‘Köle medeniyetinin belalı çocuğu ırkçılık’

Irkçılık yeni değil ama neden şimdi bu gölge üzerinden konuşuyoruz? 

Aslında Charlottesville uluslararası arenada şu ana kadar stratejik önem teşkil eden bir yer olmadı. Hatta Charlottesville ile ilgili en son haber iki sene önce çıktı. Bu haber de Amerika’da yaşanabilecek üç şehirden biri olmasıydı. Aradan birkaç sene geçiyor ve bugün bu şehir çok başka sebeple konuşuluyor. Charlottesville, Güney eyaletlerinden Virginia’nın bir şehri. ABD’nin tarihi ile Virginia’nınki çok paralel birbirine. Çünkü ABD’nin Kuzey-Güney iç savaşının en fazla cephesi Virginia’da. Beyaz ırkçı hareketi Charlottevilles’te hortlatan şartlar, Virginia’nın, dolayısıyla ABD’nin tarihinde var. 

Nasıl bir tarihi bağ bu?

Oradaki bir heykelin kaldırılma kararından sonra başladı olaylar.  Heykel iç savaşta güneyin baş generali Robert E. Lee’nindi. Kuzey-güney savaşının sebebi çok. Kuzey güneye göre endüstrileşmiş, Avrupa’dan göç alıyor, köleliğe ihtiyacı yok. Erken demokratik dönemin entelektüel havası da farklı, daha eşitlikçi. Güney tutucu, Hristiyanlığın daha koyu tonlarının olduğu bir yer. Kölelik ekonomi için de statü için de çok önemli. Bir beyazın kölesi yoksa toplumdaki saygınlığı düşük. Başkan Abraham Lincoln köleliğin bitmesi gerektiğini düşünüyor. 19’uncu yüzyıldaki iç savaşta güney yenilince kölelik kaldırılıyor. Ama bu köleliğin zihniyet ve tarihsel bir sembol ya da kimlik kaynağı olarak ortadan kalktığı anlamına gelmiyor. Bunu son dönemde Ferguson’da da, Baltimor’da da Los Angeles’te gördük. O beyaz-siyah karşıtlığı zihniyeti, ‘beyaz adam’ın siyah adama karşı tutumu belli. 19. yüzyıldan beri ABD’nin nasıl bir ülke olması gerektiği sorusunun cevabını; anglo-sakson, protestan, beyaz, erkek olarak veren gruplar hâlâ var. Şimdi Robert Lee heykelinin kaldırılması tam da o grupların başında bir balyoz etkisi yaptı. Heykelin kaldırılması demek, senin bu kimliğin artık meşru değil, bu statüyü buradan kaldırarak, senin tarihsel geçmişim dediğin şeyi de elinden alacağım demek. Beyaz ırkçının bakış açısından bu böyle. 

Irkçı diyoruz da, kimlerden oluşuyor ve neyi savunuyorlar?

Çok sayıda alt grup var, neo-naziler, geleneksel deri kafalılar, şiddete bulaşmamış beyaz ırkçılar, hapishanelerin beyaz ırkçı çeteleri... Bunların ortak düşüncesi şu, burası bir beyaz ülkesi, anglo-sakson olmalı. Bunun karşısında bulunan her türlü topluluk bizim için bir tehdit. Neden tehdit? ABD göç alan bir ülke. Ekonomik ve moral açıdan krizlerden geçiyor. Bazı şehirlerde fabrikalar, madenler kapandı. Alabama, Tennessee gibi yerlerde yaşayanlar, New York’a, Chicago’ya yerleşmeye çalışıyor. Kendi alanını yeşertmesi gereken insan kapitali büyük şehre gidiyor. Protestocuların söyleminde de bu var; “Bizim yerimizi alamazsınız”, “Kan ve toprak”... Yani ötekine karşı bir sert bir dil ve tavır var.

Kim bu ötekiler? 

‘Öteki’nin içinde siyahiler de var, Latinolar, Hispanikler, Kübalılar, Pakistanlılar, Hindistanlılar, bir de bunlara ek olarak Müslümanlar. Bir de Müslümanın beyaz ırktan olması da önemli değil. Beyaz olan Batı medeniyetidir. Son olaydaki karşıtlık Yahudilik üzerine yoğunlaşmış görünüyordu. Şehrin belediye başkanı da Yahudi’dir. Bugün hedef Yahudi ise yarın Müslümanlar, siyahlar olabilir. Trump’ın da katkısıyla şöyle bir ortam oluştu; Biz Amerika’yı yeniden harika yapacağız! Amerika’yı yeniden beyaz yapacağız.

ABD’yi harika yapan nedir?    

Çoğulculuğuydu. Krizlerine rağmen de hala en güçlü ekonomi. Nasıl atlatıyor bunu? Heterojen bir toplum olmasıyla. Fakat söylemde bu sıkıntıları dile getirirken bir günah keçisi bulmak lazım. O zaman da adres ‘diğerleri’ oluyor. Yani bunlar geldiler ve biz Amerika olmaktan çıktık. Ekonomik olanakları paylaşmak, kültürel olarak alt buldukları insanlarla eşitlenmek kaldıramadıkları şeyler. Onlara göre Müslüman terörist, siyahlar da kriminal. Obama’nın sağlık sisteminden çıkma tartışmaları da bununla ilgili. Başa dönüp beyaz olalım diyorlar. Amerika’yı Amerika yapan bu çoğulculuk olmasına rağmen, şimdi başımıza çorap ören bu çoğulculuktur diye gösteriliyor. Bu da beyaz ırkçılığa kamusal alanda meşruiyet kazandırmakla oldu.

Bundan korkulmalı mı?

Hemen bütün gruplarla görüştüm, siyahlar, Yahudiler, Müslümanlar... Şu an gerçekten hepsi korku içinde. Irkçılık hep var oldu, bunu herkes biliyor. Ama uzun zamandır Amerika’da böyle bir hareket olmamıştı. Çünkü bütün bu gruplar belli bir sınırda tutuyordu. Zaten alternatif sağ denilen beyaz ırkçı akımlar, 2008’den beri internet üzerinden organize oluyordu. İlk defa kamusal alana fiziksel olarak çıkmış oldular. Bu çok manidar. Trump’ın meseleye yaklaşımı da ırkçıları rahatlattı. ‘Taraflar’ diyerek saldırganlarla mağdurları eşitlemesi ırkçı saldırganlığa alan açabilir. Zaten dünya vicdanının reddettiği ırkçı Ku Klux Klan hareketinin başkanı David Duke de sosyal medyada Trump’a teşekkür etti.