Adalar'da atların ölümüne göz yumuluyor

İstanbul’un en turistik merkezlerinden biri olan Adalar’daki fayton sorunu uzun yıllardır çözülemiyor. ‘Sorun’ kelimesi aslında orada yaşanan durumu tarif etmeye yetmiyor. Dünyanın en gözde tarihi şehirlerden İstanbul’da herkesin gözleri önünde her yıl yüzlerce at, turistlere satılacak ‘nostaljik tur’lar uğruna öldürülüyor. On yıllardır ne alınan kararlar uygulanıyor ne de yasaklara ve kurallara uyuluyor. Yerel yönetimler de konunun kamudaki muhatapları da hep görmezden gelme yoluyla meselenin ötelenmesine yol açmış. Durumdan rahatsız olan Büyükada sakinleri Ada’nın arka tarafındaki bir özel mülke ölen atların gömüldüğünü, ancak artık yer kalmadığından kimi zaman telef olan atların uçurumdan denize atıldığını söylüyorlar. Kaçak yollarla adaya sokulmak isterken ölen atların cesetleri de kimi zaman su yüzüne çıkıyor.  

Konunun taraflarını bir araya getirmek üzere 28 Ağustos 2019’da Adalar’da bir Ulaşım Çalıştayı düzenleyen İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu ise seçim öncesi alınan faytonları kaldırma kararını görmezden gelerek atlara reva görülen korkunç muamelenin devam etmesine göz yumuyor. 20 Haziran’da verdiği bir röportajda, fayton uygulamasına son verileceğini ve elektrikli faytonların kullanıma gireceğini söyleyen İmamoğlu, Hayvan Hakları Yasama İzleme Delegasyonu’nun “Oylarımız Hayvanlar İçin” kampanyası kapsamında “Söz Veriyorum” taahhütnamesini de 27 Mart’ta imzalamıştı. 

Hayvan hakları savunucularından gelen Ulaşım Çalıştayı’nın İstanbul’da düzenlenmesi talebi de ne yazık ki geri çevirildi. Sayısı 1500’ü bulan faytoncu ailesinin yaşadığı Adadaki Çalıştay’a ancak polisin sağladığı güvenlik sayesinde katılabilen az sayıdaki aktivistin faytonların kalkması yönündeki talepleri de dikkate alınmadı. Bunun üzerine hayvanseverler, çalıştayın  hayvan hakları savunucuları için hükümsüz olduğunu açıkladı. 

ATLAR NE ZAMAN BOYUNDURUKTAN KURTULACAK?

Halbuki hayvanseverlerin yıllardır verdiği mücadelede seçim öncesi sona yaklaşılmış ve İBB atlı faytonların yerine elektrikle çalışan akülü faytonların kullanılacağını açıklamıştı. Ancak bugüne kadar faytonların kaldırılması yönünde alınan UKOME (İBB faytonlar konusunda yetkili karar merci) kararları hiçbir şekilde uygulanmadı. Konu kamuoyunda öylesine tepkiyle karşılandı ki Cumhurbaşkanı Erdoğan, 17 Haziran 2019’da Yenikapı’daki mitinginde “Adalardaki faytonlarda kullanılan atlarla ilgili vicdanları yaralayan görüntülere şahit oluyoruz. Bu konuda gerekli kararı aldık. Adalardaki atları faytonların boyunduruğundan kurtarıp özgürlüklerine kavuşturmak için bir çalışma yapıyoruz. Biz hayvanlar için vakıf kurmuş selâtin camilerinin üzerine kuş evleri yapmış, Peygamberi kedisi ölen bir çocuğa baş sağlığına gitmiş bir medeniyetin mensuplarıyız.” diyerek bu sorunun çözüleceğini müjdeledi. 

Ancak ne yazık ki faytonlar kaldırıldığı takdirde Adalar’ın turistik dokusunun bozulacağını, bundan dolayı turist sayısının azalacağını iddia eden ‘faytonseverler’, ‘Adadakiler ekonomik açıdan zarar görür’ diyerek önerilen çözüme karşı çıkıyorlar. Hayvanseverlerin atların durumunu abarttığını söyleyerek kendini savunanları ise sosyal medyadaki görüntüler ve videolar yalanlıyor. 

BÜYÜKADA’DA HER YIL 300 AT GÖMÜLÜYOR

Geçmişte nostaljik bir anlamı olan faytonun bugün atları acımasızca ölüme götüren ticari bir çarka dönüşmesinin nedeni ise ‘turizm patlaması’. Turist girişinin artmasıyla fayton sayısının 226 ile sınırlı tutulması gerekirken bu rakamın çok üzerine çıkılıyor. Zorlu şartlarda ölesiye çalıştırıldığı için sakatlanan, hastalanan atlar sezon sonunda ya kaçak olarak kesimhanelere gönderiliyor ya da ölüme terk ediliyor. Adalar’daki yetkili kurumlarda, İl/İlçe Tarım Müdürlükleri’nde ve Adalar Belediye’sinde ölen ya da hastalanan atlara dair bir istatistik tutulmuyor. İstatistik tuttuğu varsayılan tek kurum olan UKOME, bu konuda bilgi vermezken Adalar Belediyesi’nin her sene yaklaşık 350 atı kireçleyerek gömdüğünü açıklaması durumun vahametini göstermeye yetiyor.  

HIZLI TURLAR CAN ALIYOR 

Çok yüksek bedellerle ve özel ilişkilerle satın alınabilen fayton ruhsatları, bu alana yatırım yapan kişiler için özellikle yaz aylarında büyük gelir getiren bir iş kolu haline gelmeye başladı. Hazırlanan çeşitli talimatnamelerde bir kişinin sadece bir faytonu olabilir notlarına karşın, 5 ila 30 civarında fayton sahibi olanlar var. Bu faytonlarda da çok düşük ücretlerle, eğitim ve destek hizmeti alamayan fayton sürücüleri çalıştırılıyor.  

Büyükada’da birden fazla faytonu olanlar, faytonların işletmesini sezonluk olarak atlar dahil 30-50 bin TL arası fiyatlarla kiralıyorlar. Kiracı faytoncular bu bedelleri ödeyebilmek ve geçimlerini sağlayabilmek için atlarını ve faytonlarını zorluyor ve bu da atların aşırı çalıştırılmasına yol açıyor. Bu yüzden özellikle Büyakada’da bir kaç yıl öncesine kadar 1 saati bulan ve molalarla 1,5 saate kadar uzayan Büyük ya da Küçük Tur seferleri 30-45 dakikaya kadar düştü. Özellikle hafta sonları, yasak olmasına rağmen durak dışı, korsan olarak çalıştırılan, ücret tarifelerinin çok üzerinde fiyatlarla “Sıra Beklemeden Fayton” sloganıyla müşteri alan, seyahat acentaları ve rehberlerle ön anlaşmalar yoluyla kullandırılan faytonlar da atların aşırı iş yükü ile ölümünü hızlandırıyor. 

Adalar Çevre ve Hayvan Hakları Platformu’nun çözüm önerileri ise net. Platform, sınırlı güzergâhlarda hizmet vermek üzere, Adalar halkının toplu ulaşım ve yük nakli ihtiyacına yönelik akülü araçlar, ada ziyaretçileri için ise turistik amaçlı akülü faytonlar ve elektrikli bisikletlerin kullanılmasını istiyor. UNESCO Dünya Miras Listesine kayıtlı şehirlerde turistlerin gezmesi için kullanılan mini trenlerin de Adalar turu için ziyaretçilerin ihtiyacını karşılayabileceğini söyleyen Platform, bu araçların işletmesinin faytoncular kooperatifine bırakılarak faytoncuların da daha fazla kazanabileceklerini söylüyor.