“Siyasî Tarihimizden Bir Yaprak…”

Yakın siyasî tarihimizin önemli isimlerinden Şefik Avni (Özüdoğru), Millî Mücadele’nin kazanılmasından sonra TBMM tarafından Samsun Belediye Başkanlığına getirilmişti. İlki 1922-1924 yılları arasında ve ikincisi de 1925 yılında olmak üzere iki defa Samsun Belediye Başkanlığı görevinde bulunan ve Samsun’un ilk belediye başkanı unvanını taşıyan Şefik Avni Bey’in yakın siyasî tarihimizde önemli bir figür olmasına sebep olan özelliği “Serbest Cumhuriyet Fırkasının Samsun İl Başkanlığına gelmesi, partinin Samsun teşkilatını kurması ve en önemlisi Serbest Fırka İl Başkanı olarak 1930 Belediye Seçimleri’nde kendi adaylarının Samsun belediye başkanlığını kazanması”dır. 

 

İlk Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa tarafından arkadaşı Ali Fethi Okyar’a 12 Ağustos 1930 yılında kurdurulan Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın siyasî ömrü uzun olmadığı gibi kuruluş ve kapanışı hakkında da çeşitli dedikodular ortaya atılmıştı. Şefik Avni Bey, Serbest Cumhuriyet Fırkanın Samsun İl Başkanı olarak bizzat yaşadıklarını, gördüklerini hatıralarında anlatırken Serbest Cumhuriyet Fırkası ile ilgili iddialara da cevap vermektedir. Özellikle Ahmet Hamdi Başar’ın Atatürk’le Üç Ay, Ahmet Ağaoğlu’nun Serbest Fırka Hatıraları isimli kitaplarında geçen iddialar, Şefik Avni Bey’in hatıralarını yazmasına vesile olmuştur. 

 

Partinin aktörlerinden olan Şefik Avni Bey, “Siyasî Tarihimizden Bir Yaprak. Bismillah…” diyerek başladığı hatıralarında, Serbest Cumhuriyet Fırkasının bir danışıklı dövüş olduğu iddialarına cevap vererek başlıyor ve şöyle diyor: “Serbest Fırka  muvazaa mahsulü mü idi? Hayır!... O, temiz doğdu ve masum iken boğuldu.” (s. 61) 

“Serbest Cumhuriyet Fırkası, Samsun Türk mahkemesi huzurunda millî tarihe tevdi edilmiş idi” diyen Şefik Avni Bey, partinin Mustafa Kemal Paşa ile Ali Fethi Okyar arasında bir danışıklı dövüş olmadığını, bunun iftira ve yalan olduğunu kaydediyor. Şefik Avni Bey’e göre, Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın kurulmasının asıl sebebi, Cumhurbaşkanı Atatürk’ün, eserini yani inkılâplarını, Cumhuriyet Halk Partisi’nin koruyamayacağına dair şüphelenmesinden ileri geliyordu: 

 

“Meydanda tek başına atını oynatan fırkanın gidişi (Gazi)yi de elbette endişelendirecekti. İşte Gazi’yi yeni bir fırkaya müzaherete meylettiren mıknatıs, eser ve hikmeti burada, eserini Halk Fırkasının koruyabileceğine nihayet şüphelenmesinde, şuna buna yaslanmak suretiyle Halk Fırkasına yamanmaya muvaffak olanların özü çürütmüş olmasını, kurucusunun yeşermesinde aramalıdır...” (s. 81)

 

“SERBEST FIRKA’YI HALK FIRKASI KODAMANLARI BOĞDURDU”

 

Hatıralarında, Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın nasıl kurulduğunu, Atatürk’ün parti kurulurken asıl maksadının siyasî hayatımızın denetlenmesini istediğini, partinin Cumhuriyet Halk Fırkası kodamanlarının ayak oyunlarıyla nasıl kapatıldığını, irtica yuvası olduğu iddiasının büyük bir yalan olduğunu, Atatürk’ün bunu Samsun’da öğrendiğini tek tek açıklayan Şefik Avni Bey, halkın SCF’yi tutmasının Cumhuriyet Halk Partisi ileri gelenlerini korkuttuğunu belirterek tarihe şu notu düşüyor: “Halk Fırkası kodamanları bu coşkunluktan ürktü… Serbest Fırkayı da boğdurdu.” (s. 105)

 

Bir başka yerinde ise şu acı gerçeği söylemektedir: “Serbest Fırka, temiz olarak doğdu ve temiz kaldığı için boğuldu.” (s. 109)

 

“Milletin hakkını millete verelim… Şerefini de…” diyen Şefik Avni Bey, Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın siyaset kurtlarınca nasıl “boğdurulduğunu” anlatıyor. Yakın siyasî tarihimize bir ışık yakan bu hatıratın orijinal nüshası ne yazık ki SEKA tarafından imha edilmiş. Şefik Avni’nin vefatından sonra birçok belge ve kitabının SEKA’ya satıldığını ve hatıratın fotoğraflanmış nüshasından yayına hazırlandığını Dr. Abidin Temizer söylüyor. Dr. Temizer’in gayretiyle ortaya çıkan Şefik Avni Özüdoğru’nun Serbest Fıkra Hatırları yakın tarihe ışık tutan ve dikkatle okunması gereken tarihî bir eser. 

 

Şefik Avni Özüdoğru’nun Serbest Fıkra Hatırları

Dr. Abidin Temizer

Libra Yayınevi