Edebiyatın yalın ustası Aytmatov

Dünyayı değiştiren insanlar ikiye ayrılır; kiminin adı ansiklopedilerde iyi insanlar arasında anılır kiminin ki de kötü. Aynı şey yazarlar için de geçerlidir. Kimi yazar üslubu taklit edilemez bir bencillikte ustalaşmıştır ki bu edebiyatta az başarılan ve yüksek takdir görülen bir iştir. Kimileri de herkesin ‘Ben de yazabilirim’ dediği şekilde yazar. Yalınlığın ihtişamıyla yazanlar listesinde Ernest Hemingway, Franz Kafka, Albert Camus, Stefan Zweig, Jack London gibi isimlerin yanında bir de Cengiz Aytmatov’un adı sayılır. Kırgız asıllı yazar Aytmatov, yalın edebiyatın en güçlü, en büyük temsilcilerindendir. Dünyanın en çok dile çevrilen yazarları arasındadır. Öyle ki yapıtlarının 60’ın üzerindeki çevirileri arasında Hindistan’da sadece iki bin kişinin konuştuğu bir dil bile bulunur.

Aytmatov’un ilk meslek sırrı yine evrensel başarı kuralı kitabının ilk maddesi insanı tanımaktır. Cemile adlı dünyanın en yalın ve derin aşk öyküsünü yazmak için bu unsurların bir araya gelmesi kaçınılmazdır. Hele ki Beyaz Gemi gibi dünya edebiyatının en iyi uzun öyküleri arasında sayılan o dokunaklı öyküyü okura geçirmek için sayılı nitelikleri Aytmatov titizliğinde bir araya getirmek gerekir. Gün Olur Asra Bedel ya da Gün Uzar Yüzyıl Olur adıyla da bilinen yapıtındaki bekleyiş temasını anlatmak için de yine ustalığın sabrıyla bilenmiş bir üslup şarttır. Türk sinemasının klasiği olan aynı adlı filmin senaryosunun alındığı hikaye Selvi Boylum Al Yazmalım’ı yazmak için de Cengiz Aytmatov olmak gerekir...

HAZRETİ İSA’YI DA YAZDI

Aytmatov kültürlerarası metinsellik konusunda da başarının zirvesine bayrak dikmiş isimler arasında yer alır. Bu unvanı ona kazandıran da bir Müslüman yazar olarak Hazreti İsa’nın Hıristiyan kaynaklarından edinilen bilgiyle bilinen Roma İmparatorluğu’nun Yahudiye Eyaleti Valisi Pontius Platius tarafından sorgulanışı anını Mikail Bulgakov’un Usta ile Margarita adlı romanındaki mükemmellikle aynı kaliteye ulaşması verir. Aytmatov, uzaylılar fikrine yer veren ve onu başarıyla kaleme alarak alanı fantastik edebiyat olmamasına karşın bu öğeyi klasik edebiyat formu içinde şapka çıkartılacak bir nitelikle yazabilmiştir. Bu sıradışı heyecanı yaşamak isteyenler Aytamtov’un Gün Olur Asra Bedel adlı romanındaki Orman Göğsü adlı gezegende geçen bölümlere yoğunlaşabilir.

Kırgısiztan’ın uluslararası arenada tanınması ve kendine haklı yerini kazanması için Avrupa’da büyükelçi düzeyinde yıllarca hizmet veren Cengiz Aytmatov, iş politikaya atılmaya geldiğinde bir edebiyatçının ülkesi için yapabilecekleri ile siyaset arasındaki alana çizgi çekmeyi bilmiştir. İstese Kırgızistan’ın en önemli siyasi koltuklarında rahatça oturabilecek olan Aytmatov, bunun yerine başta Anadolu şehirleri olmak üzere dünyanın pek çok ülkesini gezerek edebiyat konulu konferanslara katılmayı tercih etmiştir. 2010 yılında bir böbrek rahatsızlığından 80 yaşında hayatını kaybeden ünlü yazar, ülkemizde Kırgısiztan Sovyet Rusya’ya bağlı iken özellikle sol okurlar tarafından, Kırgısiztan ayrıldıktan sonra ise Türk kimliği nedeniyle sağ okurlarca ilgi görerek Türkiye’deki siyasi dalgalanmalardan payını almıştır. Aytmatov, tüm eserleri her okuyuşta farklı bir edebi niteliği ön plana çıkacağı ve öğretici olacağı içi bir değil birkaç kez okunması gereken yazarlar arasındadır.