Ne devrimler ne de şiir boşuna

Ali K. Metin beş yıl aradan sonra bir şiir kitabı yayınladı: Kaza ve Kader. Sürgün ve Atlas (1999) , Bir Yangın Tenhası (2004) , Barbar Senfoni (2006) ve son olarak Rövanş’ta (2014) toplumsal mesele ve izlekleri, şiirinin merkezine giderek daha fazla koyduğunu gözlemlediğimiz şair, yeni şiirlerinde sesini daha da yükseltiyor. “Şiire düşen, öncelikle zulme karşı umudu diri tutmak olmalı” diyen Metin, ne devrimlerin ne de şiirin boşuna olduğunu söylüyor.

Bir önceki şiir kitabınız Rövanş 2014 yılında yayınlanmıştı. Aradaki beş yılda şiir evreninizde neler yaşandı? 

Şiirimde başından beri kopuştan ziyade bir sürekliliğin olduğunu söylemem yanlış olmaz. İlk kitabım ne kadar anti-konformist bir halet-i ruhiyeden doğmuşsa sonrakiler de öyle. Beni şiire tutunduran gaile de, şiirin hayatımda emsalsiz bir yere sahip olmasını sağlayan da söz konusu halet-i ruhiye olmuştur diyebilirim. Bu anlamda cebelleşme ve uyumsuzluğu hem karakter hem de bir ahlak meselesi olarak telakki ediyor, şiirimi bundan mahrum etmemenin idrakiyle yazmaya çalışıyorum. Rövanş’ta olduğu gibi sonraki süreçte de beni dünyayla didişmeye sevk eden ahlak ve hakikat temelli sorunlar, toplumsal, siyasal, bireysel boyutlarıyla birlikte şiirimi etkilemeye devam etmektedir.

Dolayısıyla retoriğe yüz vermeyen bir şiir yazmanın çabasında oldum. Bunu bir yere kadar başardığım kanaatindeyim. Ancak buradan hareketle şiirimi kısıtlayıcı bir dogmatizme kendimi kaptırmadım. Tutarlılığı önemsemekle beraber poetika anlamında kendimle çelişmekten çekinmedim. Bu yüzden retoriksel değil ama daha biçimli, daha terennümlü bir söyleyişe doğru yöneldiğim şiirler oldu. Sadece poetik kıstaslardan hareketle şiir yazmanın kendimize haksızlık olabileceğini düşünerek belli bir esneklik içinde hareket etmeyi doğru buldum.  

Osman Özbahçe şiirinizde toplumsal ilgiye koşut benin yerine geçen biz söyleminden bahseder. Kaza ve Kader’de bu söylemin daha da güçlendiğini söyleyebilir miyiz?

Toplumsal mesele ve izleklerin, şiirimin merkezine giderek daha fazla oturduğu doğrudur. Fakat burada “ben” gerçeğinden soyut bir anlam dünyası söz konusu edilemez. Şiir bahis konusu olduğunda ben olmadan “biz” olmaz, olmamalı. Şiirin muharriki olan ontolojik tecessüs, “biz” söyleminde “ben”i içkin bir kuvvet olarak taşır. Önemli olan da ben’den biz’e doğru ontolojik bir süreci sahici şekilde işletmektir. Aşktaki biz kavrayışı ve duygusu neyse, toplumsal alanda da buna benzer bir ben hareketini ve tekamülünü göstermeye ihtiyaç vardır. Toplumsal hatta siyasal alanın ontolojik düzlemden yalıtılması bu bahiste düştüğümüz büyük yanlışlardan biridir. İnsan olma yolundaki ahlak ve kişilik mücadelemizi toplumsal-siyasal realitelerden tecrit edemeyiz. Bu yüzden, söylem tarzıyla değilse bile bakış açısı ve özü itibariyle ben, sahip olduğu ahlak ve hakikat reflekslerini şiirdeki biz’in dayanağı yapabilmeli. 

Biz söylemi, bu şekildeki bir ontolojik bütünleşmeyle mukayyettir. 

“İnanmamız insanlığa büyük kötülük olacak topyekûn biliyoruz” diyorsunuz... İnanıyor musunuz insanlığa? 

Şiirin dili, dolayısıyla içerdiği söylem biçimleri genel itibariyle bağlamsal nitelik taşır. Bu sebeple, şiirdeki anlam birimlerini bağlamından soyutlayarak evrensel bir aforizma gibi algılamak doğru olmaz. Ne ki ontolojik özden ve bağlamdan yoksun şiirlerde böylesi aforizma deyişlere fazlasıyla rastlamak da mümkün. Bir şiirin sahici olup olmadığına karar vermede bana yardımı dokunan en önemli nokta budur. Şerhimi bu şekilde ifade ettikten sonra, sorunuza hem hayır hem evet şeklinde cevap vermek isterim. 

Neden?

Her şeyden evvel hangi insan, hangi insanlık? Bir parçası olduğumuz insanlık ailesine inanmak için fazla bir sebep ve dayanak bulamadığımı itiraf etmek isterim. İnsanlık söylemleri çoğunlukla bir lafı güzaftan ibaret. İnsan yazık ki dibine kadar çıkarcı bir varlık. Mevcut itibariyle asıl, hakim gerçek bu. Birtakım istisnalara bakarak insanlığa inanmamız için bir gerekçe, bir dayanak sahibi olabilir miyiz derseniz emin değilim. İnsanlığın ikircikli ve çatışmalı yapısı muhtemelen ilanihaye devam edecek. Fakat iyiliğin kötülük karşısında giderek daha güç kazanacağı konusunda ümitvarım. İnsanoğlunun bütün fesadına ve egoizmine rağmen, insanlığın daha ahlaki bir dünya yolunda büyük değişimlere gebe olduğunu tahmin ediyorum. Zira ne devrimler ne de şiir boşuna.

Diyorsunuz ki “İyilik dediğin kanımca asgari altı şiddetinde”. Şair bu sarsıntıdan nasıl etkilendi? 

Altı şiddetinde olmayan iyilik bence iyilikten sayılmaz. İyiliği bir tavır, tutum ve düşünce tarzı olarak görmedikçe altı şiddetinden kastettiğim şeyi anlamış olmayız. Bu anlamda iyilik, dünyaya, dünyanın hakim mantığına karşı ahlaki bir meydan okumadır. Bize “ha, işte!” dedirtecek olan, insanı başkalarının acı veya dertleriyle hemhal kılacak olan bu tarz iyiliktir. O yüzden gerçek iyilikler devrimcidir, sistemin ve realitenin mantığına saldırmak gibi bir duygunun eseridir. O yüzden mesela dilencilere veriverdiğimiz demir paralarla bu iyiliğin alakası yoktur. Bunlar realiteyi yani bozuk olan şeyleri çiğnenir hale getirmeye yönelik içsel reflekslerin ürettiği bir rutinden ibarettir. Bundan mütevellit, gerçek iyilik için gereken seçkinlik ve kemalatın nadirattan olduğu çok aşikardır.