Latin Amerika Birliği: Umutlar, ihtimaller ve gerçekler

Lula hükümeti, MERCOSUR'un Çin ile olan ilişkilerini geliştirmeyi hedeflediklerini söylüyor ve Çin'in Brezilya için en önemli ticari partner olduğunu vurgulayarak uluslararası alandaki konumunu işaret ediyor.

Brezilya'nın aşırı sağcı eski başkanı Bolsonaro'nun destekçilerinin 8 Ocak 2022'de Kongre binasını, Başkanlık Sarayı'nı ve Yüksek Mahkeme'yi işgal edip tahrip etmesi sonucu ülke ekonomisine dair endişeler vardı. İstikrarın sağlanamadığı bir siyasi ortamda ekonomik sorunların yaşanacağı kaygısı taşıyan Brezilya halkının gözü Lula da Silva hükümetinin ekonomik ajandasının bir sonraki maddesinin ne olacağı üzerindeydi. Lula hükümeti Kongre baskını sonrası hızlıca kendi ajandasını uygulamaya ve hiçbir erteleme ve değişiklik yaşanmayacağına yönelik açıklamalarla programlarına bağlı kalmaya devam etti.

Arjantin ziyareti

Brezilya'nın geleneği haline gelen, Başkan'ın ilk ziyaretinin en büyük ticari partnere yapılması geleneği Lula tarafından da uygulandı ve Arjantin ziyareti ilk uluslararası ziyaret oldu. Bu, Jair Bolsonaro hükümeti döneminde dört yıl boyunca gergin ilişkiler yaşanan Arjantin'le ilişkilerde yeni bir döneme girildiğinin habercisi olarak görülebilir. Bolsonaro 2019'da Brezilya'nın Latin Amerika ve Karayip Devletleri Topluluğu CELAC'tan ayrılmasına yönelik emir vermişti. Bunun sebebi olarak Küba ve Venezüela'nın bölgesel örgütte yer almasını göstermişti ve Arjantin'le ilişkiler o noktadan itibaren daha da gergin bir hal almıştı. Lula'nın bu ziyareti o nedenle CELAC'a dönüşe işaret ediyor gibi görünüyor. Bölgesel entegrasyonu güçlendirmenin en önemli yollarından biri de ikili ilişkileri güçlendirmekten geçiyor. Arjantin, Brezilya, Paraguay ve Uruguay'ın içinde bulunduğu bölgesel ticaret bloğu MERCOSUR'un da güçlendirilmesi gerektiğine yönelik yapılan vurgular, bölgesel birliklerin, önümüzdeki yıllar için en önemli gündem maddesi olacağını gösteriyor. Lula hükümeti, MERCOSUR'un Çin ile olan ilişkilerini geliştirmeyi hedeflediklerini söylüyor ve Çin'in Brezilya için en önemli ticari partner olduğunu vurgulayarak uluslararası alandaki konumunu işaret ediyor.

Ortak para birimi ne anlama geliyor?

Brezilya Devlet Başkanı Lula ticari bağlarını güçlendirme amacıyla Arjantin'e ziyaretini gerçekleştirdi. Arjantin Cumhurbaşkanı Alberto Fernandez'le ortak bildirilerinin içeriği, ekonomik entegrasyonu daha ileriye taşımak için ortak bir Güney Amerika para birimi üzerinde çalışmalar olunca da bu ziyaret oldukça büyük bir heyecan yarattı.

Brezilya Maliye Bakanı Fernando Haddad geçtiğimiz yıl ticaret engellerini kaldırmak için Latin Amerika'nın en büyük iki ekonomisi arasında ortak bir ticari para biriminin önemli olacağını ancak Brezilya realinin sona geldiği anlamı taşımadığını belirtmişti. Arjantin'in döviz eksikliği sebebiyle yaşadığı enflasyon sorununun iki ekonomi arasındaki ticareti olumsuz etkilediğini belirten Haddad ortak para birimi konusunda çalışmaların hızlandığını söyledi. Arjantin ekonomisi için Brezilya en önemli ticari partner olma özelliği taşıdığı için en büyük oranda ihracat yaptığı Brezilya'yla ortak para biriminde anlaşmaya oldukça hevesli görünüyor. Brezilya açısından ise Arjantin diplomatik ilişkiler hususunda en önemli ülke olarak nitelendiriliyor. Reuters'ın haberine göre Brezilya hükümetinden bir kaynak, Brezilya ve Arjantin'in ikili bir anlaşma yoluyla garanti fonu oluşturacakları bilgisini verdi.

Brezilya Maliye Genel Sekreteri Gabriel Galipolo'nun açıklamasına göre ortak para birimi ulusal paraları değiştirmek anlamına gelmiyor, bu yalnızca ticari iş birliklerinde kullanılacak olan ortak bir birim olacak. Arjantin peso'su ve Brezilya reali ulusal ölçekte kullanılmaya devam edecek.

Yeni bir AB mümkün mü?

Brezilya ortak para biriminin "sur" yani "güney" olarak adlandırılmasını önerdi; zengin Kuzey'e karşı birlik olan güney devletler vurgusu olarak yorumlayabileceğimiz bu öneri çok çarpıcı. Zira, ABD dolarına bağımlılığa karşı bir savaş ilanına işaret etmekte. Ancak bu girişimler için Avrupa Birliği gibi yeni bir bölgesel ulusüstü örgüt ihtimali olabilir mi tartışmaları için oldukça erken. Tam anlamıyla bir para birliği sağlamak için prensipte ve uygulamada uzun bir sürece ihtiyaç duyan bölge henüz böylesi bir birliğe hazır değil. İç karışıklıklar ve siyasi kaosların yanı sıra ekonomik darboğaz yaşayan bölgenin diğer devletlerini dahil edecek büyük bir Birlik için uzun bir yol var.

Uygulamadaki zorluklar

Daha önce 1980'lerde Brezilya ve Arjantin arasına gaucho ortak para birimi fikri tartışılmış ancak uygulamaya geçirilmesinde büyük zorluklar yaşanması sebebiyle rafa kaldırılmıştı. Ancak Brezilya hükümeti bugün daha umutlu; Uruguay ve Şili gibi istikrarlı ekonomiler barındıran bölge bu umutları besliyor. Ancak, ortak para birimi girişimine destek olacağını belirten Venezüela başkanı Maduro'nun, ülkenin yaşadığı ekonomik çöküş ve hiperenflasyon sürecini aşmadan bu birliğe nasıl katılacağı şüpheli. Bir yandan da Arjantin Ekim ayında genel seçimlere gidecek ve Fernandez hükümeti devrilirse bu anlaşma nereye varacak sorusu gündemde.