Kadın cinayeti haberlerinde dram rüzgarı

Kadına yönelik şiddet bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de farklı boyutlarıyla üzerinde çalışılması ve kalıcı çözümler üretilmesi gereken ciddi bir sorun. Kadın cinayetleri ise meselenin gelip dayandığı en korkunç boyut. Her güne yeni bir kadın cinayeti haberi ile uyanıyoruz. İstatistiklere göre ülkemizde kadına yönelik şiddet önlenemez bir artış gösteriyor. Öyle ki 2017 yılında 348, 2018 yılında 396, 2019 yılı Ağustos ayı itibariyle 248 kadın öldürüldü. Kadın cinayeti haberleri de bu verilere paralel oranda yazılı ve görsel basında yer alıyor. Ancak basının bunu farkındalık adına mı yoksa tiraj/rating açısından mı yaptığı önemli bir tartışma konusu. Bu haberler öyle bir dil ve görsellikte veriliyor ki, farkındalık mı oluşturuyor yoksa şiddetin başka bir boyutu mu belli değil. 

Bu konuda basın organlarına ve çalışanlarına ciddi bir sorumluluk düşüyor. Zira böylesi bir dil kullanılarak okura/izleyiciye sunulan her haber yeni cinayetlere zemin hazırlıyor. Kadın cinayetlerini konu alan haberler genel olarak, ‘kadınların toplumsal cinsiyet rolleri ve kadınlığa yüklenen anlamlar nedeniyle öldürülmeleri’ olarak tanımlanıyor. 

ÜÇÜNCÜ SAYFA HABERCİLİĞİ… 

Gazetelerde ve televizyonda kadına yönelik şiddet haberleri “üçüncü sayfa haberciliği” kapsamında varlığını sürdürüyor. Günümüzde haber medyasına baktığımızda kadınların yer aldığı haberlerde kadınlara yönelik kalıplaşmış söylemlerin varlığı dikkat çekiyor. Üstelik kadına yönelik şiddet ve cinayet haberlerinde de aynı üslubun devam ettiriliyor olması büyük bir sorun olarak karşımıza çıkıyor. 

Medya kadına şiddet veya cinayet haberlerinde adeta eylemi meşrulaştırıcı ibareler kullanıyor hem de olayı dramatize ederek kamuoyunun esas sorunu görmesine ve düşünmesine imkân tanımıyor. Medya, toplumun şiddeti önleme veya katkı sağlamadaki rolüne değil, içeriksel bir çerçeve çizmeksizin, tek başına yaşanan şiddet ile ilişkili bireysel durumlar üzerine odaklıyor. 

Medya bir şiddet veya cinayet olayını sosyolojik ve hukuki açıdan tartışmak yerine basit, yüzeysel fakat rating getirecek bir anlatım yoluna gidiyor. Mağdurun hayatının detaylarıyla dramatize edilerek anlatılması olayı gerçek bağlamından uzaklaştırıyor ve durumu magazinel bir yapıya sokuyor. Kamuoyunda kadınların ezik, acınası durumda ve birer kurban olduğu algısı oluşturuluyor. Kadınlar mağdur, kurban, öldürülen, dövülen, taciz edilen, tecavüze uğrayan olarak resmediliyor, görsel bir malzemeye dönüştürülüyor. Bu bağlamda toplumsal cinsiyet ve buna ilişkin kalıplar gerek yazılı gerekse görsel basın tarafından pekiştirilmeye devam ediyor. Bu pekiştirme sürecinde toplumsal cinsiyet temelinde kadın erkeğe göre zayıf, güçsüz, duygusal, mantıksız gibi olumsuz özelliklerle tanımlanıyor. Üstelik bütün bunları yaparken “kamu yararı” adlandırmasıyla savunulan bir habercilik anlayışı ortaya çıkıyor. 

TV HABERLERİNDE DİZİ ESİNTİLERİ... 

Kadına yönelik şiddet ve cinayet haberlerinin bültenlerde ekrana getirilme biçimlerinde de ciddi hak ihlalleri ve sorunlar bulunuyor. Medyanın kadına yönelik şiddet haberlerini sunarken şiddeti uzun süre göstermesi, görüntüyü tekrarlaması ve kadına yardımcı olacak bilgileri vermemesi sorunun boyutunu bir kez daha gözler önüne seriyor. Ayrıca cinayet haberlerinde çoğu kez vahşice katledilen kadının görüntülerine müzik ve benzeri efektlerin eklenmesi, durumun kurgusal bir süreç içerisinde dizi gibi algılanmasına sebep oluyor. Bu da olayı gerçekliğinden ve vahametinden kopararak sıradan bir seyirliğe dönüştürüyor. Her ne kadar spikerler haberi sunarken üzüntü duyduklarını ve eleştirilerini ifade etseler de bu anlamda bir sorumluluk üstlenmedikleri de açıkça görülüyor. Sorunun kaynağına değinmeyen sadece olayın ‘trajik’ boyutu ile ilgilenen ortalama bülten haberciliği yaraya merhem olmak bir yana tuz basarak daha da can yakıcı hale getiriyor.

Şiddet gören kadınları başvuracakları mercilerden haberdar etmek yerine haberi sansasyonel hale getirmek toplumda bir farkındalığın oluşturulmasına imkân tanımıyor. Öte yandan atılan haber başlıklarındaki “aşk cinayeti, töre cinayeti, sevda ölüm getirdi, kıskançlıktan öldürdü” gibi tanımlamalar da gerçekleşen olayın korkunçluğunu normalleştiriyor ve faili kamuoyunda haklı kılmaya çalışıyor. 

Neticede ekranda bir dizi gibi izleyip kanıksadığımız olaylarla gerçek hayatta karşılaştığımızda duruma müdahale edip şiddeti durdurmak, mağdura yardım etmek ya da ambulans çağırmak yerine olayı görüntülemeyi seçiyoruz. En son yaşanan Emine Bulut cinayeti bu açıdan da üzerinde düşünülmesi, tartışılması gereken bir durum. 

Medyanın bütün etik ilkeleri çok rahatlıkla çiğnediği bir zamanda ‘yurttaş gazeteciliği’nin birtakım ahlaki kurallarının olmasını beklemek elbette safdillik olur. Ancak öncelikle medyanın ve ana akım medyanın dilini örnek alan yurttaş gazeteciliğinin şiddet içeren haberler konusunda aynaya bakmaları gerekiyor.