Bereket tatlısı: Aşure

Aşure, Muharrem ayının onuncu günü pişer. Hicri Yılbaşı olarak kabul edilen Hicrî tarih, Hz. Muhammed’in (S.A.V.)  Mekke’den Medine’ye göç edişinin yani Muharrem ayının başladığı tarihtir. Müslümanlar için bugün Hicri Yılbaşının başlangıcıdır.

ŞÜKRÜN SEMBOLÜ

Aşura; Arapça kökenli bir kelime olup, 10 anlamına gelmektedir. Türkiye’de aşure gününün dinî olduğu kadar kültürel anlamı da vardır. Aşure pişirmek Osmanlı’dan gelen ve Müslüman Türklere özgü bir gelenek olarak devam etmektedir. Zıt malzemelerle dolu bu yemeğin en önemli özelliği bütün din, mezhep, ırk ve siyasal görüşten insanları bir araya getirip, bereketin etrafında toplamaktır. İçindeki buğday sebebiyle piştikçe artan aşure, bu coğrafya insanı için bereketi ve şükrü temsil eder.

Osmanlı döneminde aşure, Devlet-i Aliyye saraylarında kazanlar kaynamış ve pişen aşure halkla paylaşılmıştır. Bunun yanı sıra Osmanlı sofralarının en yaygın tatlısıdır.

ON PEYGAMBERE ON DEĞİŞİK İKRAM

Hadis kitaplarındaki bilgilere göre, “aşura” isminin verilmesindeki hikmet şöyledir: O gün Cenâb-ı Hak on peygamberine on değişik ikram ve ihsan ettiği içindir. Bu ikramlar:

1. Allah Hz. Musa (a.s.) aşura gününde firavun ile ordusunu sulara gömmüştür.

2. Hz. Nuh (a.s.) gemisini Cûdi Dağı’nın üzerine aşure gününde demirlemiştir.

3. Hz. Yunus (a.s.) balığın karnından aşure günü kurtulmuştur.

4. Hz. Âdem’in (a.s.) tövbesi aşura günü kabul edilmiştir.

5. Hz. Yusuf (as) kardeşlerinin atmış olduğu kuyudan aşura günü çıkarılmıştır.

6. Hz. İsa (as) o gün dünyaya gelmiş ve o gün semâya yükseltilmiştir.

7. Hz. Davud’un (a.s) tevbesi o gün kabul edilmiştir.

8. Hz. İbrahim’in (a.s.) oğlu Hz. İsmail (as) doğmuştur.

9. Hz. Yakub’un (a.s.) oğlu Hz.Yusuf (as)’ın hasretinden dolayı kapanan gözleri o gün görmeye başlamıştır.

10. Hz. Eyyûb (a.s.) hastalığından o gün şifaya kavuşmuştur.
İşte böylesine manalı hâdiselerin yıldönümü olan bu mübarek gün ve gecenin, Müslümanlarca her yıl kutlanmasının yanı sıra, Hristiyan ve Yahudi kültürlerinin de bir parçasıdır. Ermeni ve Rum kültüründe aşure kültürünü de görmek mümkün. Ermeniler, “anuş-abur” ismi ile verdikleri yemeği; Rumlar, buğday, kuru üzüm ve bal ile yaptıkları “koliva”yı kilise kapısında dağıtır.

BİR KASEDE EN AZ YEDİ, EN ÇOK 41 ÇEŞİT VAR

Aşure, en az 7 malzemenin bir araya gelmesi ile pişirilir. Aşurenin belirli bir tarifi yoktur. Bölgeler arasında ufak tefek değişiklikler gösterse de bazıları adından dolayı 10 madde ile yapılması gerektiğini söyler. Alevi kültüründe ise 12 malzeme kullanarak yapılan aşure 41 malzemeye kadar çıkar. Temel olarak su, buğday, nohut, toz şeker, fasulye, pirinç kullanılır. Nar ve üzüm tanecikleri, incir dilimleri, birkaç kayısı parçası, bolca fındık, fıstık ve ceviz içi...

Muharrem'in 10'uncu günü geleneği

MEVLEVİ’NİN ŞİFALI TARİFİ 

40 hafızın 40 kez hatim ettiği, 40 çeşit hububat ve baharattan yapılan şifalı aşure, duayla karıştırılıyor. Ertesi gün ise başında 40 hafızın bulunduğu 40 kazanda pişirilen aşure şifa veriyor. Malzemeleri; pirinç, göce, pekmez (şeker), kuru fasulye, nohut, arpa, kuru üzüm, incir, fıstık, fındık, ceviz içi, limon, vanilya, pirinç unu, karanfil, tarçın, susam, haşhaş, hardal, çörek otu, gül suyu, şekerpare, kayısı, kuş üzümü, dut kurusu, zencefil, yeni bahar, hıdır yaprağı, portakal özü ile Hindistan cevizi ve baharatlarla servis ediliyor.

ALEVİ-BEKTAŞİ’NİN FINDIKLISI

Muharrem’in on ikinci günü aşure kaynatmaya başlanır. Bakla, nohut, kuru fasulye, kuru üzüm, kuru incir, kestane, fındık ve fıstıkla pişirilen aşurenin üzerine susam, nar taneleri, ceviz içi ve tarçın konuluyor. 13. günü  bu aşure Alevi ve Bektaşi dedelerinin dualarıyla dağıtılır.

SARAYIN SÜZMESİ

Osmanlı sarayında aşure, süzme ve sütlü olmak üzere iki çeşit pişirilirdi. Buğdayın piştikten sonra süzülerek sadece helmesinin kullanıldığı aşureye süzme aşuredir. Bunun içine ayrıca pirinç, badem, nohut ve misk eklenirdi. Sütlü aşure ise, bilinen aşure malzemelerine ek olarak bir miktar sütün ilâve edilmesiyle yapılır. Muharrem Ayı’nın 10. günü, Topkapı Sarayı mutfaklarında pişirilecek aşure için Kilâr-ı Hâs’tan (Padişah’ın Özel Kileri) gereken malzeme verilir, birkaç gün önceden hazırlıklara başlanırdı.

TUZLU VE ETLİSİ DE VAR

Aşure, her ne kadar aklımızda bir tatlı çeşidi olarak yer etse de, tuzlusu ve etlisi de yörelere göre değişiklik gösterir. Hatta bazı bölgelerimizde aşure, oldukça sulu yapılır ve “çorba” olarak adlandırılır. Birbirinden farklı 12 malzeme ile yapılması bir gelenek olan aşurenin ana malzemeleri buğday, fasulye ve nohuttur.

Tuzlu olan ve yemek şeklinde yapılan aşure yeni yılı karşılamak ve Hazreti Nuh’u anmak maksadıyla pişirilendir.
Aşurede et kullanma âdeti, Karadeniz’den Antakya’ya değişiklik gösteriyor. Kimi bölgelerde kurban eti bolca kullanılarak yapılıyor. Türkiye’nin değişik bölgelerinde yapılan aşurelerde birbirinden farklı
41 malzeme kullanılır.

Evde kolayca pişirin

Malzemeler:

- Aşurelik buğday

- Pirinç

- Nohut

- Kuru fasulye

- Kuru kayısı

- Kuru üzüm

- Fındık

- Su

- Süt

- Toz şeker

- Tuz

- Dolmalık fıstık

- Kuş üzümü

- Kuru incir

Süslemek için;

- Fındık

- Ceviz

- Nar

- Tarçın

Yapılışı: Nohut ve fasulyeyi ayrı ayrı haşlayın. Aşurelik buğdayı yıkadıktan sonra tencereye koyup üzerine kaynar su döküp 10 dakika kaynatın. Çıkan buğday suyunu süzün. Aynı işlemi bir kez daha yapın ve suyunu yine süzün. Daha sonra kaynar su ekleyerek buğdayı 50 dakika kadar pişirin. Buğdaya pişmiş nohut, fasulye, doğranmış kayısı, kuru üzüm, yıkanmış pirinç ve diğer malzemeleri ekleyerek bu malzameler de 15 dakika ateşte fokurdasın. Sıcak süt, şeker, tuz, fındık, dolmalık fıstık, kuş üzümünü  ekleyin 15 dakika daha kaynamaya bırakın. Aşureyi cam kâselere bölüştürün. Aşure kâselerde soğumaya başlayınca, üzerini fındık, ceviz, fıstık, kuş üzümü, kuru üzüm ve nar taneleri ile süsleyebilirsiniz.