Mantar hep ölümsüzlükle birlikte anılmış

Prof. Dr. Aysun Bay Karabulut/ Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
26.09.2023

Sümerlerin M.Ö. 3500'den itibaren mantar bitkisini ölümsüzlük sırrında kullanıldıkları rapor edilmiştir. Mantar, Mısır'da da çok değerli bir bitki olarak kabul edilmiş ve sadece Firavunların yediği özel bir yiyecek konumuna yükseltilmiştir. Romalılar ise bitkiler arasında üstün gördükleri mantarı tanrıların yiyeceği olarak kabul etmişlerdir.


Mantar hep ölümsüzlükle birlikte anılmış

Mantarlar sağlığa birçok fayda sağlayabilen besin maddeleri içerirler. İşte mantarların sağlık açısından sağlayabileceği bazı faydalar:

Besleyici değer: Mantarlar, protein, lif, vitaminler (örneğin B vitaminleri, D vitamini), mineraller (örneğin demir, potasyum) ve antioksidanlar gibi bir dizi besin maddesi içerirler. Bu, vücut için önemli besin öğeleri sağlar.

Bağışıklık sistemini destekleme: Bazı mantar türleri, bağışıklık sistemini desteklemeye yardımcı olabilecek beta-glukanlar gibi bileşikleri içerir. Bu, enfeksiyonlara karşı vücudu koruma potansiyeline sahiptir.

Antioksidan etkiler: Mantarlar, antioksidanlar açısından zengindir ve vücudu serbest radikallere karşı koruyabilirler. Serbest radikaller, hücresel hasara ve yaşlanmaya katkıda bulunabilirler.

Düşük kalori: Mantarlar, düşük kalori içeriği ile kilo kontrolüne yardımcı olabilirler. Ayrıca, lif içeriği tokluk hissini artırabilir ve aşırı yeme riskini azaltabilir.

Kolesterol kontrolü: Bazı araştırmalar, mantar tüketiminin kolesterol seviyelerini düzeltebileceğini göstermektedir. Mantarlar, doymuş yağların yerine daha sağlıklı bir alternatif olarak kullanılabilir.

Bağırsak sağlığı: Mantarlar, bağırsak sağlığını destekleyen prebiyotik lifler içerebilirler. Bu, bağırsak florasını dengelemeye ve sindirim sağlığını iyileştirmeye yardımcı olabilir.

Kansere karşı potansiyel koruma: Bazı mantar türleri, kansere karşı koruyucu etkilere sahip olabilecek bileşikleri içerebilir. Özellikle Shiitake ve Maitake mantarları, bu alanda araştırılmaktadır.

Zihinsel sağlık: Bazı araştırmalar, Lion's Mane (Yamabushitake) mantarının zihinsel sağlığa olumlu etkiler sağlayabileceğini önermektedir. Bu mantar, hafıza ve konsantrasyon üzerinde olumlu etkilere sahip olabilir.

Tansiyona dikkat

Mantarların sağlığa faydalarını elde etmek için, bunları dengeli bir diyetin bir parçası olarak tüketmek önemlidir. Ayrıca, mantarları pişirirken sağlıklı pişirme yöntemlerini tercih etmek, besin değerlerini koruyabilir. Ancak, herhangi bir sağlık durumunuz varsa veya mantarları diyetinize dahil etmek istiyorsanız, özellikle yüksek tansiyon veya alerjiler gibi özel koşullarınız varsa, bir sağlık profesyoneline danışmanız önemlidir.

Yenilebilir mantarlar, insanlar tarafından tüketilebilen ve genellikle yemeklerde kullanılan mantar türleridir. İşte bazı yaygın yenilebilir mantar türleri:

Şampiyon mantarı (Agaricus bisporus): Dünya genelinde en yaygın olarak tüketilen mantar türlerinden biridir. Beyaz şampiyonlar ve esmer şampiyonlar olmak üzere iki ana türü vardır.

İstiridye mantarı (Pleurotus ostreatus): Lezzetli ve besleyici bir mantar türüdür. Beyaz, sarı ve gri gibi farklı renklerde bulunabilir. İstiridye mantarlarını yetiştirmek için genellikle özel olarak hazırlanmış mantar yetiştirme ortamları kullanılır ve bu iş için ticari olarak üretim yapan çiftlikler bulunmaktadır. İstiridye Mantarı demişken tereyağlı, zeytinyağlı sarmısaklı kuru kırmızı biberli istiridye mantarının lezzetinden bahsetmeden geçmeyelim. Denmeyenler mutlaka denemeli. Hem kalbi hem de mideyi koruyor.

Karahindiba mantarı (Lactarius deliciosus): Özellikle Avrupa'da popülerdir ve lezzetli bir tadı vardır.

Trüf Mantarıları (Tuber spp.): Zengin bir aroması olan yüksek değerli mantar türüdür. Beyaz trüf ve siyah trüf gibi çeşitleri bulunur.

Portobello Mantarı (Agaricus bisporus): Büyük ve etli bir yapıya sahip olup, genellikle ızgarada veya fırında pişirilerek tüketilir.

Chanterelle Mantarı (Cantharellus cibarius): Altın rengi ve hafif bıçak şeklindeki yapılarıyla tanınır ve tatlı bir aromaya sahiptir.

Shiitake Mantarı (Lentinula edodes): Asya mutfağında yaygın olarak kullanılır ve besin değeri yüksektir. Aynı zamanda tıbbi kullanımı da vardır.

Maitake Mantarı (Grifola frondosa): Büyük yelpaze şeklinde kümeler halinde büyür ve lezzetli bir tadı vardır. Aynı zamanda sağlık açısından da değerlidir.

Morel Mantarı (Morchella spp.): Benzersiz bir doku ve tadı olan çıplak gövdeli bir mantar türüdür.

Şiir Mantarı (Boletus edulis): Büyük ve lezzetli bir mantar türüdür. Genellikle kızartılarak veya çorba yapımında kullanılır.

Reishi mantarı: Siyah, yeşil, mor, sarı, kırmızı, beyaz gibi birçok renkli çeşitlerde yetişir. Ancak en çok kullanılan Reishi mantarının çeşidi kırmızı olanıdır. Bunun yanı sıra üstünde en çok çalışılan ve gün içerisinde kullanım bakımından en çok bilinen türü Ganoderma'dır.

Reishi mantarı; kuru olduğu zaman bile parlak ve ışıltılı bir görünüşe sahiptir. Etli bir yapıya sahiptir, canlı ve kırmızı görünüşü ile birçok insanın ilgisini çeker. Çok uzun dönemlerden beri kullanılan mantar, ölümsüzlük mantarı olarak da anılır. Mantarın insanı ölümsüzleştirdiğine veya en azından gençleştirdiğine inanılmıştır.

Aslen Japonya, Çin ve Kore'de yer alan kırmızı reishi mantarı; dünya çapında sert ağaçların üstünde yetişen bir çeşittir. Bu ağaçların bazısı; elma, meşe ve akçaağaçtır. Ticari olarak da çok mühim oranlarda üretilen bir mantar türüdür. Böbrek yetmezliği hastalığından korunabilmek veya var olan rahatsızlığı ilerlemesini önlemek için de kullanılır. Antioksidan maddeleri ile bağışıklık sistemini kuvvetlendirerek hastalıklara karşı, vücudun daha güçlü olmasını sağlar. Reishi mantarı tozu; stresin dengelenmesi ya da stresin azaltılması için kullanılır. Geleneksel Çin kültüründe, meditasyon uygulamalarının daha yararlı hale getirilmesi için çay olarak da tüketilmiştir.

Yenilebilir mantarları toplarken ve tüketirken dikkatli olunmalıdır, çünkü bazı mantarlar zehirli olabilir. Bu nedenle, mantar toplamadan önce yerel yasaları ve güvenlik yönergelerini dikkatlice takip etmek önemlidir. Ayrıca, mantar toplamada ve tüketmede uzman olmayan kişilerin güvendiği bir uzmandan veya rehberden yardım alması önerilir.

Mantar mitolojisi

Sümerlerin M.Ö. 3500'den itibaren mantar bitkisini ölümsüzlük sırrında kullanıldıkları rapor edilmiştir. Mısır'da da çok değerli bir bitki olarak kabul edilmiş ve sadece Firavunların yediği özel bir yiyecek konumuna yükseltilmiştir. Romalılar ise bitkiler arasında üstün gördükleri mantarı tanrıların yiyeceği olarak kabul etmişlerdir.

Bir Uzakdoğu toplumu olan Çinliler de söylencelerinde Ganodermalucidum'dan "ölümsüzlük mantarı" olarak söz etmişlerdir. Bu değerli mantar Uzak Doğu Asya ülkelerinde yaklaşık 2 bin yıldan daha fazla zamandır bilinmektedir. Japon ve Çin kültüründe önemli bir potansiyele sahip olan bu mantarın çok farklı isimleri bulunmaktadır. Japon halkı Reishi veya Mannentake (10 bin yıl mantarı), Çin ve Kore halkı Ling Zhi ya da Ling Chi (ölümsüzlük mantarı) adını vermektedir. Çinlilere göre ayrıca 'uğurlu mantar' olarak bilinmekte, mutluluğu, sağlığı, şansı ve uzun yaşamı simgelemektedir.

Çin kültürüne ait bir diğer anlatıda ise bölgede çok sayıda kutsal adanın var olduğundan söz edilmektedir. Buna göre bu kutsal adaları Atlas kaplumbağaları korumaktadır ve adalarda bulunan Beyaz Azizler "ölümsüzlük mantarı" yetiştirmektedirler. Söylenceye göre bir zamanlar, kuzgunlar adadaki mantarların yapraklarını ana karaya taşıyarak savaşta ölen askerlerin cesetlerinin üzerine yığmışlardı. Böylelikle üç gündür ölü yatan askerler dirilmişlerdi.

Mantar Yunan mitolojisinde de karşımıza çıkmaktadır. Antik dönem yazarı Pausanias'a göre Persseus, Atena'nın koruması altındaki Hesperidlerin bahçesine girmiş ve burada bulunan bir su kaynağının yanında çıkan mantarlardan etkilenerek onların onuruna Myken kentini inşa etmişti. Bir diğer rivayete göre ise M.Ö. 2. binin ikinci yarısında Yunanistan'ın Mykenai kentinde ortaya çıkan Mykenei krallığı varlığını mantar bitkisine borçludur.

[email protected]