İlk çocuk olup çok ezildiğinizi, ortanca olup görmezden gelindiğinizi mi düşünüyorsunuz? Aile içindeki doğum sıranız, gerçekten tüm hayatınızı etkiliyor olabilir mi? Uluslararası alanda üne sahip psikolog ve programcı Dr. Kevin Leman, Kaçıncı Çocuksunuz? isimli kitabında işte bu konuya odaklanıyor. “Doğum sırası size, karakterinize, arkadaşlarınız ve sevdiklerinizle olan ilişkinize, sahip olduğunuz işinize ve sorun çözmeyi nasıl ele aldığınıza dair önemli ipuçları sunabilir” diyen Leman, her aile bireyinin karakter ve rolünü derinlikli olarak ele alıp çarpıcı tespitlerde bulunuyor. Leman, kardeşler arasındaki yıl sayısı, erkek ve kızların hangi sırayla doğduğu yani ilk cinsiyet, kardeş ölümleri gibi faktörlerin doğum sırası değişkenlikleri olduğunu vurguluyor. Yani çıkan sonuçlara hiçbir şekilde uymuyorsanız, üzerinizdeki etkin faktörleri gözden geçirmelisiniz.
Tara Kitap etiketiyle çıkan çalışma oldukça geniş hacimli. Ama biz sizin için önemli kısımları alıp, özet bir şema çıkardık.
İLK ÇOCUK
İLKLERİN IQ’SU YÜKSEK
Ortak özellikleri: güvenilir, vicdanlı, liste yapan, düzenli, çalışkan, doğal lider, eleştirel, Mükemmeliyetçi, mantıklı, sürprizleri sevmeyen, teknoloji meraklısı.
Dünya ilk çocukları görmezden gelemez. İstatistiklere göre genelde yüksek otorite ve başarı seviyesindeki konumlara geliyorlar. Din adamlarının çok büyük kısmı, ABD başkanlarının yüzde 64’ü ilk çocuk veya işlevsel ilk çocuk. Araştırmalar bu grubun, sonra doğanlara göre başarılı olma konusunda daha yüksek motivasyonu olduğunu gösteriyor. Büyük kısmı bilim, tıp veya hukuk gibi mesleklere yöneliyor. Uzaya gönderilen ilk 23 Amerikan astronotundan 21’i ilk çocuktu, diğer ikisi ise tek çocuk. Haber spikerleri ve talk show sunucuları genellikle bu gruptan çıkıyor. CNN’de yakın zamanda yapılmış bir araştırmaya göre ilk doğanların küçük kardeşlerine göre IQ’su daha yüksek. Bunun nedeni, yüklendiği sorumluluğun beyin gücünü geliştirmesi. Ebeveynlerin hayalleri onların omzunda, bu yüzden kardeşlerinden daha ileri gitme arayışı içinde oluyorlar. Onları sokakta tanımak kolay; düzgün giyiniyorlar.
ORTANCA
AİLE ALBÜMÜNDE ONLARA YER YOK
Ortak özellikleri: Arabulucu, fedakar, sadık, diplomatik, çatışmadan kaçan, bağımsız, utangaç, ketum, çok arkadaşı olan, başıboş, ilgi odağı olmamaya alışık.
Sonradan doğan biriyseniz ve o muğlak ortanca çocuk kategorisinde bir yerlere denk geliyorsanız bu kitapta size az yer verildiğinden yakınacaksınız. Bunun bir sebebi psikologların ortanca çocuklarla ilgili o kadar da çok şey bilmemesi. Psikologlara göre onlar gerçekten gizemli. İkinci çocuk aileye girdiğinde, yaşam tarzı büyük kardeşini algılayışına göre şekillenir. Memnun edici de olabilir itirazcı da. Kurban da olabilir şehit de. Büyük kardeş genelde daha güçlü ve zeki olduğu için ikinci, tipik olarak başka yönde gelişir. Genelde ailedeki tüm çocuklardan daha fazla arkadaşlarıyla takılırlar. Ödül ve takdir kazanmak için aile dışına çıkar ve kendine özel hissedebileceği bir tür ‘aile’ kurarlar. Çok sayıda arkadaşları vardır. Kendi ailesinde bir yabancı olmanın acı ve tehlikelerinden kaçınmak için aileden erken ayrılırlar. Köksüzlük hissini telafi etmek için adeta bir özgür ruh olurlar. Aile albümünde en az onların fotoğrafı vardır.
SON ÇOCUK
SONUNCULAR KOMEDYEN
Ortak özellikleri: Manipülatif, cazibeli, başkalarını suçlayan, ilgi arayan, azimli, insan canlısı, doğal satıcı, büyümüş de küçülmüş, ilgili, şefkatli, sürprizleri seven.
Ailenin en küçük çocukları tipik olarak dışa dönük birer baştan çıkarıcı, cana yakın birer manipülatör olur. Aynı zamanda şefkatli, çetrefil ve bazen biraz dalgındırlar. İlkokul müsameresine fermuarı veya düğmesi açık gelme olasılığı en yüksek olan gruptur. En tipik özellikleri kaygısız ve şen şakrak olmalarıdır. Ciddiye alınmama lanetini ömür boyu sırtlarında taşırlar. Bir duygu tahterevallisi üzerinde durur, hep ikilemle yaşarlar. Sonradan doğanlar arasında pek çok komedyen bulabilirsiniz. Eddie Murphy, Martin Short, Jay Leno, Steve Carell, Jim Carrey, Steve Martin, John Candy ve Charlie Chaplin ‘son çocuk’ komedyenlere örnek.
TEK ÇOCUK
MÜKEMMELİYETÇİ BİREYLER
ORTAK ÖZELLİKLERİ: Yedi yaşında bir yetişkin, titiz, ölçülü, başarılı, kendini motive eden, heybetli, dikkatli, doymaz bir okur, aşırılıklar içeren ifadelerle konuşan, başarısızlığa tahammül edemeyen, kendine dair yüksek beklentileri olan, kendisinden yaşlı veya genç kişilerle daha rahat hisseden.
Kötü bir şöhretleri var. Araştırmalar tek çocukların daha bencil, ilgi meraklısı, mutsuz ve sevimsiz olarak algılandığını ortaya koyuyor. Onları anlamanın sırrı neden tek çocuk olduklarını bilmekten geçiyor. Ebeveyn çocuk istemiştir ama olmamıştır. Bu da tek olanı, nadide mücevher yapar. Birey kendini fazlaca önemli hisseder. Ya da anne-baba sadece bir evladı olsun istemiştir. Yegane çocuklarını olgun olmaya zorlarlar... Bu gruptakiler, ultra mükemmeliyetçidir. Standartlara uymayan insanlara karşı çok sabırsız, hatta tahammülsüz olabilirler. ABD Başkanı Barack Obama tek çocuğa iyi bir örnektir.
Eşinizi seçerken dikkat edin
Doktor Kevin Leman, üç bin aileyi içeren bir araştırmaya göre mutlu yaşama ihtimalinin, ilk çocuklarla son çocukların evlenmesi halinde ciddi biçimde arttığını söylüyor. Her ikisi de son çocuk olan çiftlerin evliliğinin sonu ise kaos. Leman, mevcut evlilikler için de çözüm önerileri sunuyor:
İlk çocuk + ilk çocuk evlilikleri
- Eşinizin yaptığı veya söylediği şeyleri ‘iyileştirmeyi’ bırakın.
- ‘Meli-malı’ diye biten cümlelerden kaçının.
- Rolleri dikkatle tamamlayıp kontrol tartışmalarından kaçının.
- Benim dediğim gibi yapacaksınız tavrından vazgeçin.
İlk çocuk + ORTANCA çocuk evlilikleri
- Düzenli toplantılar yapın, olayları ve duygularınızı tartışın.
- Eşinizin kendini özel hissetmesini sağlayın.
- İlk çocuksanız, eşinizi konuşturup açmak için çaba gösterin.
İlk çocuk + SON çocuk evlilikleri
- İlk çocuksanız, eşinizin sizden faydalanmasına izin vermeyin.
- Kusur aramaya meyilli ilk çocuklar! Kendinizi frenleyin.
- Son çocuksanız, başkalarının da sahne ışıklarına ihtiyacı olduğunu hatırlayın.
- Son çocuksanız, tek kişilik bir ekip olmadığınızı hatırlayın.
Ortanca çocuk + SON çocuk evlilikleri
- Ortanca çocuksanız, meseleleri çözmeye çalışın ancak eşinize karşı küçümser tavırlara girmeyin.
- Sosyal ilgi alanlarınızı eşinizin eğlenme arzusuyla birleştirin.
- Ortanca iseniz, bencil bir damarınız ve spot ışıklarını üzerinizde tutma arzunuz olduğunu fark edin. Biraz geri çekilmeye çalışın.
- Ortanca çocuksanız, eşinizi harcayarak eğlenmeyin.