Toplumdaki milliyetçileşme kavmiyetçilik potansiyeline sahip mi?

Zira Popper, Demokrasi’nin müşterek bir noktada ulaşılacak bir nokta olması hasebiyle bir müşterek vasıf olabileceğini vurgular. Buna karşın her şey bir isimlendirme ile başlar. MHP’nin, ülkücülerin tarihsel süreç içinde inşaa ettikleri milliyetçiliği PKK’nın zaman içinde inşaa ettiği milliyetçilik ile mukayese etmek iki kediyi mukayese etmek kadar gerçek bir şeydir. Zira ne arkaplanları ne refleksleri ne de talepleri söz konusu milliyetçilik tiplerini aynı parantez içinde kaba bir “Milliyetçilik” tavsifine sokmamızı mümkün kılıyor. “İslamiyet de dindir Hıristiyanlık da dindir dolayısıyla aynı sosyal efektlere maruz kalmaları kaçınılmazdır” dediğiniz anda varacağınız nokta koca bir yanılgıdır. 

Soyut ve ütopik bir İslamcılık 

Açık Görüş’te yer alan bir yazımda Robert Putnam’ın Bowling Alone makalesine atıfla sosyal kapital denilen sermayenin nasıl artıp eksilen bir şey olduğunu ortaya koymaya gayret etmiştim. 15 Temmuz gibi bir süreç sonrası özellikle dindar yapıdaki insanların sosyal kapitalinin yükselmesini ve bunun kendisini milli bir noktadan ifade edişle ortaya koymasını beklemekten daha doğal ne olabilir? Burada şahsen anlam veremediğim bunu zımnen menfi bir okuyuş ile AK Parti’de yaşanan bir savrulma ve AK Parti’nin toplumu sevk ettiği yanlış nokta olarak okumak. Zira kendisini tehlike altında hisseden her insan somut bir çözüm talep eder. Soyut düşünceler sosyal kapitalin yükseldiği dönemlerde kendisine müşteri bulamaz. Sosyalist hareketlerin 19. Asır’da kendilerine taraftar bulmaları dahi soyut bir düşünceden değil, aksine yoksulluğa ve eşitsizliğe çözüm olması umudu ile pratik bir damardan gerçekleşmiştir. Dindarlık ile İslamcılık arasına mesafe koyma durumu da tam olarak bu fenomenin bir tezahürü olarak karşımızda duruyor. Soyut ve ütopik bir İslamcılık endoktirinasyonu postmodern gencin pratik ihtiyaçlarını karşılamıyor; zira kendisine pratik çözümler üretmiyor. İdealist İslamcı söylemler ile gerçekten karşısında gördüğü beka sorununu mukayese ettiğinde pratik bir cevap bulabilen kaç kişi tanıyoruz ki? İslamcılık, aynı komünizm örneğinde olduğu gibi bir ütopya olarak karşımıza çıkıyor ve aynı oranda kendisine taraftar bulmakta zorlanan iki ideoloji suretine bürünüyor. Dolayısıyla toplumda yaygınlaşan ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Yerli ve Milli” söylemi ile ete kemiğe bürünen taleplerin aslında bir var oluş kaygısı güttüğünü, işaret edilen kavmiyetçilik sapmasından uzak bir kaygı olduğunu vurgulamakta fayda var. Tehlike anında cam kırıldı, ele alınan en kolay enstrüman milli bir söylem olarak karşımıza çıktı. Tümevarımsal bir analiz olarak bize önerilen şey ise aslında bir tümdengelimin ta kendisi olarak önümüzde duruyor. AK Parti’de yaşandığı var sayılan savrulmayı bir şekilde müdellel kılacak bir saha araştırması olarak bu eleştiriyi yapanların dikkatini çeken bu araştırma aslında Putnam’ın yaptığı gibi bir toplumsal refleksi ortaya koymayı amaçlasaydı çok anlamlı veriler ortaya koyabilirdi. Buna mukabil şahısların dönüşümünü tespit etmek gibi bir iddia ile üstelik farklı deneklerle yapılan bir araştırmayı gençlerdeki dönüşüme delil kabul etmek olur şey değil. 

Devlet, millet ve dindarlık 

Siyasal pozisyonlanmasını 80’lerde yapmış ve bu pozisyonlanmayı bir sabite-i hakikat kabul eden jenerasyon elbette günümüz gençlerinin reflekslerini yabancılıyor. Erik Erikson’un iki ayrı safha olarak önerdiği kopukluk bu noktada da karşımıza çıkıyor. 20-45 yaş jenerasyonu 60 yaş jenerasyonu tarafından anlaşılamıyor. Yargılanan ise gençlerin algıları değil talepleri oluyor. Bunun çok doğal bir süreç olduğunun altını çizmekle birlikte hatırlatmamız gereken bir şey var ki, o da bu siyasal yüzleşmeye başlanacak en son noktanın 15 Temmuz olduğu gerçeği. Atasoy Müftüoğlu örneğinde olduğu gibi sabite-i hakikatini kabul ettirmekte zorlandığı noktada elitist bir 15 Temmuz küçümsemesine, ötekileştirmesine girmek iki jenerasyon arasında var olan ve zayıflayan gönül bağını daha da inceltiyor. Zira unutulmasın, 15 Temmuz’un direnen ana kitlesi milliyetçileştiğini öne sürdüğünüz 20-45 yaş jenerasyonu idi. Yok aslında ne AK Parti’nin ne de Erdoğan’ın söz konusu kitleyi bir siyaset ile bir yöne sevk ettiği. Zira gençlerde yaşanan şey sosyal kapitalin yükselmesi ile tezahür eden bir talep. Bu talebe karşı çıkmak mümkün olmadığı gibi tutarlı bir yanı da yok; zira toplum vatan savunması refleksini bu kapital ile sağlıyor. Bu noktada hatırlamamız gereken ikinci hakikat ise, dindar kitlenin dindarlık ve milliyetçilik ile arasına giren mesafenin dönemsel bir süreç olduğu ve devlet ve millet sevgisinin dindarlığımıza içkin bir şey olduğu gerçeğidir. İdeal olanın bu mesafe olduğu yanılgısı söz konusu tespiti yapanların siyasal sabitelerini oluşturdukları dönemde cari olan psikolojiyi esas kabul etmelerinden doğmakta. Esasen girilen bir parantezden çıkış ve sahip olunan şeye malın sahibinin tekrar sahip çıkmasından başka bir anlama gelmeyen bu dönüşüm ancak hayırlı bir şey olarak okunur. 

@Taceddin_Kutay