Kurgusal gerçekliğin tehdidi: Wattpad uygulaması

Wattpad üzerinde daha çok okuyucu kitlesine ulaşmak için gençler, yazdıkları amatör hikâyelerde dışlanmış, depresif, psikolojik sorunları olan ve şiddete eğilimli ana karakterleri ön plana çıkararak riskli davranışları sevimli göstermektedir. Daha çok okunmak, daha çok takip edilmek ve kazanmak için sapkınlık, marjinallik, ruhi uçurumlar normalleştirilmeye çalışılmaktadır.

2006 yılında bir okur-yazar uygulaması olarak kurulan Wattpad, son dönemde dünyanın her yerinden milyonları bulan kullanıcı sayısı ve gençlerin paylaşımlara duyduğu yoğun ilgi ile dikkat çekiyor. 7 milyon Türkçe hikâye ve üç milyondan fazla kullanıcısı ile Türkiye’nin, dünyada uygulamayı kullanan üçüncü ülke olduğu belirtiliyor. 

Wattpad’de, ekseriyetle 10-18 yaş grubu aktif. Okurlar hikaye ve romanları okumanın ötesinde paylaşıyor. Uygulama 23 farklı kategoride hizmet verse de özellikle genç kız edebiyatı, romantizm, genç kurgu, fantastik, bilim kurgu kategorileri ön plana çıkmakta. Bunun yanı sıra Wattpad’de paylaşılan hikayeler okuyucu etkileşimleri doğrultusunda yani beğeni, eleştiri, yorum, isteklere göre de şekillenebiliyor. Gençlerin Wattpad hikâyelerini tercih etme sebeplerinin başında heyecan ve romantizm ile günlük hayata yakın konuların işlenmesi geliyor ve elbette mizahi dil uygulamayı cazip kılıyor. Ayrıca uygulama ücretsiz, online, erişimi kolay, özgür paylaşım yapabilme, hayal gücünü ve üretimi besliyor oluşu ve gençlerin ortak okuma beğenilerini taşıması yönüyle olumlu görülürken perde arkasında ciddi riskler içeriyor. Bu riskleri ciddiye alıp iyi değerlendirmek gerekiyor. 

Tehlikenin boyutları 

Bu uygulamanın gençler için tehlike arz eden yönlerinden ilki, sansürsüz her türlü içeriğin ulaşılabilir, okunabilir olması. Paylaşılan hikâyelerdeki çarpık ilişkiler, cinsel içerik, toplumsal gerçeklikten uzaklaştırılmış kadın erkek rolleri ve sanal üretim mekanizması ile ilişki kodlarının genç bilinçlere yaşlarından erken iletilmesi, muhatapların psikolojileri üzerinde olumsuz ve kalıcı zararlar açabilir. Bununla birlikte uygulamadaki yayınlar, muhatapların dış dünyayı, özellikle kadın erkek ilişkileri başta olmak üzere aile kurumunu, sosyal hayat gerçeğinden daha farklı algılamasına sebep olmaktadır. 

Zaten hayalleriyle başbaşa kalan gençler için uygulamanın sunduğu hikayeler, içerikler, gerçeklik algısını daha da flulaştırıyor. Dolayısıyla Wattpad tam da günümüz internet çağı gençlerinin arayıp da bulamadığı “kaçış” vesilelerinden biri. Sosyal medyanın sunduğu acımasız gerçekliklere, sanal ve abartılı siyasal yönelimlere karşı Wattpad içe kapanmayı, pembe bir dünyayı vaat ediyor. Bu da ister istemez sapkınlığa varan bağlanma veya reddetmeleri, sorunlu ilişkileri, erken cinsel deneyim travmalarını beraberinde getiriyor. Dış gerçeklikle derin çelişkiler ve hayal kırıklıkları gençleri sarmalayabiliyor. 

Wattpad’in kültürel hayatımıza bir katkısının olup olmamasından öte bugünkü iletişim ve toplumsal ilişki diline kattıklarına daha çok eğilmemiz gerekecek. Elbette elektronik ortamda kitap okuma, metin çıkarma zamanın ruhuna uygun… Bu anlamda gençlerin yönelimleriyle de paralellik arz ediyor. Belki “gençler okumuyor” yargısının kırabilecek verileri de içerebilir. Fakat Wattpad’in aktif ve pasif iki uç genç portresini güçlendirecek yönleri ciddi kırılmalara sebep olabilir. Paylaşım, etkileşim, yeniden üretim, takipçi kazanma, beğenme gibi nefsani durumlar katlanarak kültürü kapitalist kazanma açlığının nesnesi haline getirebilir. Gençler kültür üzerinden kimlik inşasından çok acımasız kazanç kültürünün mağdurlarına da dönüşebilir. 

Wattpad üzerinde daha çok okuyucu kitlesine ulaşmak için gençler, yazdıkları amatör hikâyelerde dışlanmış, depresif, psikolojik sorunları olan ve şiddete eğilimli ana karakterleri ön plana çıkararak riskli davranışları sevimli göstermektedir. Daha çok okunmak, daha çok takip edilmek ve kazanmak için sapkınlık, marjinallik, ruhi uçurumlar normalleştirilmeye çalışılmaktadır. Söz konusu yeniden üretimi yapan gençler kadar buna maruz kalanlar da toplumsal ilişkilerde, hayatın normallerini algılamada ciddi sorunlar yaşayabilir. Çoğu ergenlik çağında olan okuyucuların rol model arayışında, özendikleri, etkilendikleri kişileri belirlemede, uygulamadaki hikayeler, hatalı yönelimlere sebep olabilir. Bununla beraber ergenlerin birey olma, bağımsızlaşma, değer arayışı, sevme-sevilme ihtiyacı duyduğu ve gelecek planlaması yaptığı dönemde Wattpad üzerinden okuduğu saldırganlık, duygusal ve fiziksel şiddet içerikli, cinselliğin, cinsel istismarın ön plana çıkarıldığı hikâyeler gelişim sürecini psikolojik ve duygusal olarak olumsuz etkilemektedir. Sadece birey açısından değil, toplumun geleceği, sokaktaki sıradan ilişkilerimizin akıbeti bakımından da entelektüel aktivite üzerinden tehlikeli bir atmosfer oluşuyor. 

Kültürel yara 

Kültürün bu distopik havaya aracılık etmesini ayrıca mesele etmeliyiz. Türkiye’de en çok okunma oranına sahip Yabancı, Kötü Çocuk, Psikopat, Solucan isimli kitaplara baktığımızda karşımıza kötü alışkanlıklar, çevreden soyutlanma, toplum değerleriyle uyumsuzluk, olumsuz davranışlara, suça yönelme ve ben merkezli bakış açısının karakterlere yansıtıldığını görürüz. Bu kitapları okuyan gençlerin karakterleri örnek alması, kişiliklerini bu olaylara ve kahramanlara göre yapılandırması muhtemeldir. Bu sebeple lise gençliğini öğretmenlerin ve rehberlik hocalarının medya okuryazarlığı konusunda bilinçlendirmesi elzem görünmektedir. 

Buradaki tehlikeyi savuşturmak için belki içerik denetiminin sağlanması, sansür getirilmesi, yaş sınırının korunması yahut çocuk ve genç yaş grubuna ebeveyn kontrollü girişlerin getirilmesi gibi teklifler getirilebilir. Fakat öyle bir teknoloji ve iletişim baskısı var ki hiçbir sansür, hiçbir engelleme “ağ”a erişimi engelleyemez. Bu açıdan aile içindeki dayanışma, eğitim, bilinçlenme internetin açacağı yaralara en iyi çözüm gibi duruyor. 

Wattpad uygulaması üzerinden ülkemizin en mühim meselelerinden biri, kültür, kaliteli eser, sahih edebiyat gibi konuları da tartışmaya açmamız gerekir. Popüler kitaplar, çok satanlar yıllardır tartışılıyor, nitelikli/niteliksiz karmaşası sürüyor, bu durum elektronik yayıncılığa da sirayet ediyor. Çok okunan hikaye ve romanlar Epsilon, Alfa, Ephesus gibi popüler kültüre hizmet eden yayın evlerince kitaplaşmakta. Örneğin Büşra Küçük’ün yazdığı Kötü  Çocuk romanı Ephesus yayınevi tarafından yayınlanmış, halen de çok satanlar listesinde, 2017 yılında sinemaya da uyarlandı. Buradaki sorun niteliksizliği açık kitapların ‘‘Çağdaş Türk Edebiyat’’ı başlığı altında satışa sunulması ve gençleri bu yolla cezbetmesinde… Sahaf kültürünün giderek kaybolmasına da burada değinmek gerek. İnternetten yapılan alışverişlerde kitaba, görmeden sahip oluyor okur... Teknolojinin açtığı kanallar yerli yerine oturana kadar sebep olduğu kültür yarası hayli kanayacak gibi görünüyor. 

@genckarl