Osmanlı’da ve Avrupa Birliği’nde Çingeneler

İsmail Altınöz, AB’de yaşanan Çingeneler’in topluma entegrasyonu sorununu Osmanlı Devleti’nin Çingeneler ile olan ilişkileri ve karşılaşılan sorunlar dolayımıyla ele alıyor.

Murat Güzel / Yazar

Avrupa Birliği’ni oluşturması beklenen toplumlar içinde, özellikle Balkanlar’daki toplumlarda Çingeneler’in durumu hep tartışma konusu olmuştur. Hukuki, siyasi, eğitsel, ekonomik sorunlar yaşayan Çingeneler’in AB’nin bütünleşmesi içinde dışlanan toplulukların başında geldiğini söylemek elzem. Bu soruna Osmanlı toplumsal tarihinin pek incelenmeyen bir alanını ele alarak yaklaşıyor tarihçi İsmail Altınöz kitabında. Çalışmasında AB’de bugün yaşanan Çingeneler’in topluma entegrasyonu sorununu Osmanlı Devleti’nin Çingeneler ile olan ilişkileri, bunların sınırları ve uygulamada karşılaşılan bazı sorunlar dolayımıyla ele alıyor Altınöz. 

Osmanlı Devleti’nde farklı olduğunu gözlemlediği bir konuma sahip bulunan Çingenelerin yaşamlarını, sanatlarını, meslek gruplarını vb. konular inceleyen İsmail Altınöz araştırmasında tarihsel perspektifte Çingenelerin karanlık kalan yönlerini aydınlatmayı hedefliyor. Çok etnili Osmanlı devletinde adı pek zikredilmeyen veya arşivin tozlu raflarından günümüze ulaşmayan Çingenelerin tarihini inceleyen Altınöz, böylelikle bugün Avrupa Birliği ülkelerinde, özellikle güneydoğu, doğu ve Orta Avrupa’da yer alan Çingenelerin topluma entegrasyon noktasında büyük sorunların yaşandığı bölgelerde, Osmanlı İmparatorluğunun değişik bölgelerindeki Çingenelerin transformasyon sürecinin genel bir tasviri aracılığıyla Çingenelerin toplum ve diğer gruplar ile olan etkileşimi ve bu etkileşim sonucunda meydana gelen değişim sürecini analiz ediyor. Altınöz, “Bu değişim sürecinin bir taraftan örnek alınabilecek nitelikteki karakterine, diğer taraftan buna tezat teşkil eden ilişkilere işaret edilmektedir. Dahası bu süreç değişik safhalarında hem yeni yapılar, hem de politik, hukuksal ve sosyal normlar meydana getirmekteydi. Geçmişte başarılı bir şekilde Çingenelerin transformasyon politikasından bugünkü batılı devletler ve ilgili taraflar bu tecrübeden yeterince istifade ettiği söylenemez” bilgisini veriyor.

Çingenelerin değişimi

Kitabında Osmanlı Devleti sınırları içerisinde yer alan Çingenelerin sosyo-ekonomik yapılarıyla birlikte, kültürel ve refah seviyeleri ortaya koymaya çalışan Altınöz, Osmanlı coğrafyasının değişik bölgelerinde yer alan Çingenelerin meslek gruplarıyla birlikte, gelenek ve görenek özelliklerinin üzerinde duruyor. Çingenelerin çoğunlukta bulundukları Balkanlardan başlamak suretiyle, Mısır’a kadar olan bölgelerde bunların sosyal durumları ve vergileri ele alınarak, bölgeler arasındaki Çingenelerin konumu tespit edildiği gibi, devletin bu bölgelerdeki Çingenelere bakış açısını da çalışmasının kapsamına dahil ediyor.  

Osmanlı toplumunda Çingeneler, İsmail Altınöz, TTK, 2013

Sanat ve ticaret

[email protected]