Prigojin sonrası Wagner için muhtemel senaryolar

Prigojin ölümü sonrasında arkasında, Ortadoğu coğrafyasının yanı sıra Afrika'da fragile state olarak isimlendirilen devletlerde faaliyet gösteren ve aktif olarak bir dizi suç işlemiş paralı askeri barındıran özel bir askeri şirket bıraktı. Ölümünün suikast olup olmadığından ziyade, Ortadoğu ve Afrika'daki geniş bir alana yayılan söz konusu bu yapının bundan sonra kimin kontrolüne geçeceği asıl sorulması gereken soru. Tamamen tasfiyesi durumunda ise Wagner'ın mirasını devralmak için gönüllü birçok şirketin bulunduğunu da hatırlatmak gerek.

Rusya'nın Ukrayna'yı işgali siyasi, ekonomik ve sosyal alanlarda uluslararası dengeyi değiştirmekle birlikte gıda, enerji ve güvenlik bağlamında da birçok krizi beraberinde getirdi. Özellikle uluslararası düzeyde tartışılan özel askeri şirketler ve paralı askerlerin varlıkları güvenlik krizinin önemli sacayakları haline geldi. ABD'nin işgali sonrasında uluslararası basında Blackwater (şimdiki adıyla ACADEMI) gibi özel askeri şirketlerin görünür hale gelmesi, karışmış oldukları skandallar ve aktif çatışma alanlarındaki etkin kullanımlarının meşruluğu (bir nevi yasallığı) uzun dönem gündemi meşgul ederken, Rusya - Ukrayna savaşında da kullanılan paralı askerler ve özel askeri şirketler tartışmaları daha da derinleştirdi. Öyle ki, Ukrayna'nın Batı'dan talep ettiği askeri ekipman ve mühimmatın yanı sıra asker talebinin reddedilmesi, Kiev yönetimini insan kaynağı arayışına sürükledi. Kiev yönetimi Ukrayna Uluslararası Savunma Lejyonu adı altında bir birlik oluşturup dünyanın her yerinden gönüllü asker toplama yoluna giderek paralı özel asker ordusunu yarattı. Söz konusu birliğe binlerce kişi başvurdu, halihazırda da resmi olarak Ukrayna askeri kanadı altında faaliyet göstermeye devam ediyorlar. Bilinen ancak açıklanmayan bir diğer mesele ise ACADEMI'nin Ukrayna'da Rusya'ya karşı Ukrayna Uluslararası Savunma Lejyonu'nu eğittiği.

Neden hep Wagner konuşuluyor?

Ortadoğu ve Afrika'da aktif çatışma alanlarındaki etkinliği ve tecrübesiyle en bilinen özel askeri şirket olan Wagner, Ukrayna savaşında da aktif bir şekilde yer alıyor. ACADEMI ve Rusya'ya karşı savaşan "gönüllü" paralı askerlerin gölge güç olarak uluslararası basında yer almamasına karşı Wagner'in ismi sıklıkla duyuluyor. Wagner'in, Rus askerlerinin yerine sıcak çatışma alanlarında tercih edilmesi belki de savaşın en çok konuşulması gereken unsurlarından. Gelinen noktada Wagner üzerinden Rusya'nın aktif çatışma alanlarındaki askeri gücü başta olmak üzere savaş kabiliyeti, askeri ekip ve mühimmatlarının etkileri/ etkisizliği analizlerinin de sıklıkla yapıldığı söylemek mümkün. Kremlin'in Wagner üzerinden Ukrayna, Ortadoğu ve Afrika'da alan hakimiyeti arttırmaya çalıştığı da bilinen bir gerçek.

Wagner'ın geleceği

Irak'ın Nisur meydanında yaşanılan skandal başta olmak üzere ACADEMI personellerinin Ortadoğu'daki katliamları, şirketin bölgedeki tartışmalı varlığı ve açılan kasten adam öldürme, istismar ve insan hakları ihlalleri gibi davalar ACADEMI başkanı Eric Prince'ın ismini temizlemek adına giriştiği bir dizi siyasi hamlesi sonucunda bertaraf edildi. Halihazırda da bilinen bir gerçeklik olarak, Eric'in babası Edgar Prince'ın aşırı sağ ve Cumhuriyetçilerle yakın ilişkisi, yapmış olduğu milyonlarca dolar yardım ve Eric'in George H.W. döneminde Beyaz Saray'da yaptığı staj sonrası güçlü siyasi bağları mevcut. Söz konusu siyasi bağları, Pentagon ile ikili iyi ilişkileri ve ABD'deki ekonomik etkinliği sayesinde de ACADEMI kuruluşundan günümüze kadar bir dizi isim değişikliği ile faaliyetlerine ara vermeden devam ediyor. Peki, Prigojin'in gizemli ölümünün ardından; faaliyet gösterdiği coğrafyalarda karışmış olduğu skandallar, insan hakları ihlalleri sonrasında Wagner için nasıl bir gelecek söz konusu? Eric Prince'ın ACADEMI'sinde olan süreklilik Wagner için geçerli olamayacak gibi gözüküyor. ACADEMI'den farklı olarak Wagner'ın başkanı Prigojin'in -her ne kadar Putin'e yakınlığı ile bilinmiş olsa bile- derin siyasi networklere sahip olmadığı yönünde kuvvetli iddialar söz konusu. Aynı zamanda da Ukrayna'da birçok Wagner askerinin ölümü, mühimmat yetersizliği gibi konular üzerinden Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve Genelkurmay Başkanı Valeri Gerasimov'a yönelik ağır sözler sarf ettiği videolu mesajı yayınlaması, Wagner ile Kremlin arasında dolaylı yollardan anlaşmazlıkların olduğuna yönelik söylemleri güçlendirerek Prigojin'i bir taraf haline getirdi. Öyle ki Wagner'ın kuruluşundan itibaren Rus askeri kanatla arasında derin anlaşmazlıkların olduğu da bilinen bir gerçek. Savaşın başından itibaren Rus askeri kanadı beceriksizlik ve yetersizlik ile suçlayıcı videolarını sık sık yayınlayan Prigojin, mühimmat yetersizliği üzerinden devam eden tartışmanın boyutu öylesine büyüttü ki Wagner'daki paralı askerleri Ukrayna'daki aktif çatışma sahasından çekeceğini belirterek el yükseltti. Kremlin'in açıklamaları hem askeri kanadı hem de Wagner kanadını yatıştırıcı şekilde devam ederken Haziran ayında Prigojin tüm dünyanın gözü önünde Kremlin'e yönelik bir darbeye kalkıştı. Rusya'da bir iç karışıklığa neden olabilecek Prigojin'in bu hamlesi; Wagner'ın geleceği, aktif olarak yer aldığı coğrafyalardaki pozisyonu, ilişki kurduğu ağları ve Rusya'nın çıkarlarını ne denli koruyacağına dair birçok soru işaretini beraberinde getirdi. Haziran ayında yaşanılan söz konusu darbe girişiminden kısa bir süre sonra Rus lider ile Afrika'daki bir dizi siyasi görüşmeye katılan Prigojin Kremlin ile ikili ilişkilerini düzelttiği, mevcut pozisyonunu koruduğu imajını verdi. Ancak, Prigojin ve şirket içerisindeki en yetkin kişileri Moskova'ya götüren özel jetin 24 Ağustos tarihinde düşmesi Wagner'ın tasfiye edilip edilmeyeceğine yönelik tartışmaların da başlamasına neden oldu. Prigojin ölümü sonrasında; Libya, Suriye gibi Ortadoğu coğrafyasının yanı sıra Mali başta olmak üzere Afrika'daki fragile state olarak isimlendirilen devletlerde faaliyet gösteren ve aktif olarak bir dizi suç işlemiş paralı askerleri barındıran özel askeri şirket ya da özel paralı- suç örgütünü arkasında bıraktı. Ölümüne dair suikast olup olmadığına yönelik iddialardan ziyade Ortadoğu ve Afrika'daki geniş bir alana yayılan söz konusu bu yapının kimin kontrolünde olacağı asıl sorulması gereken soru. Wagner içerisindeki paralı askerlerin ise nasıl bir yol izleyeceği tartışmalı başka bir alan. İhtimaller arasında ilk akla gelen; Wagner personellerinin Rus askeri kanadına dahil olması ve askeri kanadın direkt olarak Wagner'ı kontrol altına alıp söz konusu coğrafyalarda faaliyetlerine devam etmesi. Ancak bu ihtimal beraberinde bazı sorunları getirecektir. Rusya, özellikle Batı'nın uyguladığı yaptırımlardan sonra kendisine yeni bir alan açmak adına Afrika'daki faaliyetlerini uluslararası normlara takılmadan Wagner üzerinden yürütüyor. Dolayısıyla da Rus askeri kanadın Wagner'ı yönetmesi ve Afrika'da faaliyet göstermesi uluslararası bir dizi norm ve bürokratik kanalların yeniden tıkanmasına neden olabilir. Bu bağlamda da Kremlin bu opsiyonu değerlendirmek istemeyebilir. İkinci ihtimal ise Putin'in Wagner'ın yönetimine güvendiği birini ve hatta birilerini ataması -ki mevcut durumda Kremlin adına makul görünen senaryo bu. Netice itibariyle de Rusya içerisinde giderek büyüyen özel askeri şirketlerin varlıkları söz konusu. Redut ve Gazprom'un desteklediği iddia edilen küçük ölçekli iki ya da üç özel askeri şirket mevcut örneğin. Netice itibariyle Putin'i ve Rus askeri kanadı eleştirmeden Kremlin ile dirsek temasında kalacak ve mevcut coğrafyalarda aktif bir şekilde faaliyetlerine devam edecek birçok yeni aktör de Wagner'ın mirasını devralmak için gönüllü olacaktır.