Bölgede yeni dönem başlayacak: Türkiye-Azerbaycan iş birliği Suriye'ye uzanıyor

Uluslararası İlişkiler Analizler Merkezi Yönetim Kurulu Üyesi Dr. Cavid Veliyev, Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara'nın Azerbaycan ziyaretinin perde arkasını AA Analiz için kaleme aldı.

Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara 12 Temmuz'da Azerbaycan'a çalışma ziyareti gerçekleştirdi. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Ahmed Şara, ziyaret sırasında Suriye'nin sorunlarının çözümünde Azerbaycan'ın verebileceği desteği konuştu.

Ziyaret sırasında, Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi (SOCAR) ile Suriye hükümeti arasında enerji alanında işbirliğine dair bir mutabakat zaptı imzalandı. Anlaşma, Türkiye üzerinden Suriye'ye doğal gaz tedarikini, enerji ve petrol arama alanlarında işbirliği ve koordinasyonu kapsıyor. Taraflar ayrıca enerji altyapılarının geliştirilmesi ve yeniden inşası konusunda ortak projeler yürütme konusunda da mutabakata vardı.

Bu ziyaret kapsamında sadece enerji alanında anlaşma imzalanmış olsa da Suriye'nin yeniden inşası, eğitim ve kültür gibi diğer alanlarda da gelecek işbirliğine dair görüş alışverişleri yapıldı ve Suriyeli öğrencilerin burslu olarak Azerbaycan'da eğitim alması kararlaştırıldı.

- ZİYARET SÜRPRİZ OLMADI

Aslında Ahmet Şara'nın Azerbaycan ziyareti süreci takip edenler için sürpriz değildi. Azerbaycan başından beri Şam'daki yeni yönetimi destekleyerek Suriye'nin istikrarına, uluslararası alanda tanınmasına ve izolasyondan kurtulmasına somut katkılar sağladı. Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı Beşşar Esed'in devrilmesi sonrası yaptığı açıklamada, Suriye halkını tebrik etti, ülkenin toprak bütünlüğüne ve egemenliğine destek verdiklerini bildirdi.

Aralık 2024'de Azerbaycan Dışişleri Bakan Yardımcısı Elnur Mammadov Suriye'yi ziyaret ederek Suriye Dışişleri Bakanı Esad Hasan Şeybani ile görüştü. Görüşmede, yeni Suriye yönetimine destek ifade edilirken Şeybani resmen Azerbaycan'a davet edildi. 30 Aralık 2024'te Azerbaycan'dan yola çıkan 10 yardım tırı, Türkiye üzerinden Suriye'ye ulaştı.

Suriye'de iç savaş zamanı kapanan Azerbaycan Büyükelçiliği 17 Şubat 2025'te yeniden faaliyete başladı. 29 Ocak'ta Ahmed Şara, Suriye Cumhurbaşkanı seçildikten sonra Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev kendisine bir tebrik mektubu gönderdi. Ayrıca Aliyev, Azerbaycan'ın Suriye'ye gerekli destek ve yardımı göstermeye hazır olduğunu bildirdi. Suriye Cumhurbaşkanı Şara da 1 Nisan'da İlham Aliyev'e Ramazan Bayramı dolayısıyla tebrik mektubu gönderdi.

Aliyev ve Şara, 11-13 Nisan'da gerçekleşen Antalya Diplomasi Forumu'nda bir araya geldi. İki lider arasında yapılan görüşmede Cumhurbaşkanı Aliyev, Suriye'nin yeniden yapılandırılmasında Azerbaycan'ın desteğe hazır olduğunu bildirirken; Şara ise enerji, altyapı ve güvenlik alanlarında Azerbaycan'dan destek istedi.

Mayıs 2025'te Azerbaycan Başbakan Yardımcısı Samir Şerifov'un başkanlığındaki bir heyet, Suriye'nin yeni yönetimiyle ikili ilişkileri güçlendirmek ve ülkenin yeniden inşa sürecine destek vermek amacıyla Şam'a ziyaret gerçekleştirdi. Şerifov aynı zamanda, Aliyev'in Suriye lideri Şara'yı Azerbaycan'a davet eden resmi mektubu da iletti. Dolayısıyla Azerbaycan ve Suriye arasındaki ilişkiler Aralık 2024'ten itibaren aşama aşama gelişti ve Şara'nın ziyareti ile somutlaştı.

- TÜRKİYE İLE KOORDİNASYON

Azerbaycan, yeni Suriye hükümetine desteğini sürekli olarak Türkiye ile koordine etti ve Türkiye'nin Suriye'deki rolüne dikkati çekti. Cumhurbaşkanı Aliyev yeni yönetim işbaşına geldikten sonra Türkiye'nin desteği ile Suriye'de bir istikrar döneminin başlayacağını umut ettiğini ifade ederek, Suriye halkının karşılaştığı insani problemlerin ortadan kaldırılmasında destek vermeye hazır olduğunu bildirdi. 18 Ocak'ta Azerbaycan Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov ve Hakan Fidan'ın Bakü'deki ortak basın toplantısında Bayramov, Azerbaycan'ın Suriye'ye insani yardımı sürdüreceğini ve Suriye'nin uluslararası sistemin içinde bir aktöre dönüşmesine Türkiye ile birlikte destek vereceklerini açıkladı.

Azerbaycan, 12 Temmuz'da imzalanan enerji alanında işbirliğini de Türkiye ile koordine etti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT) zirvesinden dönerken Azerbaycan'ın Suriye'ye doğal gaz tedarik edeceğinin haberini Ahmed Şara'ya vereceğini bildirdi. Bu açıklamadan sonra, Şara'nın Azerbaycan ziyareti gerçekleşti.

Öte yandan, ADF'de Cumhurbaşkanı Aliyev ve Şara arasında yapılan görüşmede Azerbaycan-Türkiye-Suriye üçlü işbirliği mekanizması müzakere edilmişti. Dolayısıyla Azerbaycan, Suriye politikasını Türkiye ile koordine ettiği gibi Türkiye'nin Suriye'deki rolüne özel vurgu yapmakta ve desteklemektedir.

Azerbaycan'ın desteği Suriye hükümetinin uluslararası alanda tanınmasına ve Suriye'nin yeniden inşası sürecine hizmet ediyor. Suriye aslında Azerbaycan'a çok da uzak bir bölge değil. Ayrıca, geçmişte Suriye'de yaşanan gelişmeler hem jeopolitik olarak hem de siyasi olarak Azerbaycan'ı olumsuz etkilemişti. Suriye, Rusya ve İran ittifakının Azerbaycan-Türkiye ittifakına karşı kontrol ettiği bir bölge olmuştu. Örneğin, Beşşar Esed iktidarı İkinci Karabağ Savaşı'nda Ermenistan işgaline destek vermişti.

Suriye bir zamanlar Beşşar Esed iktidarının müttefiki İran ve Rusya gibi devletlerin askeri müdahalesiyle harabeye dönerken, günümüzde Azerbaycan ve Türkiye işbirliği ile yeniden kalkınmaya çalışıyor. Azerbaycan-Türkiye arasında İkinci Karabağ Savaşı'nda elde edilen somut sonuç ve Karabağ'ın onarımı, enerji alanında somut başarılı sonuçlar Suriye'nin yeniden inşası, güvenliğinin sağlanması ve enerji ihtiyaçlarının karşılanmasında etkili oluyor. Kısacası istikrarlı bir Suriye, Azerbaycan ve Türkiye'nin bölgesel politikaları açısından önem arz ediyor.