Şimdi okullu oldular: Peki ya bundan sonrası?

2019 - 2020 eğitim - öğretim döneminin ilk zili 9 Eylül Pazartesi sabahı çalacak. Anaokulu, ilkokul, ortaokul, ortaöğretimde okuyan yaklaşık 25 milyon öğrenci okul sıralarındaki yerlerini alarak ders başı yapacak. Peki, özellikle birinci sınıfa başlayacak olan öğrencileri aileleri okul fikrine nasıl alıştırmalı? Bu süreçte öğretmenlere ve velilere nasıl bir iş düşüyor? Okulu sevmeyen, bir türlü alışamayan ve gitmek istemeyen öğrencilere nasıl yaklaşılmalı? Tüm bunları eğitim bilimci ve yazar Özgür Bolat ile konuştuk. Bolat’a göre ideal olan çocukların ilk önce tek tek randevulu okula gelip, öğretmenin her çocukla bir saat özel vakit geçirmesi ve bağ kurması. Çocuk küçükse onunla oyun oynaması gerekir. Bir saat bile bağ kurmak için önemlidir. Daha sonra çocuklar toplanmalı ve üç gün bağ kurma etkinlikleri yapılmalıdır. Böylelikle çocuklar kendilerini güvende hisseder ve kaygıları azalır. 

Veliler 1. sınıfa bu yıl başlayacak olan öğrencileri okul fikrine nasıl alıştırmalılar?

Bazı çocuklar okula başlamak için heyecanlıdır, bazıları ise kaygılı. Peki, okul neden bazı çocuklar için kaygı kaynağıdır? Bunun temelde iki nedeni var. İlk sebep, ayrılma kaygısı. Bunun okulla değil, çocukla ilgisi var. Ayrılma kaygısı yaşayan çocuklar okula değil, başka yere gitse de bu kaygıyı yaşar. Çocuk, ailesinden ayrılacağı için endişelenir. Kaygılı anne babaların çocukları genelde bu duyguyu yaşar. İkinci sebep de okulun kendisi olabilir. Okulun farklı boyutu çocuklar için korkular yaratabilir. Bu korku, bazılar için bilinmezlik korkusu, bazılar için sosyalleşme, bazıları için performans korkusu olabilir. Peki, bu durumda ne yapmak gerekir? Temel amaç, çocuğun okulda güvende hissetmesini sağlamak. Çocuğa ‘Okulda güvende olacaksın.’ mesajı verilmelidir. Burada yapılması gereken çocukla konuşmadan önce, çocuğun bakış açısını anlamak olmalıdır. Çocukta endişe yoksa bile aile konuşarak kaygı yaratabilir. Önce çocuk okuldan korkuyor mu heyecanlı mı onu anlayın. Korkuyorsa, bunun nedenini öğrenmeye çalışın. Korkunun nedenini anladıktan sonra, bunu çözmenin yolunu aramalısınız. Öncesinde okulu ziyaret edin, öğretmeniyle tanışıp öğretmenine bağlanmasını sağlayın. Çocuk öğretmenin yanında güvende hissederse, korkusu azalacaktır.  

Okul, çocuklara nasıl tanımlanmalıdır? 

‘Okul’ denilince velinin aklına gelen ile öğrencinin aklına gelen şey aynı değildir. Biz genelde zannediyoruz ki okul çocuğun yaşamının dışında bir yer, çocuğun orada bir hayatı yok ve okulun tek görevi çocuğu dışardaki veya gelecekteki ‘gerçek hayata’ hazırlamak. Aslında çocuğun hayatı okul. Çocuk orada ilişki kuruyor, sosyal hayatı var ve çocuk o an orada mutlu olmak istiyor. Henüz altı veya yedi yaşındaki bir çocuğa, eğer okula gitmezse mezun olamayacağı, iş bulamayacağı ve zor bir hayatı olacağı anlatılırsa, çocuk kaygı yaşar. Okul ortamı, hayata hazırlayan yer değil, öğrenme yuvası olarak tanımlanmalıdır. Çocukların bu şekilde okulu kodlaması gerekir. Orada merakını giderecek, soru soracak ve öğrenecek. Tabii bu sadece velinin bakış açısıyla olmaz. Öğretmenler de bu şekilde öğrenmeli ki çocuk sağlıklı bir bakış açısı kazansın. 

Öğrencinin okul hayatında ebeveyn işbirliği nasıl olmalıdır? 

Anne ve baba arasında fikir ayrılıkları olabilir; ancak söz konusu çocuk ve çocuk hakkında verilecek kararlar olduğunda, anne-babalar bu fikir ayrılıklarını açıkça tartışmalıdır ve hemfikir olmaya çalışmalıdır. Bu tutarlılık açısından önemlidir. Bu tartışmada amaç haklı olmak değil, çocuğun yararını gözetmektir. Ama anne ve baba hem fikir olamıyorsa da asla çocuğun yanında hemfikirmiş gibi yapay davranmalıdır. Çocuğa her iki bakış açısı da söylenmelidir ve çocuğun fikri alınmalıdır. Önemli olan şudur: Bizim fikir ayrılıklarımız olabilir, bu da doğaldır ama bu birbirimize saygısız davranacağımız ve çatışacağımız anlamına gelmez. Okul konusundaki en değerli bakış açısı okulun bir öğrenme ortamı olduğudur. İnsanlar burada öğrenir ve hayallerini gerçekleştirir. Ödevler, kontrol mekanizmaları değil, öğrenme fırsatlarıdır. Bu bakış açısına hem anne hem de baba sahip olmalıdır. 

VELİ İLE ÖĞRETMEN ARASINDA GÜVEN SORUNU VAR 

Veli-öğretmen iletişimi nasıl ve ne seviyede olmalıdır? 

Maalesef veli ile öğretmen arasındaki güven ilişkisi azalmakta. Çoğu öğretmen, veliler tarafından yeteri kadar desteklenmediklerini düşündükleri için onlardan şikâyetçi... Aynı şekilde veliler de eskisi kadar öğretmenlere güvenmiyor. Bu durumda da çocuk zarar görüyor. Hem öğretmen hem de veli aynı tarafta olmalıdır. Ailenin evde çocuğa kazandırmak istediği birçok davranış ve bakış açısı sınıfta desteklenmeyince aile çok yol alamıyor. Aile ile öğretmen arasında işbirliği olmalı. Bunun yanı sıra birçok öğretmen için aile denetleyici rolü üstlenmiş durumda. Öğretmen, kendisinin veli tarafından denetlendiğini hissediyor ve aile denetleyici rolünden sıyrılıp, paydaş rolüne geçmedikçe zararı yine çocuk görüyor. Paydaşlık ise sadece öğretmen ile aile arasında bir güven ilişkisi olduğu zaman mümkün. Bu da düzenli diyalog ile sağlanabilir. Sadece sorun temelli değil, gelişim temelli diyalog olmalı. Öğretmen çocukla duygu gelişimi çalışıyorsa, aile de buna ortak olmalı. Aileler çocukları ile ilgili bilgileri düzenli olarak öğretmen ile paylaşmadıkça, öğretmen çocuğa yeteri kadar yardımcı olamıyor. Aileden düzenli bilgi gelmedikçe, öğretmenler çocukların gelişimini de takip edemiyor. Okullar bu bağlamda düzenli bilgi akışını sağlayacak kanallar kurmalı. 

“Ne olmak istiyorsun?” sorusu doğru mudur?  

Bu yanlış bir soru. Doğrusu “Ne yapmak istiyorsun?” sorusudur. Çünkü ‘ne olmak istiyorsun’ sorusu bir mesleğe götürür. Yapılan meslekte bir etki, fayda veya yarar düşünülmezse, o kişi en iyi meslekte bile mutlu olamaz. Çocukları toplumsal faydaya odaklamak gerekir. Örneğin, çocuk avukat olabilir ama adalet dağıtmayabilir. Çocuk doktor olabilir ama sağlık bilinci oluşturmayabilir.