşması bölgenin istikrarından geçmektedir, hakeza Sudan'ın…

Kovid-19 salgını, Rusya-Ukrayna savaşı gibi küresel çaplı krizlerin ardı ardına patlak vermesi dünya ekonomisini hatta siyasetini derinden sarsmıştır. Oluşan bu yeni durum hiç şüphesiz yeni ittifaklara da kapıyı aralamıştır. Asya ve Körfez ülkelerinin ABD liderliğindeki Batı bloğunun baskılarına rağmen Rusya ile olan ilişkilerinin ivme kazanması dikkat çekici bir gelişmedir. 10 Temmuz'da Rusya'nın başkenti Moskova'da Rusya-Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi (KİK) 6. Stratejik Diyalog Toplantısı gerçekleştirilmiştir. KİK üyesi ülkelerin dışişleri bakanları ile Rusya Federasyonu Dışişleri Bakanı Lavrov'un katıldığı zirve sonrasında "2023-2028 KİK-Rusya ortak eylem planı" kabul edilmiştir. Ankara da bir yandan Ukrayna krizini sonlandırmak, tahıl koridoru mutabakatını uzatmak için Moskova ile diyalog yürütürken diğer yandan Körfez ülkeleri ile ikili ilişkileri güçlendirmek için çaba sarf etmektedir. Bu kapsamda Cumhurbaşkanı Erdoğan üç gün süreyle Körfez turuna çıkmıştır. Ziyaretin iki ana başlığı vardır: Yatırım ve Finans. "Kazan-kazan" prensibi ile ortak yatırım ve ticari faaliyetler ana eksen olarak ön plana çıkmaktadır.

Müteahhitlik ve enerji

Yaklaşık bir ay önce Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ve Merkez Bankası Hafize Gaye Erkan'ın Suudi Arabistan, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri'ne giderek Körfez turunun alt yapısını oluşturmuştur. Oradan alınan olumlu sinyallerinin yansıması son görüşmelerde ortaya çıkmıştır. Körfez ülkelerinin tamamıyla ikili ticaret hacmi yaklaşık 22 Milyar dolar seviyesindedir. (Toplam dış ticaret hacmi: BAE ile yaklaşık 10 milyar dolar, Suudi Arabistan ile yaklaşık 6 Milyar dolar, Katar ile yaklaşık 2,2 milyar dolar) Hedef ise bu rakamları çok daha ileriye taşımaktır. Bu doğrultuda; 17 Temmuz'da Cidde'deki Suudi Arabistan-Türkiye İş Forumu, 18 Temmuz'da Doha'daki Katar-Türkiye İş Forumu, 19 Temmuz'da Abu Dabi'deki BAE-Türkiye İş Forumu büyük önem arz etmektedir. Zira söz konusu forumlarda varılan anlaşmalar, önümüzdeki dönemde yeni ihracat rekorlarının da önünü açacaktır. Cumhurbaşkanı Erdoğan liderliğindeki Körfez turuna her sektörden iki yüzden fazla iş insanının katılımıyla adeta çıkarma yapılmıştır. 3,3 trilyon dolarlık "Vizyon 2030" projesinin boyutu ele alındığında başta Türk müteahhitlik ve enerji firmalarının Suudi Arabistan'da oldukça kazançlı anlaşmalar yapmaları şaşırtıcı olmayacaktır.

12 Temmuz'da İstanbul'da düzenlenen Türkiye-Suudi Arabistan İş Forumu açılışının, Ticaret Bakanı Prof. Dr. Ömer Bolat ve Suudi Arabistan Belediye, Kırsal İşler ve Konut Bakanı Majid Al-Hogail tarafından DEİK'in (Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu) sahipliğinde gerçekleştirilmesi de Cidde ziyareti öncesinde önemli bir hamledir.

İş forumlarının dışında; ilk ziyaretin yapıldığı Suudi Arabistan ile ayrıca beş önemli anlaşmaya da imza atılmıştır.

* Türkiye Cumhuriyeti ile Suudi Arabistan Krallığı arasında Doğrudan Yatırımın Teşvik Edilmesi Alanında İşbirliğine İlişkin Mutabakat Zaptı

* Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı ile Suudi Arabistan Krallığı Enformasyon Bakanlığı Arasında İletişim Alanında İşbirliğine İlişkin Mutabakat Zaptı

* Türkiye Cumhuriyeti Millî Savunma Bakanlığı ile Suudi Arabistan Krallığı Savunma Bakanlığı Arasında İşbirliğine İlişkin Uygulama Planı

* Türkiye Cumhuriyeti Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile Suudi Arabistan Krallığı Enerji Bakanlığı arasındaki Enerji Alanında Mutabakat Zaptı

* Suudi Arabistan Savunma Bakanlığı ile Baykar Arasında İşbirliği Sözleşmesi

Bu noktada Baykar ile Suudi Arabistan Savunma Bakanlığı arasında gerçekleştirilen anlaşma dünya kamuoyunda ciddi bir yankı oluşturmuştur. Suudi Arabistan Krallığı Hava ve Deniz Kuvvetleri envanterinde görev yapmak üzere "Bayraktar Akıncı TİHA" sözleşmesi imzalanmıştır. Böylece savunma ve havacılık alanında en büyük ihracat anlaşması gerçekleştirilmiştir. Riyad yönetimin uzun süredir gündeminde olan "Bayraktar" -tüm karalamalara rağmen- bir kez daha etkin bir savunma gücü olduğunu ortaya koymuştur.

Çok yönlü ekonomi politikası

Erdoğan'ın Suudi Arabistan ziyareti esnasında Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ve Merkez Bankası Başkanı Hafize Gaye Erkan'ın Hindistan'da düzenlenen G-20 toplantılarındaki görüşme trafiği ayrıca dikkat çekicidir. Şimşek ve Erkan Gujarat'da ABD Hazine Bakanı Janet Yellen, Dünya Bankası Başkanı Ajay Banga, Singapur Başbakan Yardımcısı ve Maliye Bakanı Lawrence Wong, AB Komisyonu Ekonomiden Sorumlu Komiseri Paolo Gentiloni, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) Başkanı Odile Renaud-Basso, Kanada Maliye Bakanı Chrystia Freeland ile ayrı ayrı toplantılar gerçekleştirmiştir. ABD Hazine Bakanı Yellen'in görüşme sonrası yapmış olduğu paylaşım mevcut pozisyonları izah etmesi açısından dikkate değerdir: "Mehmet Şimşek ve Gaye Erkan ile Türkiye'nin ekonomik görünümünü, politika yönünü ve Türkiye ile ABD'nin küresel sorunları çözmek için nasıl birlikte çalışabileceğini tartıştığımız bir görüşme gerçekleştirdik."

Bu durum da Ankara'nın ekonomi politikasını çok yönlü olarak yürüttüğünün açık bir göstergesi olarak karşımıza çıkmaktadır. (Şimşek ve Erkan Hindistan programı ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Doha ve Abu Dabi programına eşlik etmişlerdir.)

Erdoğan liderliğindeki -geniş katılımlı- heyetin ikinci durağı Katar oldu. Ankara-Doha ilişkileri uzun zamandan beri oldukça iyi bir şekilde seyretmektedir. Özellikle 2015 yılından beri iki lider sık sık bir araya gelmektedir. Son sekiz yıl içinde Türkiye-Katar arasında yaklaşık 100 anlaşmaya imza atılmıştır. Türkiye-Katar Yüksek Stratejik Komite 9. Toplantısı hazırlıklarına yönelik görüşmeler de masaya yatırılmıştır. Türkiye Cumhuriyeti ile Katar Devleti arasında diplomatik ilişkilerin kurulmasının 50. yıl dönümü münasebetiyle Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ile Katar Başbakanı ve Dışişleri Bakanı Şeyh Muhammed bin Abdulrahman bin Casim es-Sani arasında ortak bildiri imzalanmıştır.

Erdoğan'ın Körfez'deki son durağı diplomatik ilişkilerin 50. yılının kutlandığı Birleşik Arap Emirlikleri oldu. Son iki yıl içinde ilişkilerin büyük ivme kazandığı BAE, Körfez Bölgesi'nde ticaretin son dönemde en yüksek seyrettiği ülke olarak ön plana çıkmaktadır. Yapılan yeni anlaşmalarla bu seviyenin çok daha yukarılara çıkarılması beklenmektedir.

Erdoğan'ın Körfez seyahatinin ekonomi başlığının dışında en önemli nedenlerinden biri de giderek karmaşıklaşan dünya düzeni ve artan tehditler karşısında bölgede istikrar ve güvenliğin tesis edilmesi amacıdır. Suudi Arabistan medyası da ziyareti "tarihi kardeşlik" olarak değerlendirip uluslararası barış ve güvenliğe katkı sunduğunu dile getirmiştir. Erdoğan da ziyaret öncesi bu noktaya vurgu yapmıştı zaten: "Türkiye'nin çevresinde bir barış, istikrar ve refah kuşağı oluşturma hedefimiz doğrultusunda çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Bunun en kritik adımını bölge ülkeleriyle ilişkilerimizi güçlendirmek teşkil ediyor. 2023 yılını bu bakımdan bir fırsat yılı olarak görüyoruz."

Küresel rekabetin arttığı bir ortamda yakın ilişkilerin seyri ile, Cezayir, Libya -hatta Tunus başta olmak üzere bölgedeki diğer ülkelerin etkilenmesi kaçınılmazdır. Yemen'de kalıcı bir barışın sağlanması ve Yemen halkının artık huzura kavuşması bölgenin istikrarından geçmektedir, -ha keza Sudan'ın... Amerikan medya organı "The Wall Street Journal" (WSJ) gazetesine yansıdığı üzere; Muhammed bin Selman ve Muhammed bin Zayed arasındaki rekabetin ileri boyutlara taşındığı belirtilmektedir. Ancak BAE iddiaları "kategorik olarak yanlış ve temelden yoksun" olarak değerlendirirken Suudi tarafı "kesinlikle doğru değil" şeklinde yanıtlamaktadır.

Son olarak Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın ziyaretleri kapsamında liderlere milli elektrikli otomobil TOGG hediye etmesi her açıdan anlamlıdır.

[email protected]