ANALİZ –Mısır’da Anayasa, Kurucu Meclis ve Mursi

Mısır’da devrim sonrası Anayasa’yı yapmak için oluşturulan Kurucu Meclis yeni hazırlanan anayasa taslağı maddelerini tek tek görüşerek onaylıyor. Anayasa taslağının tamamının onaylanması durumunda, 234 maddeli taslak cumhurbaşkanı Muhammed Mursi’nin onayına sunulacak. Mursi’nin onayının ardından anayasanın yürürlüğe girmesi için taslak referandumdan geçer oy alması gerekecek.

KURUCU MECLİS ANAYASAYI OYLUYOR

Mısır’da bir haftadır devam eden siyasi gerilim neticesinde Kurucu Meclis Perşembe günü anayasa taslağını oylamaya başladı. Toplam 100 üyeden oluşan Kurucu Meclis’in oylamasına 85 üye katılırken, aralarında Mısır eski dışişleri bakanı Amr Musa, liberal Vahid Abdülmecid ve iki Kıpti üyenin de bulunduğu 15 üye oylamaları boykot etti. Kurucu Meclis kuralları çerçevesinde üyeliği düşen 11 üye yerineyse yedekler oy kullandı. Oldukça tartışmalı geçen oylama normal şartlarda 12 Aralık’ta gerçekleşecekti. Ancak geçen hafta Mursi’nin yaptığı kanun değişikliği ile Kurucu Meclis’in karar süresi iki ay daha uzatılarak 12 Şubat’a kadar süre tanınmıştı. Ancak bu hafta başlayan siyasi kriz neticesinde Anayasa Mahkemesi’nin Kurucu Meclis’i feshedeceğini açıklaması, Mursi’nin bu kararını değiştirmesine yol açtı. Anayasa Meclisi’nin kararını boşa çıkarmak isteyen Mursi seçimleri Perşembe gününe alarak bu hamleyi boşa çıkarmak istedi.

İKİNCİ KURUCU MECLİS

Bu 25 Ocak 2011’den bu yana oluşturulan ikinci Kurucu Meclis. İlk Kurucu Meclis Mübarek sonrası seçimlerde oluşturulan Alt Meclis tarafından seçilerek göreve başlamış, ancak Anayasa Mahkemesi tarafından gayrı meşru bulunarak fesh edilmişti. Bu nedenle Mursi’nin aynı kararın tekrar etmemesi için elini çabuk tutarak Anayasa Mahkemesi’nden önce davrandığı belirtiliyor. Kurucu Meclis tartışmalarını etkileyen bir diğer önemli faktör de artık Kurucu Meclis’i oluşturan asıl yasama organı Alt Meclis’in olmaması. Mısır’da asıl yasama gücünü elinde bulunduran bu Meclis’i Haziran ayında Anayasa Mahkemesi tarafından fesh edilmiş bu da ülkedeki siyasi krizi derinleştirmişti. Bu nedenle Kurucu Meclis’in fesh edilmesi durumunda yenisini kuracak bir Alt Meclis’in olmaması oldukça ciddi problemlere yol açacaktı.

MECLİS’İN ÜST KANADI DA İPTAL?

Bugünkü siyasi krizi hazırlayan etkenlerden biri de Anayasa Mahkemesi’nin yaptığı açıklama ile daha çok sembolik durumda olan Mısır Parlamentosu’nun üst kanadı Şura Konseyi’nin meşruiyeti konusunda da karar alabileceğini açıklaması oldu. Alt Meclis feshedildiğinde Yüksek Askeri Konsey, Alt Meclis’in yetkilerini kendi üzerine alan bir kanun yapmış, ancak Mursi bu kararı tanımayarak Alt Meclis’in yasama yetkilerini üzerine almıştı. Ancak eğer Anayasa onaylanırsa, şimdilik sembolik önemi olan Şura Meclisi’nin etkisi artacak. Zira Mursi kendi üzerine aldığı Alt Meclis’in yetkilerini, bu meclisi belirleyecek seçim yapılana kadar Şura Konseyi’ne devredecek. Böylece Şura Meclis’i geçici olarak yasama organı olarak hizmet edecek. Mursi’nin geçen hafta yaptığı değişikliklerden birisi de Şura Meclisi ve Kurucu Meclis’in yargı kararları ile feshini engelleyen düzenlemeydi.

ASKERE SİVİL DENETİM GELİYOR

Kurucu Meclis’le ilgili tartışmaların kaynağında ise bu Meclis’te ağırlığın İslamcılardan oluşması yatıyor. Bu nedenle anayasa yapım süreci Müslüman Kardeşler ve diğer İslamcı gruplar tarafından olumlu karşılanırken, Mübarek’e yakın gruplar ve liberallerden oluşan gruplar kararı ve Meclis’i protesto ediyor. Anayasa yapım sürecini eleştirenler, yeni anayasanın muhafazakar bir şekil aldığını iddia ediyor. Yine yeni anayasaya göre, 1971 Anayasası’nda olduğu gibi yasaların şeriata uygun olması öngörülüyor. Ancak farklı olarak şeriata dair konularda Ezher Üniversitesi’ne danışılması karara bağlanıyor. Yeni Anayasa’da önemli maddelerden biri başkanlığa iki dönem sınırlaması getirmesi. Öte yandan yine yeni taslakta askeri kurumlar üzerine sivil denetimi ilk defa gündeme getiriliyor.

MÜBAREK’İN ANAYASA MAHKEMESİ

Tartışmaların odağında yer alan Anayasa Mahkemesi’nin tamamı 2011 yılında devrilen Hüsnü Mübarek tarafından seçilen hakimlerden oluşuyor. Bu nedenle de süreci durdurmak isteyen yargı, anayasa yapım sürecine karşı açıktan tavır alıyor. Eğer taslak oylaması Pazar gününden önce biter de, Anayasa Mahkemesi kararından önce taslak referanduma yollanabilirse, Anayasa Mahkemesi Kurucu Meclisi feshetse bile, anayasanın referanduma gitmesi engellenemeyecek. Eğer Mahkeme Meclis’le birlikte taslağı da iptal ederse o zaman siyasi kriz devam edecek.

MURSİ GEÇEN HAFTA NE YAPMIŞTI?

Geçen hafta bu süreci kontrol etmek, Şura Konseyi ve Kurucu Meclis’in feshini önlemek için yetkilerini genişleten Mursi’ye karşı muhalefet geniş bir protesto hamlesi başlatmıştı. Mursi, anayasa yapılır yapılmaz yetkileri bırakacağını açıklamasına rağmen bu değişiklik nedeniyle tepki çekmişti. Şimdi Kurucu Meclis’in hızla oylamaya geçmesi de büyük oranda Mursi’nin geri adım atmadan krizden çıkmasının yolu olarak görülüyor. Böylece Mursi yaptığı düzenlemeyi geri almayacak ancak önceden yaklaşık 3 ay kullanacağı yetkileri kısa zamanda bırakmış olacak.

Geçen hafta Mursi’nin yaptığı değişiklikler ise kısaca şöyle:

• Devrim sırasında protestocuları öldürenlerin davalarının yeniden açılması
• Başkan olduğundan beri yaptığı düzenlemelerin temyiz dışı bırakılması
• Cumhuriyet Başsavcısını atama yetkisi
• Kurucu Meclis’e anayasa taslağı için 2 ay daha süre verilmesi
• Kurucu Meclis ve Şura Konseyi’nin herhangi bir yargı organı tarafından feshine imkan verilmemesi

* Bu haber-analiz Star Gazetesi'nde çıkan haberin STAR-İNTERNET için yazılmış genişletilmiş versiyonudur.