‘Petrol' şehrinden enerji şehrine: Batman

Batman, hem petrol rezervleri hem de yenilenebilir enerji kaynakları potansiyeli bakımından zengin bir konumda bulunduğundan Türkiye'nin geleceğinde değerli bir konumdadır. Bu nedenle Batman Üniversitesi'nin YÖK tarafından enerji alanında 'İhtisas Üniversitesi' olarak tanımlanması son derece önemlidir.

Batman, Siirt iline bağlı "İluh" adlı bir köy iken, 2 Mart 1936'da 25 köyün bağlandığı bir nahiye (bucak) hâline getirilmiştir. Raman Dağı'nda petrolün çıkarılmaya başlanmasıyla büyük bir ekonomik değişim geçirmeye başlayan İluh, hızla göç almaya başlamış ve 1955 yılına gelindiğinde köyün idarî yapısı değiştirilerek belediye teşkilatı kurulmuştur. 1957 yılında Siirt iline bağlı olarak, İluh merkez olmak üzere 22 köyün bağlı olduğu "Batman İlçesi" kuruldu. İlçe, adını merkezine 5 km uzaklıktaki Batman Çayı'ndan aldı. Petrolün çıkarılması ve TPAO'nun kurulmasıyla hızla gelişen Batman 1990 yılında ise il olmuştur. 1936'dan 1990'a kadar geçen 54 yıllık süre içinde Batman, petrol başta olmak üzere sahip olduğu zengin doğal kaynakları sayesinde 600 binden fazla nüfusa sahip bir il olmuştur. Bu yönüyle Batman, enerji kaynaklarının bir yerleşim yerinde ne gibi değişikliklere sebep olacağının ülkemizdeki tipik örneklerinden biridir.

Alternatif arayışlar

Bilindiği üzere dünyada Sanayi Devrimi ile birlikte her türden enerjiye olan ihtiyaç günden güne artmaktadır. Yeryüzünde, bulunduğu hâliyle hiçbir işlem görmeden kullanılan, tükenme tehlikesi içerisinde olan ve aynı zamanda kullanımları sonucu hem insan sağlığı hem de çevre üzerindeki yan etkileri bakımından risk barındıran enerji kaynaklarına alternatif çözümler aranmaktadır. Peki bu sorun nasıl çözülebilir? Değerli okuyucular, sizlerin de malumu olduğu üzere bu sorunun cevabı "yenilenebilir enerji kaynakları"nda yatmaktadır. Modern insanın enerji olmadan hayatını idame ettirmesi mümkün değildir. Günlük hayatımızda ihtiyaç duyduğumuz enerji miktarı artık klâsik olarak tabir ettiğimiz enerji türleri ile giderilememektedir.

Bu ihtiyacın yarattığı problemlerin büyüklüğü için 2. Dünya Savaşı en açık örnek olarak önümüzde durmaktadır. Günümüzde savaşlara bile sebep olan enerji ihtiyaçlarını giderilebilmek için özellikle Amerika ve Kıta Avrupası büyük bir arayış içine girmiştir. Yenilenebilir enerji kaynakları açısından şanssız sayabileceğimiz Avrupa ülkeleri bu konuda âdeta dişini tırnağına takmış bir şekilde çalışmalar yürütmektedirler. Neyse ki Türkiye'nin sahip olduğu enerji potansiyeli bu konuda geleceğe güvenle bakmamızı kolaylaştırmaktadır.

Sizlere petrol üretimi ve güneş enerjisi potansiyeli açısından ülkemizin diğer illerinden ayrılan Batman ilinin enerji kaynaklarından bahsetmek istiyorum. Batman, hem petrol rezervlerine sahip hem de yenilenebilir enerji kaynakları potansiyeli bakımından zengin bir konumda bulunduğundan Türkiye'nin geleceği açısından Batman Üniversitesi'nin YÖK tarafından enerji alanında 'İhtisas Üniversitesi' olarak tanımlaması son derece önemlidir. İlimizin bulunduğu konumdan ve sahip olduğu enerji kaynaklarından aldığı güçle enerji alanında yapacağı çalışmalar yoluyla iddiasını ortaya koyacak olan Batman Üniversitesi Türkiye'nin en iyi üniversiteleri arasında yer almayı amaç edinmiştir ve bu doğrultuda çalışmalarını sürdürmektedir.

Batman'ın enerji potansiyeli

Yukarıda bahsettiğim gibi, Batman ilinin enerji potansiyelini 'karbon bazlı enerji kaynakları' ve 'yenilenebilir enerji kaynakları' başlıkları altında sınıflandırabiliriz. İlin en önemli enerji kaynağı petroldür. Türkiye'de petrol sektörünün tarihi dönüm noktaları Batman'da yaşanmıştır. Ülkemiz toplam petrol üretiminin yaklaşık olarak yüzde 73'ü Batman'da yapılmaktadır. Bunun yanında Batman, dünya çapında hatırı sayılır şekilde güneş, rüzgâr ve su yoluyla elde edilecek enerji kaynaklarına sahiptir. Batman'ın sahip olduğu yenilenebilir enerji kaynaklarından en yüksek potansiyele sahip olanı güneş enerjisidir. Sahip olduğu coğrafî konumunun etkisiyle ülkemizin var olan mevcut güneş enerjisi potansiyeli birçok Avrupa ülkesinden daha büyüktür. Ülkemizin güneş ışınımında en avantajlı bölgesi olan Güney Doğu Anadolu Bölgesi, kurulu olan güneş kolektörleri ile üretilen enerji neticesiyle dünyada dördüncü sıradadır. Batman ilinin sahip olduğu güneş enerjisi potansiyelinin Türkiye ortalamasının üstünde olması sebebiyle güneş enerjisine yönelik yapılacak enerji yatırımlarının ülkemizin ekonomisine önemli ölçüde katkı sağlaması beklenmektedir.

Yeryüzüne gelen güneş enerjisinin ortalama yüzde 2'si rüzgâr enerjisine dönüşür. Rüzgâr türbinleri ise hareket halindeki havanın kinetik enerjisini mekanik enerjiye ve daha sonra elektrik enerjisine çeviren rüzgâr enerji santrallerinin ana yapı elemanıdır. Ekonomik RES (Rüzgâr Enerji Santrali) yatırımı için 7.5 m/s üstündeki rüzgâr hızları gerekmektedir. Batman ili mevcut durum itibariyle 7.92 MW'lık rüzgâr enerjisi potansiyeline sahiptir. Suyun sahip olduğu potansiyel enerjinin kinetik enerjiye dönüştürülmesi ile hidrolik enerji elde edilir. Türkiye'de yenilenebilir enerji kaynakları içerisinde en büyük pay sahibi hidrolik kaynaklardır. Batman'da hidroelektrik enerji tesisi olarak yapımı tamamlanmış ve kullanılan iki tesis mevcuttur. Bu tesislerden birisi olan Batman Barajı, öncelikle sulama, taşkın önleme ve enerji üretmek amacıyla 1986-1999 yılları arasında Batman Çayı üzerinde inşa edilmiştir. Baraj 37 bin 743 hektarlık bir alana sulama hizmeti sağlarken, 198 MW güç ile de yıllık 483 GWh'lik elektrik enerjisi üretilmektedir. Yapımı tamamlanmış ve elektrik üretimi devam etmekte olan "Garzan Barajı ve Hidroelektrik Santrali (HES)" Batman'ın Kozluk ilçesinde Yanarsu Çayı üzerindedir. Tesis, Türkiye'nin 89. büyük Hidroelektrik Santrali'dir. Garzan Barajı ve HES ortalama 50 bin 276 kişinin tüm elektrik enerjisi talebini karşılayabilecek kapasiteye sahiptir..

Pilot üniversite olarak Batman Üniversitesi

Yukarıda da üzerinde durulduğu gibi yenilenebilir ve karbon bazlı enerji kaynaklarına sahip olan Batman, enerji alanında önemli bir potansiyele sahiptir. Sahip olduğu bu potansiyelin yanında, yaptığı çalışmalarla ilinde ve bölgesinde adından söz ettiren Batman Üniversitesi, 12 Kasım 2021 tarihinde Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi'nde düzenlenen Bölgesel Kalkınma Odaklı Üniversite Ziyaretleri programında YÖK Başkanı Prof. Dr. Erol Özvar tarafından "Bölgesel Kalkınma Odaklı Misyon Farklılaşması ve İhtisaslaşması Projesi" kapsamında "enerji" alanında pilot üniversite seçilmiştir.

Enerji alanında pilot üniversite seçilen Batman Üniversitesi, çalışmalara hemen başlamış ve hızla "Enerji Koordinasyonu Merkezi (EKOM)" adında bir birim oluşturulmuştur. EKOM biriminde bulunan akademisyenler ilk etapta ihtisaslaşan üniversitelere ziyaretler gerçekleştirerek yapılan çalışmalar ve gerçekleştirilen faaliyetleri yerinde gözlemleme imkânı bulmuşlardır. Akabinde İş birliği yapılabilecek paydaşlara ziyaretler gerçekleştirilmiştir. Bu ziyaretler kapsamında Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, TPAO, EPDK, TEDAŞ ve TÜPRAŞ gibi kurum ve kuruluşlarla ilin ve bölgenin kalkınmasına katkıda bulunacak projeler gerçekleştirilmesi için iş birliği yapılmasının önü açılmıştır. EKOM'un kurulmasının hemen ardından üniversitemizde, "Enerji Çalıştayı" düzenlenmiştir. Çalıştaya Batman Üniversitesi Rektörü, TPAO Bölge Müdürü, TÜPRAŞ Bölge Müdürü, DİKA Genel Sekreteri, İl Özel İdare Genel Sekreteri, Dicle Elektrik Ar-Ge Direktörü, Dicle Elektrik İl Müdürü, GAP Proje Müdürü, Batman Üniversitesi Enerji Koordinasyon Merkezi'nin üyeleri katılım göstermiştir. Çalıştayın ardından çalışmalarına hız kesmeden devam eden Batman Üniversitesi, "Bölgesel ve Küresel Boyutları ile Ukrayna Krizi Paneli" ve "Enerjide Kritik Altyapıların Güvenliği: Ilısu Barajı" çalıştaylarını düzenlemiştir. Proje odaklı çalışmalarıyla GAP özel idaresi, SOGEP, DİKA ve çeşitli kuruluşlara proje başvuruları gerçekleştirilmiş ve Batman Üniversitesi ile Azerbaycan Devlet Neft ve Sanayi Üniversitesi arasında İş Birliği Protokolü'nün imzalanmasının ardından Batman Üniversitesi'nde "Enerji Zirvesi" düzenlemiştir. Bölgesel odaklı kalkınma misyonuyla hareket eden Batman Üniversitesi, diğer sektörlerle iş birliği içerisinde yürütmeyi planladığı projeleri hayata geçirmeyi amaçlamaktadır. Bu kapsamda "Enerji Vadisi" projesi ile "Enerji Müzesi" kurulması, "Enerji Akademisi" kurulması, hedef kitlelere yönelik sertifikalı eğitim, bilinçlendirme ve uzmanlık eğitimleri verilmesinin yanısıra özel sektörle işbirliği yapılarak enerji alanındaki girişimlerin arttırılmasını hedeflemektedir. Bir diğer proje olan "Enerjide Yeni Trendler" projesi ile üniversite kampüsünün sürdürülebilir bir kampüs haline getirilmesi, online karbon ayak izi ölçümünün yapılması ve hidrokinetik türbin santrali kurulması gibi faaliyetlerin gerçekleştirilmesi amaçlanmaktadır. Son olarak "Enerji ve Sanayi" iş birliği kapsamında güneş enerjisi ile iklimlendirme faaliyetlerinin yapılması, petrol sektörü bileşenlerinin tasarımlanması ve akıllı röle ve ölçü aleti tasarımının gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir.

Beklentiler

Bölgesel kalkınma odaklı misyon ile hareket eden Batman Üniversitesi, gerçekleştirilen faaliyetler ve yapılan proje başvuruları ile enerji ile ilgili il ve bölge istatistiklerinde yüzde 5'lik iyileşme sağlanması, enerji konusunda eğitim, bilinçlendirme ve sertifikasyon yoluyla 5 bin kişiye ulaşılması, enerji odaklı faaliyet gösteren firma sayısının yüzde 2 oranında artış göstermesi, bölgede enerji odaklı firma ekosisteminin oluşması veya güçlenmesi, yapılan faaliyetlerle bölgede bulunan firmaların test, analiz ve uzman ihtiyaçlarının karşılanması beklentilerimiz arasındadır. Bununla birlikte Sanayi ve Teknoloji İşbirliği Kurulu (SANTEK) kapsamında üniversite ve sanayi ortaklığında gerçekleştirilecek projeler ile yeni ürünlerin geliştirilmesi ve bölgesel kalkınmanın sağlanması, Enerji sektöründe kamu, üniversite ve sanayi işbirliğinin daha fazla artmasını hedeflemektedir. Güneş enerjisi panellerinin daha aktif kullanılmasını hedefleyen Batman Üniversitesi, gerçekleştirilecek faaliyetler ile ilimizde yenilenebilir enerjinin binalarda kullanımına yönelik daha verimli güneş enerjisi panellerinin, iklimlendirme çözümlerinin ve depolama sistemlerinin geliştirilmesi ve bu yolla bireysel kullanıcıların hanelerde ısıtma-soğutma, elektrik gibi güneş enerjisi kullanım alanlarının yaygınlaştırılması hedefini ortaya koymuştur. Yeni kurulacak Organize Sanayi Bölgesi (OSB) yerleşkelerinde modern ve daha verimli güneş enerjisi temelli ısıtma-soğutma sistemleri kullanımının sağlanması, kentsel dönüşüm alanlarında Güneş Enerjisi sitemlerinin kullanılmasının teşvik edilmesi de amaçlamaktadır.

[email protected]