Sudan bayramı ağaçlara asmış bekliyor

Hartum'da bayram hazırlıklarını en net görebileceğiniz alanlar ağaçlar. Çocuklar için hazırlanan bayramlıklar ağaçlara asılarak satılıyor.

Hartum'dan iftara çağırdılar, gittik. Türkiye Maarif Vakfı'nın davetlisiydik. Sudan'da Ramazan nasıl geçiyor, bayrama nasıl hazırlık yapılıyor açıkçası çok merak ediyorduk. Sıcaklık da korkutmuyor değildi. Havaalanına iner inmez korkumuz ile yüzleştik. Hava sıcaklığı 45 derece. Ama Ramazan'ın bereketi her yerde. Bu sıcakta herkes oruçlu ve güler yüzlü. Daha ne olsun. Önce Sudan'ı anlatalım sonra Ramazan'a geliriz... Sudan Afrika'nın en geniş üçüncü ülkesi. 2011 yılında Sudan ve Güney Sudan olarak ikiye ayrılmadan önce Afrika'nın en büyük ülkesi imiş. 1.886.068 kilometrekarelik yüzölçümü ile dünyanın da en büyük 16. ülkesi unvanına sahip. Nüfusu 31 milyon. Fakat Sudan'da her bin doğumdan 39.9'u ölümle sonuçlanıyor. 2010 sonrası yaşanan siyasi sorunlara paralel olarak ekonomik sıkıntılar sosyal alanda da belirgin biçimde gözlemleniyor. Güney Kurdufan sorunu ve 2003 yılından beri devam eden Darfur sorunu bölge insanının açlık ile yüz yüze kalmasına sebebiyet vermiş.

Birleşen iki Nil: Nileyn

Ülkenin resmi dili Arapça ve İngilizce. Halk yoğunluklu olarak Arapça konuşuyor. Bununla birlikte Nübyece, Beja, Fur, Nuban, Ingessana gibi yerel diller de konuşuluyor. Halkın yüzde 90'ı Müslüman. Kalan yüzde 10'luk dilimde Animizm, Kıptilik ve Ortodoks Hristiyanlık var. Nil bölgeye hayat veren büyük ve güçlü bir su. Nehrin etrafında çok erken dönemlerden itibaren insanlar yerleşim yerleri kurmuş. Sudan'ın başkenti Hartum'un tarihi Taş Devri'ne kadar uzanıyor. Hartum şehrine ismini veren de Nil'in buradaki kıvrımları. Kelime anlamı 'hortum'. Bu ismin verilme sebebi Nil Nehri'nin bu bölgeye geldiğinde kıvrılması fil hortumuna benzemesi imiş. Hartum'un Rafediye bölgesi yakınlarında Beyaz Nil ile Mavi Nil birleşiyor. Ana kol olan Beyaz Nil ve diğer kol olan Mavi Nil arasında küçük adacıklar bulunuyor. Nispeten derinliğin ve akış hızının azaldığı bölgeler buralar. Bu bölgelerde serinlemek için Nil'e giren çocukları görmek mümkün. Bu iki Nil'in birleştiği yerde 'Nileyn' yani iki Nil anlamına gelen bir cami bulunuyor. Nileyn Camii, 1973'te Hartum Üniversitesi Mimarlık Fakültesi öğrencisi Gamar ed-Devla Et-Tahir tarafından tasarlanmış. Açılışına ünlü boksör Muhammed Ali'nin katıldığı camiyi görmeye dünyanın dört bir tarafından turistler geliyor.

Tuti Adası'nda, Nil kıyısında serinleyen gençler.

Türkiye sevgisi

Başkent Hartum ile Sudan'ın en büyük şehri olan Omdurman arasında sadece 150 metre var. Omdurman ekonominin ülkedeki merkezi konumunda. Çarşı, pazarları çok zengin çeşitlilikte. Çarşı, pazar demişken bu bölgede Türk olduğunuzu nasıl oluyorsa herkes anlıyor. Ve... Türkiye'den gelenlere ekstra indirimler var. Türkiye'yi çok seviyorlar. Türkiye'yi ümmete önderlik yaptığı için çok seviyorlar. Aslında çok acıklı ama her Sudanlı ülkesinden gitmek istiyor. Türkiye, göç etmeyi istedikleri ülkelerden biri.

Hartum iftarları

Yüzde 90'ının Müslüman olduğunu söylemiştik ülkenin. Yani Ramazan'da oruç tutmayan neredeyse yok. Ramazan ayının son on gününde gece namazları kılınmaya başlanıyor. İtikaf ibadeti çok yaygın olarak gerçekleştiriliyor. Kuran okuma konusunda büyük bir hassasiyet var. Camiler gece gündüz dolu. İftar vaktine yakın saatlerde sokaklarda büyük kalıplarla buzlar satılıyor. Çünkü soğuk su temini zor. Günün yarısında elektrik kesik ve olan elektrik de çok pahalı. Halkın ancak yüzde 40'ında buzdolabı var. Buradaki insanların hayali genelde bir göz oda ve bir buzdolabı.

Sokak iftarları çok yaygın. Yoldan geçen herkes bu iftara davetli. Yolları kesip zorla iftar sofrasına oturtulmanız da mümkün. Misafirperverlik örneği olan bu iftarlarda ikram ve alaka da had safhada. Bizim başkent Hartum'da gittiğimiz iftar da böyle güzel ağırlandığımız bir iftardı. Türkiye Maarif Vakfı Sudan Temsilciliği düzenlediği iftar programında, Türk ve Sudanlı kurum, kuruluşların temsilcilerini, eğitimciler ve velileri bir araya getirdi.

Ödüllü, dereceli Türk okulları

Altı kıta, 49 ülkede 427 eğitim kurumu, 44 yurt ve 50 bin öğrenci ile özgün eğitim faaliyetleri yürüten Türkiye Maarif Vakfı Sudan'da faaliyetlerini 2017 yılından bu yana sürdürüyor. Hartum'da bir okul öncesi, iki ilköğretim, üç lise olmak üzere toplam altı okul bulunuyor. Vakfın bu bölgede bulunan iki kampüsteki toplam öğrenci sayısı 2105. Hartum'daki okullarında eğitim gören öğrenciler ulusal sınavlarda yüksek başarı gösteriyor, dereceye giriyor. TMV'nin, Hartum Ulusal Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Genel Müdürlüğünce verilen 'En iyi anaokulu' ödülü de bulunuyor. Ülkedeki Türk okullarına çok talep var. Bu nedenle öğrenciler sınav ile alınıyor. Türk okullarının tercih edilmesinin en önemli sebebi Türkiye isminin güven vermesi. Ardından Türkçe öğretiyor olması, fiziki imkanlarının ve eğitim kalitesinin iyi olması geliyor. Üniversiteye Türkiye'de devam etme şansı da tercih sebeplerinden biri. Türkiye'de ırkçılığın olmaması, burs imkanlarının olması, görece ucuz olması Türkiye'de üniversite okumak isteyen Afrikalı öğrencilere cazip geliyor. Türkiye bursları ile uzun bir süredir Sudan'dan Türkiye'ye öğrenci geliyor.

2021-2022 eğitim öğretim döneminde Türkiye'de üniversite eğitimi almak isteyen Sudanlı öğrencilere yönelik Samsun, Giresun İnönü ve İstanbul Üniversiteleri tarafından YÖS sınavları düzenlendi. Bölgedeki okullardan mezun olan 47 öğrenciyle birlikte toplam 110 öğrenci Türkiye'de yükseköğrenim hakkı kazandı.

Lunaparktaki balerini başörtülü görebileceğiniz bir başka yer daha var mıdır?

'Ağaçlar suyu bitiriyor, kesin'

Umdurman sokaklarında gezerken "nehir kıyısında olan bu şehrin niye ağacı yok" diye düşünmeden edemiyor insan. Halk arasında anlatıldığına göre eskiden her evin önünde ağaç olurmuş. Bölgeyi işgal ettikleri dönemde İngilizlerin "Ağaçlar suyu bitiriyor" propagandasıyla ağaçları kestirdiği iddia ediliyor. Bölge kış aylarında bol miktarda yağış alıyor. Bölgedeki ev yıkılmalarının büyük çoğunluğu yağış kaynaklı. Çünkü evler kerpiç.

Sudan'da evlenmek çok zor

Sudan'da evlenmek en zorlu alanlardan biri. Bunun sebebi Hartum'un yerlilerinin katı kuralları. Ekonomik koşulların zorlu olduğu bu ülkede başlık parası "100 tane büyükbaş hayvan" olabiliyor. Bir başka düğün adeti de "koku parası". 1000 doları bulabilen koku parası evliliklere mani olabiliyor. Kadınlar sosyal hayatta baskın konumda. Koku burada önemli bir konu başlığı. Kadınların özel tütsüleri var. Sauna gibi alanlarda vücuda işleyen koku seansları yapılıyor. Şartlar ağır diye gençlerin kendi aralarında anlaşıp kaçma gibi bir durumu da söz konusu değil. Çünkü aşiret sistemi çok güçlü. Yani buralarda birilerinin desteği yoksa bir gencin evlenme olasılığı çok düşük.

Yemek konusunda muhafazakarlar

İçinden Nil'in aktığı bu şehirde balıkçılık neredeyse hiç yok. Yani aslında avlayacak balıkları var ama balık kültürleri yok. Eti kurbandan kurbana görüyorlar. Genellikle sebze tüketiyorlar. Toprakları verimli ve suları bol olduğundan şehirde yetişmeyen sebze ve meyve neredeyse yok. Yemek konusunda oldukça muhafazakarlar. İki öğün yemek yeniyor. Ana öğün kahvaltı. Ful adını verdikleri, bakladan yapılmış, içinde susam yağı, rezene, yoğurt, peynir, sarımsak ve yeşillik bulunan yemeği kahvaltıda tercih ediyorlar. Güçlü bir öğün olan ful, güne başlamanın ana şartı gibi. Öyle ki 'Darbeler bile ful saatine göre ayarlanır' sözü dolaşıma girmiş. Yemek konusunda dikkat çeken bir davranış özelliği de sol elin hiçbir şekilde kullanmıyor olması. Sol el, masanın üzerinde dahi durmuyor. Başkasından yardım alınıyor, sol elden yardım alınmıyor.