TRDizin'i dünya sahnesine çıkarmak

TRDizin'in kapsamı genişlediğinde, analitik kapasitesi arttığında ve uluslararası etkileşim mekanizmalarını güçlendirdiğinde, bu platformun veri sağlayıcı olarak küresel sıralamalara entegre edilmesi son derece mümkündür. Böyle bir gelişme, Türkiye'nin akademik performansının uluslararası dizinlerin sınırlı kapsayıcılığına mahkûm olmaktan kurtulması, kendi veri altyapısının dünya tarafından tanınması anlamına gelecektir.

Burak Beygirci / BARÜ Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkan

Bilimsel araştırmanın doğası, 21. yüzyılda ulusal sınırların ötesine geçen, küresel ölçekte rekabetin belirlediği bir yapıya dönüşmüş durumda. Araştırma çıktılarının görünürlüğü, uluslararası bilim ağlarına dahil olabilme kapasitesi ve etki ölçümü, artık üniversitelerin yalnızca akademik itibarı için değil, geleceğe dönük stratejik konumlanması için de belirleyici bir unsur hâline geldi. Bu noktada Web of Scienceve Scopus gibi küresel indekslerin dünya akademisinde oynadığı rol tartışmasızdır. Ancak Türkiye, sadece bu indekslerin veri tüketicisi olmakla kalmayacak bir birikim ve kurumsal kapasiteye sahiptir; kendi veri ekosistemini oluşturmuş, yıllar içinde geliştirdiği yerli ve milli dizin olan TRDizin'i uluslararası bir referans kaynağına dönüştürme potansiyeline ulaşmıştır.

Potansiyelinin sadece bir kısmı yansıyor

TÜBİTAK ULAKBİM tarafından yönetilen TRDizin, bugün Türkiye'de yayımlanan akademik dergilerin önemli bir bölümünü belli standartlar çerçevesinde tarayan, yayın etiğinden hakemlik süreçlerine, açıklık ilkelerinden editöryal niteliklere kadar pek çok ölçütle çalışan, olgunlaşmış bir bilimsel veri platformudur. Dergilerin TRDizin'e kabul edilmesi, yalnızca teknik bir süreç değil, aynı zamanda ulusal akademik yayıncılığın kalite güvencesini temsil eden bir ölçüttür. Nitekim TRDizin, yalnızca dergicilik alanında değil, akademik yaşamın tüm kritik mekanizmalarında referans alınan bir yapı hâline gelmiştir. ÜAK doçentlik başvuru kriterlerinde TRDizin kapsamı temel belirleyicilerden biridir; üniversiteler performans değerlendirmelerinde, öğretim üyeliğine atanma ve yükseltilme ölçütlerinde, akademik teşvik süreçlerinde TRDizin'i resmî veri kaynağı olarak kullanmakta; ulusal araştırma politikalarının şekillenmesinde TRDizin verileri önemli bir rol oynamaktadır.

Ancak TRDizin'in bugünkü konumu, sahip olduğu potansiyelin yalnızca bir bölümünü yansıtmaktadır. Türkiye, bilimsel üretimini dünya sahnesinde görünür kılmak istiyorsa, TRDizin'in uluslararasılaşması artık ertelenemez bir gereklilik hâline gelmiştir. Bu gereklilik yalnızca "daha fazla tanınırlık" talebi değildir; ulusal çıkarların, akademik egemenliğin ve bilimsel rekabet gücünün doğrudan bir parçasıdır. Bugün Türkiye'de üretilen bilimsel bilginin büyük bölümü, etki ölçümü ve görünürlük açısından yabancı dizinlerin ve bu dizinlerdeki dergilerin insiyatifine bağlıdır. Oysa TRDizin'in güçlendirilmesi, Türkiye'nin kendi bilimsel verisini üreten, işleyen ve uluslararası sistemlere sunabilen bağımsız bir konuma ulaşması anlamına gelir.

Bölgesel bilim diplomasisi

TRDizin'in uluslararasılaşması, Türkiye'deki dergilerin yalnızca yerli araştırmacılara değil, dünyanın farklı ülkelerinden yüksek etki değerlerine sahip bilim insanlarına da hitap etmesini sağlayacaktır. Bugün Scopus veya WoS kapsamındaki bir dergiye dünyanın dört bir yanından makale gönderilmesi nasıl olağan bir durum ise, TRDizin dergilerinin de bu çekim merkezi işlevini üstlenmesi mümkündür. Türkiye'nin bölgesel bilim diplomasisi açısından bu dönüşüm çok daha geniş bir anlam taşımaktadır. TRDizin, tüm dünya ülkeleri için bilimsel merkez hâline gelebilir.

Bu vizyonun gerçekleşebilmesi için TRDizin'in mevcut altyapısına ek olarak ileri seviye fonksiyonlarla güçlendirilmesi gerekmektedir. Dizinin hâlihazırda sağladığı standartlar önemli bir temel oluştursa da uluslararasılaşma, veri toplama işlevinin ötesine geçen bir analitik kapasiteyi zorunlu kılar. Bu doğrultuda bibliyometrik analiz modüllerinin geliştirilmesi, dergi, kurum ve araştırmacıların karşılaştırılmalı analizleri gibi izleme panellerinin kurulması, dizinin veri işleyen bir yapıya dönüşmesinde kritik rol oynayacaktır.

Uluslararası dergilerin TRDizin'e dâhil edilmesi, yalnızca dizinin kapsamını genişletmekle sınırlı kalmayacak; Türkiye'deki dergilerin niteliksel gelişimini doğrudan etkileyen bir dönüşüm yaratacaktır. Dünya genelinde dergilerin bu sisteme dahil olması, TRDizin'i uluslararası araştırmacılar için görünür bir adres haline getirirken, Türkiye merkezli dergilerin yabancı hakemlere erişimini, yüksek etkili araştırmacıların bu dergilerde yayın yapma isteğini ve danışma kurullarına uluslararası isimlerin katılımını önemli ölçüde artıracaktır.

Stratejik bir eşik

Türkiye'nin uluslararası sıralamalardaki konumu açısından bakıldığında da TRDizin'in geliştirilmiş bir veri sağlayıcı olarak konumlanması büyük önem taşımaktadır. Küresel sıralama kuruluşlarının tamamı veri temelinde çalışır ve veri kaynaklarını çeşitlendirmeye her zaman açıktır. TRDizin'in kapsamı genişlediğinde, analitik kapasitesi arttığında ve uluslararası etkileşim mekanizmalarını güçlendirdiğinde, bu platformun veri sağlayıcı olarak küresel sıralamalara entegre edilmesi son derece mümkündür. Böyle bir gelişme, Türkiye'nin akademik performansının uluslararası dizinlerin sınırlı kapsayıcılığına mahkûm olmaktan kurtulması, kendi veri altyapısının dünya tarafından tanınması anlamına gelecektir.

Sonuç olarak TRDizin, Türkiye'nin bilimsel geleceğini şekillendirecek stratejik bir eşiğin tam üzerinde durmaktadır. Bugün atılacak adımlar, TRDizin'i ulusal bir dizin olmaktan çıkarıp uluslararası akademi için güvenilir ve başvurulan bir bilimsel referans kaynağına dönüştürebilir. Asıl soru "TRDizin uluslararasılaşabilir mi?" değil, Türkiye'nin bu fırsatı ne kadar hızlı ve kararlı biçimde değerlendireceğidir.