Siyonist edebiyat nasıl şekillendi?

Peren Birsaygılı Mut, "İsrail'in Zihin Haritası: Siyonist Edebiyat" başlıklı kitabında, İsrail'in kurucu edebi ve düşünsel altyapısını ortaya koyuyor. Dönemin gazete, dergi ve yayınevlerinden yola çıkarak bir devlet olarak İsrail fikrinin oluşturulmasının ve İsrail'in fikir dünyasının derinlemesine incelendiği çalışma, Farabi Kitap tarafından yayımlandı.

Murat Güzel

Her ne kadar Siyonizm 19. yüzyılda Avrupa'da hem sistematik ve seküler bir siyasi ideoloji hem de örgütlü bir hareket olarak ortaya çıkmışsa da kökenlerini daha geçmişte aramak ve bulmak mümkündür. Diasporadaki Yahudilerin mitolojisinde bir gün Siyon olarak adlandırılan bölgeye dönme arzusu önemli bir yer kaplar.

19. yüzyıl Avrupası'nın genel siyasi ve kültürel ikliminde merkezi devlet ve mutlakiyetçilik ile liberal fikirlerin etkisi olduğu biliniyor. Aydınlanmacılıkla ve Fransız Devrimi'nin tetiklediği bakış açılarıyla etkilenmiş bu siyasi ve kültürel iklimde milliyetçilik de önemli bir yer tutuyor. Her ne kadar mutlakiyetçilik, milliyetçilik ile liberalizm ilk bakışta birbirine epey aykırı görünse de birlikte Siyonizm'e hizmet ettikleri söylenebilir. Siyonizm'in ortaya çıkışında Avrupa'daki Yahudi düşmanlığının ve antisemitizmin etkisi koyudur. Sözünü ettiğimiz iki siyasi yaklaşım bu düşmanlıkta ortaktır. Hatta Theodor Herzl'in siyasi Siyonizm'i de Dreyfus davası sonrası dile getirdiği biliniyor.

Kültürel mücadele

Peren Birsaygılı Mut, "İsrail'in Zihin Haritası: Siyonist Edebiyat" başlıklı kitabında, İsrail'in kurucu edebi ve düşünsel altyapısını ortaya koyuyor. Dönemin gazete, dergi ve yayınevlerinden yola çıkarak bir devlet olarak İsrail fikrinin oluşturulmasının ve İsrail'in fikir dünyasının derinlemesine incelendiği çalışma, Farabi Kitap tarafından yayımlandı.

Eseriyle Türkiye'deki Filistin çalışmaları literatürüne katkı sunmayı hedefleyen Mut, İsrail'in 14 Mayıs 1948'de kuruluşunun sadece siyasi bir sonuç değil, çok uzun yıllar devam eden edebi ve kültürel bir mücadelenin sonucu da olduğunu vurguluyor. 1800'lerden 1948'e dek uzanan bu süreçte Siyonizm kelimesinin icadından silahlı Siyonist çetelere kadar birçok konuyu irdeleyen Mut, Siyonizm'in siyasi olarak doğmadığını, kültürel ve edebi olarak oluşturulduğunu, siyasi olanın ise bunu takip ettiğini söylüyor.

Siyonizm'in ilkin İngiliz, Alman, Fransız ve Rus edebiyatında ortaya çıktığını belirten Mut bu kültür ve edebiyatlar içinde"Bu mazlum Yahudiler nereye gidecekler?" sorusunun sıkça sorulduğuna dikkat çekiyor. Bu soruya bir cevap olarak Yahudilerde "Filistin'e gitmek zorundayız" algısı oluşturulduğunu belirten Mut, 1800'lerin başından itibarenbaşlatılan bu edebi faaliyetin Filistin'e bir zihinsel dönüş sağlamak istediğini belirtiyor. Zihinsel dönüş sağlandıktan sonra da o dönüşün fiziken mümkün kılmaya çalışıldığına işaret eden Mut, bu hedef doğrultusunda onlarca siyonist yazar ve şairin, onlarca kitabın olduğunu da belirtiyor. Kitabında İsrail'in kuruluşuna bu şekilde katkı yapan 30 Siyonist yazarı portreleri ve eserleriyle ortaya koyan Mut bir yerde İsrail zihin haritasını da çiziyor. Mut, kitabında ayrıca Siyonist tiyatronun izlerini sürmeye çalışıyor, İsrail'in milli marşının ve ilk Siyonist kadın şairin hikayesini inceliyor. Bu çalışmasında Siyonist edebiyat tarihini 1948'e kadar yazdığını izleyen Mut, çağdaş Siyonist edebiyatını farklı bir kitapta kaleme alacağını da belirtiyor. Kitapta ele alınan yazarlardan bazıları ise şöyle: Benjamin Disraeli, George Eliot, Theodor Herzl, Ahad Ha'am, Maksim Gorki, Stefan Zweig, Mark Twain. (Ş

İsrail'in Zihin Haritası: Siyonist Edebiyat

Peren Birsaygılı Mut

Farabi, 2025

İbn Sina ve Descartes'ın psikolojilerinin mukayesesi

İbn Sina İslam felsefesinin önemli figürlerinden biriyken, Descartes da modern felsefenin kurucusu sayılır. İbn Sina sadece İslam dünyasında değil, orta çağ tıp ve felsefe dünyasında da uzun süre etkisi sürmüş bir isimdir. Descartes ise sadece modern felsefenin kurucusu olarak anılmaz, onun "zihin felsefesi"ni de armağan ettiği düşünülür. İbn Sina ve Descartes'in psikoloji anlayışlarının karşılaştırılmalı bir analizini yapan Ömer Faruk Görücü, İbn Sina ve Descartes'in görüşlerinde her şeye rağmen hâlâ işe yarar bir şeyler saklı olduğunu düşünüyor.

İbn Sina-Descartes Psikolojisi

Ömer Faruk Görücü

Çizgi, 2024

Roger Garaudy'nin İsrail sahtekârlığıyla savaşı

Roger Garaudy'nin salt felsefeye değil diğer sosyal disiplinlere de önemli kavramsal katkılarda bulunduğunu öne sürebiliriz. Onun Siyonizm'in ve İsrail'in mitlerini eleştirmesi Fransa, Almanya ve ABD gibi ülkelerde entelektüel hayattan dışlanmasına sebep olmuştu. Abdulvahab M. El-Messiri'nin derlediği Sahte Mitoloji ve İnsanın Zaferi, entelektüel hayatının başlangıcından itibaren aldatmacalara karşı çıkan Roger Garaudy'nin İsrail'in sahtekârlıklarına karşı verdiği mücadeleyi gözler önüne seriyor.

Roger Garaudy, Sahte Mitoloji ve İnsanın Zaferi

der. Abdulvahab M. El-Messiri

çev. Sabri Türkmen

Pınar, 2025